Wtorek 16 Kwietnia 2024r. - 107 dz. roku,  Imieniny: Bernarda, Biruty, Erwina

| Strona główna | | Mapa serwisu 

dodano: 11.11.07 - 0:21     Czytano: [2648]

Dział: Zakamarki historii

W Dwudziestą Rocznicę...

W Dwudziestą Rocznicę Odzyskania Niepodległości Szkoła Podstawowa im. KrĂłlowej Jadwigi w Grodnie zafundowała swoim wychowankom małą książeczkę, wydrukowaną w „Polskiej Drukarni Kresowej” w Grodnie w 1938 roku.
Obszerne fragmenty tej książeczki wraz z wprowadzeniem przysłała p. Teresa Pietrzak d. Kodłyczewska urodzona w Baranowiczach niedaleko Grodna.

„Zasiewajcie miłość Ojczyzny i Ducha poświęcenia się, a bądĹşcie pewni, Ĺźe wyrośnie Rzeczpospolita Wielka i piękna” (A. Mickiewicz)

1918 -1938
Są wielkie chwile w dziejach narodów, kiedy odwraca się karta historii. Taką decydującą datą dla Polaków jest 11 listopada 1918 roku - Dzień Odzyskania Niepodległości.
W szybkim nurcie wydarzeń, w ruchliwości zjawisk życia rzadko spoglądamy za siebie na przebyte już drogi. Nie widzimy już zmian jakim życie podlega, nie oceniamy ich doniosłości. Kiedyś dopiero historia w podziwie zagłębi się w epoce, w której obecnie żyjemy, a myśliciel szukać w niej będzie przykładów bohaterstwa i mierności natury ludzkiej. Dwadzieścia lat. Długi to okres w życiu człowieka, to lata jego młodości lub granica wieku dojrzałego. W życiu narodu dwadzieścia lat może być momentem znikomym, wobec stuleci istnienia państwa, lub okresem doniosłym, tętniącym olbrzymim wysiłkiem myśli, ducha i mięśni. Ojczyzna nasza jak długa i szeroka wrzała bujnym życiem tych lat dwudziestu. Wykuwano we wszystkich dziedzinach nową, lepszą dolę narodu. A od zarania niepodległości przez lat siedemnaście pracą tą kierował, sam dając przykład najcięższego trudu,

JÓZEF PIŁSUDSKI
Wolność, wspaniały wynik krwawego Ĺźołnierskiego wysiłku, rozgorzałego w płomień ofiarny w dłoniach Komendanta, wymagała utrwalenia. Płynęły więc dnie, tygodnie i miesiące codziennej nieustępliwej pracy Marszałka Piłsudskiego nad dĹşwiganiem od fundamentĂłw ku gĂłrze gmachu potęgi Państwa. Niczego dla siebie nie żądał, władzę sprawował dla Narodu z myślą o tych, co są i co przyjdą, aby wnosić swĂłj udział do wielkiego dorobku ojczyzny i ludzkości. W Was rośnie nowa Polska, pokolenie, ktĂłre nie znało goryczy niewoli, ani zmagań o wyzwolenie. Radosny zapał, szlachetne zamierzenia, twardą wolę i dzielność osobistą macie moĹźność realizować w twĂłrczym czynie ojczystej rzeczywistości. „… Trzeba nastrajać młode dusze na wysoki ton moralny ofiarnej gotowości do czynu…” ( JĂłzef Piłsudski 1.VII.1921 r.).

WCZORAJ – DZIŚ I JUTRO
Polska to nie tylko ziemia i ludzie, ale przede wszystkim idea, kierująca zbiorowym życiem narodu.
Kiedy rozczytujemy się w dawnych rocznikach naszych dziejów, studiujemy opisy licznych wojen i panowania wielu królów, nie znajdujemy obrazów krwawych prześladowań, uporczywego wynaradawiania lub gwałtownej zaborczości. Dusza narodu brzydzi się uciskiem, nienawiścią, zniszczeniem, uznaje odrębne wierzenia, dąży do bratnich związków, opartych na wzajemnym zrozumieniu i poszanowaniu cudzych przekonań. Niegdyś była Polska państwem potężnym. Piastowie budowali zręby Jej mocarstwowego znaczenia, a za Jagiellonów od morza do morza urosła. A choć mieszkańców rozległej Rzeczypospolitej dzieliły różnice plemienne, językowe, wyznaniowe i społeczne, łączyło ich w zwartą całość wspólne umiłowanie ojczyzny. Nic więc dziwnego, że sąsiednie państwa starały się o przyjazne stosunki z Polską, a nasi królowie zasiadali na obcych tronach. Położona na pograniczu Wschodu i Zachodu wybrała Polska przed wiekami zachodnią kulturę chrześcijańską i stawała wielokrotnie w jej obronie, nie szczędząc krwi najlepszych swych synów.

Szczytna nazwa „Przedmurza chrześcijaństwa” była zdobyta ofiarnym wysiłkiem i rycerską zasługą. Na nieszczęście nierĂłwna była umysłowa i moralna wartość pokoleń. Nadeszły czasy egoizmu obywateli i przyćmienia polskiej myśli politycznej. Znaczenie Rzeczypospolitej zaczęło blednąć, potęga chylić się ku upadkowi. Błędy polityczne i społeczne moĹźe dałyby się naprawić wspĂłlnym wysiłkiem, na co wskazują wiekopomne prace oświatowe Komisji Edukacji Narodowej i Uchwały Konstytucji 3 Maja, gdyby Polska nie była napastowana z zewnątrz przez trzy wrogie, a silne mocarstwa. Podzieliły one między siebie ziemie Rzeczypospolitej. Skończyło się osiem wiekĂłw naszego bytu państwowego, nadszedł długi, bolesny okres niewoli, niszczenia zdobyczy kultury, prześladowania religii, tępienia języka i narodowości.
Biernie nie poddali się Polacy tragicznemu losowi, raz po raz próbowali zerwać haniebne więzy i wierzyli niezachwianie w odzyskanie wolności. W cierpieniu duch narodu hartował się i zajaśniał imionami wielu znakomitych myślicieli , poetów i artystów, którzy umacniali wiarę ogółu w nadejście godziny wyzwolenia. Wybiła na zegarze dziejowym owa godzina z chwilą wybuchu wojny europejskiej. Nowe ofiarne walki na niezliczonej ilości bitewnych pól stwierdziły niezłomną wolę narodu okupienia wolności ceną krwi i życia. Polska stanęła znów w szeregu wolnych państw. Ogromne i trudne miała przed sobą prace: leczyć rany zadane przez wojnę, budować własną państwowość, stwarzać niezależność gospodarczą.

Ciężkie, ale radosne są lata dwudziestoletniego trudu w wolnej Ojczyźnie, chlubić się możemy dotychczasowymi rezultatami pracy. Dźwięczy tysiące kilofów głębi prastarej polskiej ziemicy i wydobywa na powierzchnię jej bogactwa, dymią liczne kominy fabryk, dudnią setki tysięcy kilometrów szyn, ożyły warsztaty rzemieślnicze. Bandera polska powiewa w cudzoziemskich portach, barwy naszego samolotu komunikacyjnego są znane na obcych lotniskach, a spokoju ludnych miast i cichych wiosek, strzeże bohaterstwo i żelazne ramię polskiego żołnierza. Pracują z wytężeniem umysły, trudzą się uznojone dłonie, znaczny jest postęp we wszystkich dziedzinach w porównaniu z tym, co było do zrobienia przed dwudziestu laty. Ale rytm naszej pracy stale musi być równy i mocny, aby Polska nie tylko dotrzymała kroku innym państwom, lecz przewyższyła je swą młodą energią. Nowa era w życiu narodu musi być godna zasług, dzielności i bohaterstwa przodków. Nieustępliwy nakaz sumienia i honoru wzywa nas do zdecydowanego marszu ku Wielkiej i Potężnej Polsce Jutra.

Art. 1. 1.Państwo Polskie jest wspólnym dobrem obywateli.
2. Wskrzeszone walką i ofiarą najlepszych swoich synów ma być przekazywane w spadku dziejowym z pokolenia w pokolenie.
3. Każde pokolenie obowiązane jest wysiłkiem własnym wzmóc siłę i powagę państwa.
4. Za spełnienie tego obowiązku odpowiada przez potomnością swoim honorem i swoim imieniem.

(Ustawa Konstytucyjna z dnia 23 kwietnia 1935 r).

SZCZĘSLIWE LUDY

Szczęśliwe ludy ! gdy ten im w górze świeci
Wolnej ojczyzny widoma potęga,
Co, darząc blaskiem najuboższe dzieci,
W podziemia nędzy i boleści sięga.

Szczęśliwe kraje! gdzie pokoleń praca
Nie idzie wniwecz wśród gromów i burzy,
Lecz gdzie czyn wszelki ojczyznę wzbogaca,
I gdzie myśl każda jej triumfom służy.

Szczęśliwe ludy i szczęśliwe kraje,
Gdzie geniusz wodza, bohatera męstwo
I Ĺźywot, ktĂłry w ofierze oddaje,
Wielkim ideom zapewnia zwycięstwo.

Tam nawet nędzarz, którego w proch zetrze
Zawziętość losu, głowę wznosi śmiało
Gdyż, w pierś wciągając rodzinne powietrze,
Oddycha szczęściem narodu i chwałą.


ADAM ASNYK ( 1838-1897)

(Poeta-myśliciel, którego setna rocznicę urodzin obchodziliśmy w roku bież.)

DROGA DO ODZYSKANIA WOLNOŚCI
Było jakoś cicho na ziemiach Polski. Cicho i smutnie. Naród był w niewoli. Tyle krwi przelał, żeby odzyskać straconą niepodległość i nic. Straszna była siła i potęga zaborców. Serce biło żywe i gorące w narodzie i postanowienie mocne: trzeba wolność odzyskać. Trzeba się jednak do tego przygotować. Na siłę armii zaborczych trzeba przygotować żołnierza polskiego, obywatela gotowego w każdej chwili walczyć i umiejącego walczyć. W sercu i umyśle Józefa Piłsudskiego pracuje myśl: zorganizować Wojsko Polskie.
Rok 1908. Powstaje „Związek Walki Czynnej”, pierwsza tajna Ĺźołnierska organizacja polska.
Rok 1910. Powstaje „Strzelec” i „Związki Strzeleckie” – to są jawne juĹź bojowe organizacje.
1911. Zaczyna pracować wśród młodzieży Związek harcerski, tworzą się też inne organizacje bojowe.

Na wsiach rosną „DruĹźyny Bartoszowe”. To chłopska młodzieĹź uczy się bić za Polskę.
1912. Zrozumiano juĹź, Ĺźe cały narĂłd musi się do walki śmiertelnej z zaborcami przygotować. Powołano do Ĺźycia „Komisję Tymczasową skonfederowanych stronnictw”. A Ĺźe na robotę potrzeba pieniędzy, więc załoĹźono w Zakopanem „Polski Skarb Wojskowy”. To wszystko się robi pod na ziemiach pod zaborem austriackim. Ale cały narĂłd świadomy i kochający Polskę bierze udział w tym przygotowywaniu Ĺźołnierza polskiego. A świat się zbliĹźa do wojny…
1914.- W sierpniu wybucha Wielka Wojna.
1914. 6.VIII już garstka polskich żołnierzy idzie w bój. Wiedzie żołnierzy Józef Piłsudski.
„ 16.VIII powstaje Naczelny Komitet Narodowy i tworzy Legiony, opromienione później sławą wielkich Ĺźołnierzy i zapaleńcĂłw polskich. Legiony Piłsudskiego to Ĺźołnierz polski ofiarny, zwycięski.
1915. 5.VIII Niemcy zajmują Warszawę, a 20.IX – Wilno. A sprawa odzyskania niepodległości przez Polskę jest bliĹźszą. Rośnie w narodzie świadomość, Ĺźe tylko uzbrojony polski Ĺźołnierz krwią własną wywalczy niepodległość.
1916. 24.VII Rada Warszawy powzięła uchwałę, aby Niemcy uznali Polskę za państwo wolne.
1916. 5.IX Dwaj cesarze: niemiecki i austriacki, pragną pozyskać masy narodu i pobrać rekruta, ogłaszają utworzenie niepodległej monarchii polskiej.
1917. 14.I Tworzy się Rada Stanu, która ma się stać zawiązkiem Rządu polskiego i stawia sprawę jasno:
Polska musi być wolną, bo tego chce i do tego dąży i za to płaci krwią.
1917. 30.III Kiereński z Rosji uznaje niepodległość Polski w unii z Rosją.
1917. 22.V Koło Sejmowe w Krakowie domaga się Polski wolnej z dostępem do morza.
1917. 4. VI Powstaje Polska armia we Francji. 22.VII Józef Piłsudski, Kazimierz Sosnkowski uwięzieni i wywiezieni do Magdeburga za to, że niezłomnie, mocno, nieugięcie głosili konieczność odbudowania niepodległego Państwa Polskiego; za to, że nie dali się nigdy użyć za narzędzie cudzych dążeń, ale służyli Polsce. 28.VIII Powstaje Polski Komitet Narodowy w Paryżu.
„ 12.VIII Niemcy i Austriacy powołują do Ĺźycia Radę Regencyjną.
1918. 8. I Wilson, prezydent Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej ogłasza swe orędzie pokojowe, w którym w punkcie 13 domaga się Polski zjednoczonej z dostępem do morza.
1918. 19.II Tak zwana Ukraina, a 3.III Bolszewia podpisują z Niemcami i Austriakami pokój brzeski, który frymarczyć usiłuje ziemią polską.
1918 3.VI Trzy mocarstwa: Anglia, Francja i Włochy powzięły uchwałę, aby utworzyć niepodległe Państwo Polskie i zabezpieczyć mu dostęp do morza.
„ 7.X Rada Regencyjna ogłasza Polskę wolną i zjednoczoną.
„ 22.X Austria się rozpada, a chcąc jak najwięcej szkodzić Polsce, pomaga Ukraińcom w zorganizowaniu opanowania Lwowa. 1.XI Rusini opanowują LwĂłw na czas krĂłtki. Walką ciężką, pełną bohaterskich ofiar wypierają Polacy ze Lwowa RusinĂłw juĹź dnia 22.XI. tego roku.
1918. 6.XI Ignacy Daszyński tworzy rząd ludowy w Lublinie. 10.XI Wraca Piłsudski Józef z więzienia i z właściwą sobie wytrwałością i rozumem tworzy rząd.
1918. 14.XI Rada Regencyjna przekazuje władzę Piłsudskiemu Józefowi jako Naczelnikowi Państwa.
„ od 27.XII. Rozmach walki powstańczej w Poznańskim. Poznań wyzwolony. Gniezno zdobyte 28.XII 1919 - Początek roku wypełniają walki z Ukraińcami, Czechami. Polska swą odzyskaną wolność okupuje krwawo, w ciężkim trudzie i wielkich wysiłkach.28.IV Polacy włączają do odrodzonej Polski Grodno.
W maju wybucha powstanie na G. Śląsku. 17.VII Polskie wojska osiągają linię Zbrucza. 1.VIII Powstanie na Śląsku. We wrześniu wojska polskie dochodzą do Połocka, w listopadzie do Kamieńca Podolskiego.
1920. 3.I Polacy zajmują Dynaburg.
W styczniu i lutym obsadzają wojska Polskie Poznańskie i Pomorze.
1920. 10.II Docierają wojska nasze do morza, zajmują Puck. 7.V Piłsudski zdobywa Kijów. Od 13.VIII Wielki pogrom bolszewickich wojsk. 25.IX Polskie wojska odbierają bolszewikom Grodno.
„ 9.X. Generał Ĺťeligowski zajmuje Wilno. 18.X Zakończenie działań wojennych. Rozejm w Rydze. Polska własną krwią wywalczyła sobie wolność, wytyczyła granice. Jeno Czesi podstępnie zajęli Śląsk Zaolziański i uzyskali od wielkich państw potwierdzenie dokonanego na Polsce podstępnego gwałtu. 20. III Plebiscyt na G. Śląsku. 3.V Powstanie na G. Śląsku.
1921. 20. X Część G. Śląska przyłączona do Polski, większa część jednak zostaje w niewoli niemieckiej.
1922. 20.VI Polska obejmuje G. Śląsk. 15.III Polskie granice na Wschodzie uznane przez wielkie państwa.

LEGIONY POLSKIE
Krwawa, mozolna, pełna wysiłków i trudu była droga Polski do wolności. We krwi utopiono błędy i grzechy ojców naszych. W r. 1914 zerwali się Polacy do boju. Lata całe przed tym przygotowywali się Polacy, aby umieć walczyć. Robotę przygotowawczą objął Józef Piłsudski. Pomagał mu w tej pracy cały szereg ludzi oddanych Polsce. Państwo austriackie dawało Polakom możność zbrojnego wystąpienia. 6.VIII. 1914 r. wychodzi Piłsudski w pole, 12.VIII. zajmuje Kielce. I odtąd Legiony toczą krwawe boje. Nie sposób wymienić wszystkich miejscowości, gdzie wojska polskie, pod wodzą Piłsudskiego, które Legionami nazwano, stoczyły krwawe walki.

(W dniu15.10.2007 r. w TVP był przeprowadzony wywiad z nagrodzonym przez Prezydenta RP Japończykiem Uioshiho Umeda, który mimochodem wspomniał, iż Józef Piłsudski otrzymał fundusze od Państwa Japońskiego na utworzenie Legionów- usłyszała i zapisała Teresa Pietrzak)

Wymieniamy tylko niektĂłre.
12.X.1914 r. – bitwa pod Rafajłową; 22.26. X.- bitwa pod Laskami (Dęblin): 29.X.- pod Mołotowem – Nadworną : 9-21 listopada- pod Krzywopłotami; 25.XI. – pod Limanową; 23-26.XII – pod ŁowczĂłwkiem ;
16-25 V.1915 r. – pod Klimontowem, Opatowem , Konarami ; 13.VI. 1915 r. szarĹźa ułanĂłw (Dunin Wąsowicz) pod Rokitną ; 17.VI. – pod Rarańczą ; 4.VII. 1916 r. – pod KostiuchnĂłwką, Polską GĂłrą .
16 lutego 1918 r. bitwa z Austriakami pod Rarańczą. Polacy pod zaborem rosyjskim zostający, służyli Polsce też ze wszystkich sił. I tu też wiedzieli Polacy, że trzeba się za odzyskanie wolności bić, że trzeba, aby Polska miała swych żołnierzy. W grudniu 1914 tworzy się legion Puławski. 13. X. 1915 zawiązuje się Brygada polskich strzelców w Smoleńsku, a w grudniu tego roku organizują się polskie oddziały w okręgu kijowskim.
1916. 18.VII – Rosjanie zwijają polską Dywizję, ale juĹź 23.VII. 1916 r. Dywizja się formuje.
1917. 24. III. – powstaje „Związek Wojskowych PolakĂłw”, 20 maja Dywizja przekształca się w korpus strzelcĂłw polskich. Sławna jest bitwa ułanĂłw polskich 24-go lipca 1917 r. pod Krechowcami k. Stanisławowa, 24. IV. DowĂłdcą korpusu polskiego zostaje DowbĂłr Muśnicki. W styczniu 1918 następuje koncentracja wojsk polskiego korpusu k. Bobrujska. Powstają korpusy w Besarabii, na Ukrainie. 28. I. 1918 Wojsko Polskie zdobywa Bobrujsk. 6.III.1918 Rada Regencyjna obejmuje władzę nad Polską Siłą Zbrojną na wschodzie. 2.V.1918 bĂłj Ĺźołnierzy polskich z podstępnym wrogiem – Niemcami – pod Kaniowem. Przez czerwiec i lipiec (do 8) przeprowadza się rozbrojenie I korpusu W.P.

Na całym świecie Polacy zaczynają się, z chwilą wybuchu wielkiej wojny, organizować wojskowo.
Jeszcze dn. 17. I. 1917 tworzy się przy I pułku legii cudzoziemskiej we Francji polska kompania, która dnia 8. V. 1915 została rozbita (Bajończycy). W marcu 1917 tworzy się z b. jeńców austriackich pierwszy polski oddział we Włoszech. 4.VI. 1917 Prezydent Francji zezwala na tworzenie we Francji armii polskiej.
W grudniu 1917 przybywają ochotnicy ze Stanów Zjednoczonych do Francji. W tym też miesiącu przybywają Polacy ochotnicy z Włoch do Francji. 1918. Generał Haller przybywa z Murmania i obejmuje dowództwo nad armią polską we Francji. W tym roku we wrześniu płyną ochotnicy Polacy z Anglii do Francji. 1919 w kwietniu i maju przyjeżdżają wojska polskie z Francji do Polski. Ale to jeszcze nie koniec.

Gdy całą Rosję objęła rewolucja powszechna, Polacy się bronią przed Rosją czerwoną tak samo jak przed caratem. Polacy wszędzie myślą o Wolnej Polsce i na całej przestrzeni Rosji tworzą bojowe oddziały, aby bronić polskich spraw. W listopadzie 1917 tworzą się polskie oddziały w Odessie a w grudniu tego roku odbywa się zjazd wolnych Polaków na Kaukazie. Przeciw tym polskim oddziałom występują wrogo władze rosyjskie i okupacyjne w Rosji i: to Austriacy, to Niemcy.

Boją się, lękają żołnierza polskiego i zabiegają, by nie dopuścić do powstania Państwa Polskiego.
W lipcu 1918 r. organizują się dywizje strzelców polskich w Samarze, Ufie, Omsku.
10. VII. 1918 r. ogłasza gen. Haller mobilizację PolakĂłw i ich zbiĂłrkę na Muraniu. W sierpniu dowĂłdztwo nad V dywizją obejmuje generał Czuma. W tymĹźe miesiącu organizuje się pod wodzą gen. Ĺťeligowskiego II korpus na Kubaniu. Oddziały te staczają krwawe i zacięte walki z bolszewikami, Ukraińcami, nie zrzekają się ani na chwilę niepodległości Polski. W roku 1919 toczą oddziały polskie liczne walki na terenie całej olbrzymiej Rosji, k. Onegi, przy Wielkich Jeziorach, k. Odessy, wzdłuĹź kolejowej linii Syberyjskiej. – k. Tajgi i w Besarabii. W roku 1920 walczą Polacy pod Klukwienną, zbiĂłrka w Charbinie.

Gdzie Polacy nie walczyli? A wszędzie bili się, umierali z myślą o odzyskaniu niepodległości. Tyle krwi przelanej , tyle łez wylanych, tyle męki przecierpianej, tyle tęsknoty Ĺźrącej serce polskie- wszystko dla Ciebie – Polsko Wolna. I męki nie Ĺźal, i bĂłlu ze łzą zmieszanego nie było zbyt duĹźo, byleś Ty – Polsko zmartwychwstała. Walki skończyły się zwycięsko; krew się nie zmarnowała, łzy bĂłlu, męki tęsknoty zamieniły się w uśmiech serdeczny i łzy radości, zwycięstwa triumfu!
Polska żyje wolna, wielka, potężna, niezwyciężona. Dwudziestoletnia praca Polski.
1918.16.XI. Podanie do wiadomości państwom zagranicznym o powstaniu niepodległego państwa polskiego.
20.XI. Przybycie pierwszego posła obcego państwa (Niemiec). 22.XI. Uwolnienie Lwowa. 23.XI. Dekret o 8-mio godz. dniu pracy. 28.XI. Dekret o ordynacji wyborczej i wyborach do sejmu ustawodawczego. 10.XII. Utworzenie Rządu Krajowego w Cieszynie przez Radę Narodową na Śląsku Cieszyńskim.
1919.18. I. Otwarcie Kongresu Pokojowego w Paryżu. 23. I. Czeskie wojska na Śląsku Cieszyńskim.
„ 26. I. Powszechne wybory do Sejmu Ustawodawczego. 1. II.Ugoda polsko-czeska w ParyĹźu w sprawie Śląska Cieszyńskiego. 5-23.II. Walki z bolszewikami i wojskami Petlury. 7. II. Dekret o powszechnym obowiązku słuĹźby wojskowej. Dekret o powszechnym obowiązku szkolnym.
1919. 20.II. Uchwalenie przez Sejm ustawy o ustroju państwa i powierzenie J. Piłsudskiemu urzędu Naczelnika Państwa . 29.III. Proklamowanie Wolnego Miasta Gdańska przez Ligę Narodów.
1.III. Utworzenie P. K. O. 21.IV. Zajęcie Wilna przez wojsko polskie. 27.IV. – Powstanie P.C. K. (Polskiego Czerwonego KrzyĹźa) 13. V. Armia gen. Hallera przybywa do kraju.
28.VI. Podpisanie traktatu wersalskiego. Narzucenie Polsce traktatu o mniejszościach narodowych.
15. VII. Zdobycie Tarnopola i oswobodzenie reszty Małopolski wschodniej. Początek walk zbrojnych na GĂłrnym Śląsku. 10. IX. – PokĂłj z Austrią w St. Germain.

1920.18-21.I. Obsadzenie Pomorza przez wojska polskie.11. II. Komisja Międzynarodowa obejmuje Administrację G. Śląska.
19. II. J. Piłsudski zostaje marszałkiem Polski. 25.IV. Uznanie przez Polskę państwa nadnieprzańsko ukraińskiego z atamanem Petlurą na czele i sojusz z nim przeciw Rosji Sowieckiej. 8.V.- Zajęcie Kijowa. 8.V. - Wprowadzenie Kas Chorych. 4.VII. Tworzenie armii ochotniczej. - Uznanie przez Polskę niepodległości Litwy. 11.VII. Plebiscyt w Prusach Wschodnich i Zachodnich. 28.VII. Decyzja Rady ambasadorów w sprawie granicy na Śląsku Cieszyńskim, Orawie i Spiszu. 15.VIII. Zwycięska bitwa pod Warszawą z bolszewikami. 20.VIII. Drugie powstanie ludności polskiej na Górnym Śląsku. 22.IX. Rozpoczęcie rokowań polsko- sowieckich w Rydze.
6.X. Gen. Ĺťeligowski zajmuje Wilno.
1921. 8.II. Wizyta Naczelnika Państwa w ParyĹźu. 3.III. – zawarcie przymierza z Rumunią.
17.III. Uchwalenie Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. 18.III. Podpisanie traktatu pokojowego w Rydze ( ratyfikacja 15. IV. 1921). 20.III. Plebiscyt na GĂłrnym Śląsku. – Konferencja polsko- litewska w Brukseli. 14.IV. Otwarcie Muzeum Narodowego w Warszawie. 3.V.- Trzecie Powstanie na GĂłrnym Śląsku. IX. Pierwsze Targi Wschodnie we Lwowie. 30.IX. Pierwszy powszechny spis ludności. 12.X. – Orzeczenie Ligi NarodĂłw o podziale G. Śląska.

1922.5.II. Zawarcie przymierza z Turcją. 2.III. Akt złączenia Wileńszczyzny z Rzeczypospolitą. 4.VI. Utworzenie autokefalicznej cerkwi prawosławnej w Polsce. 20.VI.Wojsko Polskie obejmuje Górny Śląsk. 12.IX.- Wizyta Naczelnika Państwa w Rumunii. 25.IX. Sejm upoważnia rząd do budowy portu w Gdyni. 27. XI. - Zamknięcie Sejmu Ustawodawczego. 9.XII. Wybór G. Narutowicza Prezydentem Polski. 15.XII.- Zamordowanie G. Narutowicza. 20.XII. Wybór St. Wojciechowskiego Prezydentem Rzeczypospolitej.

1923.29.IV. Poświęcenie portu w Gdyni. 3.V. Wizyta marszałka Focha w Polsce. 23.V. Pierwsza podróş okrętu szkolnego marynarki handlowej „LwĂłw” do Brazylii. 24.VI. Wizyta krĂłlewskiej pary rumuńskiej w Polsce. 12.VII. Powstanie Ligi Obrony Powietrznej Państwa.
1924.12. III. Decyzja Rady Ligi NarodĂłw w sprawie granicy polsko-czeskiej na obszarze Jaworzyny.
14. IV. Dekret Prezydenta o nowej jednostce monetarnej (złotym). 28. IV. Otwarcie Banku Polskiego i wprowadzenie nowej waluty. 14.V. Powstanie Banku Gospodarstwa Krajowego. VII. Ustawa o ochronie pracy kobiet młodocianych, ustawa o ubezpieczeniu pracowników fizycznych na wypadek bezrobocia. 26. X. Pogrzeb Henryka Sienkiewicza w Warszawie. 11.VII. Powstanie pierwszych brygad K.O.P. 13.XI. Otrzymanie przez Reymonta nagrody Nobla.
6.XII. Zjazd Naukowy Organizacji Pracy w Warszawie.

1925. 5.I. Otwarcie polskiej poczty w Gdańsku. 10.II.- Podpisanie konkordatu Polski z Watykanem.14. II. Pierwsze zwycięstwo Polski na zawodach hippicznych w Nicei. 15.VI. Początek wojny celnej Niemiec z Polską. 20.VII.- Uchwalenie przez Sejm reformy rolnej. 21.IX. Rajd lotniczy płk. Rajskiego (ParyĹź, Madryt, Tunis, Ateny, Konstantynopol, Warszawa). 2.XI. Pochowanie zwłok Nieznanego Ĺťołnierza w Warszawie. 20.XI. – Zgon St. Ĺťeromskiego.
3.XI. Podpisanie w Londynie traktatu lokarneńskiego. 5.XII – Zgon Wł. Reymonta.
1926.4.III. Gdynia otrzymuje prawa miasta. 26.XI.- Traktat gwarancyjny polsko-rumuński podpisany w Bukareszcie. IV. – Uruchomienie w Warszawie pierwszej radiostacji. 12-14.V. Zamach stanu, zbrojne obalenie rządu W. Witosa i objęcie władzy przez marsz. J. Piłsudskiego. 31.V. WybĂłr marsz. J. Piłsudskiego na Prezydenta Polski i Jego rezygnacja. 1.VI. WybĂłr prof. I. Mościckiego na Prezydenta Rzeczypospolitej. 2.VIII.- Zmiana konstytucji , wzmocnienie władzy Prezydenta. 27.VIII. – Marsz. Piłsudski Generalnym Inspektorem Sił Zbrojnych. 27.VII. Rajd lotniczy kpt. Orlińskiego Warszawa – Tokio.
17.XI.- Wprowadzenie Monopolu Tytoniowego.
1927.27.V. Pierwsze międzynarodowe konkursy hippiczne w Warszawie. 28.VI. Złożenie zwłok J. Słowackiego na Wawelu. 29.VI. Nadanie Prymasowi arcybp. Augustowi Hlondowi godności kardynała. 2.VII. Koronacja obrazu Matki Boskiej Ostrobramskiej w Wilnie. 13.X. Sprowadzenie serca Kościuszki ze Szwajcarii do kraju. 7.XII. Sprawa polsko-litewska na Radzie Ligi Narodów.
9.XII. Przybycie do Genewy marsz. J. Piłsudskiego.

1927. 10. XII. Decyzja Rady Ligi Narodów w sprawie nawiązania rokowań polsko-litewskich i wyjazd Piłsudskiego z Genewy.
1928. 12. I. Otwarcie Chem. Inst. Badawczego w Warszawie. 10.VII. Otwarcie I Targów Wschodnich w Wilnie. 7. IX. Otwarcie w Gdyni I polskiej linii okrętowej zaoceanicznej. 30. IX. Wizyta marszałka J. Piłsudskiego w Rumunii.
11.XI. X-lecie odzyskania niepodległości obchodzone uroczyście w całym kraju.

1929.16.V. Otwarcie Powszechnej Wystawy Krajowej w Poznaniu. 9.IX. WybĂłr Polski do Rady Ligi NarodĂłw
1930. 8. VII. Podróş Prezydenta Rzeczypospolitej do Estonii. 27. X. Powstanie Ligi Morskiej i Kolonialnej.

1932. 26. II. Uchwalenie przez Sejm ustawy o ustroju szkolnictwa. 1.III. Wyjazd marsz. J. Piłsudskiego do Rumunii. 25. VII. Podpisanie polsko-sowieckiego paktu o nieagresji. XI. Zdobycie przez Żwirkę i Wigurę I-go miejsca w Międzynarodowym Turnieju Lotniczym.

1933. 8. V. Ponowny wybór prof. I. Mościckiego na Prezydenta Rzeczypospolitej. 1. VII. Powstanie Towarzystwa Popierania Budowy Publicznych Szkół Powszechnych.
1934. 26.I. Podpisanie w Berlinie paktu o nieagresji na lat 10. 5. IV. Zbiorowy protest organizacji polskich w Cieszynie Czeskim przeciw prześladowaniom Polaków. 5.V. Podpisanie w Moskwie przedłużenia na lat 10 paktu o nieagresji między Polską a ZSRR. 13.IX. Wypowiedzenie przez Polskę na Radzie Ligi Narodów traktatu o ochronie mniejszości narodowych. IX. Zdobycie przez Bajana I-go miejsca w Międzynarodowym Turnieju Lotniczym.

1935.23. III. Uchwalenie Konstytucji Polskiej. 12.V. Zgon Marszałka Józefa Piłsudskiego. Gen. Śmigły- Rydz Generalnym Inspektorem Sił Zbrojnych. 28. VI. Uchwalenie nowej ordynacji Wyborczej.
17. XI. Zjazd w Krakowie Światowego Związku Polaków z Zagranicy. 21. XI. Nota rządu polskiego do rządu czechosłowackiego w sprawie stosunków polsko- czeskich za Olzą.
28. XI. Represje przeciw ludności polskiej na Litwie.
1936.20. III. Uchwała sejmowa o zniesieniu uboju rytualnego. 20.IV. Dekret o utworzeniu Fund. Obrony Narodowej. 25.VIII. Wizyta Gen. Rydza – Śmigłego w ParyĹźu. 25.VIII. Powstanie OgĂłlnopolskiego Komitetu pomocy Bezrobotnym. 11. X. Mianowanie Gen. Rydza- Śmigłego marszałkiem Polski.

1937. 21.II. Utworzenie Obozu Zjednoczenia Narodowego. 7.VI. Wizyta Pana Prezydenta Mościckiego w Bukareszcie. 26.VI. Rewizyta krĂłla rumuńskiego Karola II w Polsce. 15.VII. Wygaśniecie konwencji genewskiej dla GĂłrnego Śląska. 10. X. Poświęcenie 100 szkół im. Marsz. Piłsudskiego na WileńszczyĹşnie. Przekazanie Zułowa narodowi. 25. X. Wizyta marsz. Rydza – Śmigłego w Bukareszcie. 9. XII. Zgon Andrzeja Struga.
1938. 11. I. Uruchomienie 5 nowych linii telekomunikacyjnych w C.O.P. 22.I. Otwarcie pierwszego wysokogĂłrskiego obserwatorium na Kasprowym Wierchu. 5. II. Zgon poety Karola Rostworowskiego.
11.II Wizyta Regenta Węgier Mikołaja Horthy,ego w Polsce. 11.III. Zamordowanie przez Litwinów żołnierza K.O.P. Stanisława Serafina. 18.III. Przyjęcie przez Litwę ultimatum Polski, nawiązanie stosunków dyplomatycznych Polski z Litwą. 11. IV. Zgon Aleksandra Świętochowskiego.
12.IV. Uruchomienie bezpośredniej komunikacji kolejowej między Polską i Litwą. 6.V. Zjazd inżynierów portowych państw bałtyckich i skandynawskich w Gdyni.
14.V. Zjazd historykĂłw polskich i węgierskich w Krakowie. 20-23.V. Wizyta patriarchy Mirona w Polsce. 1.VII. Otwarcie komunikacji lotniczej Warszawa – Bukareszt 2.VII. Podpisanie nowego układu gospodarczego polsko niemieckiego w Berlinie.
28.VII. Polska wyprawa na Spitzbergen.
1938. 28.VII. Otwarcie gmachu Muzeum Narodowego w Warszawie. 21.IX. Nota Rządu Polski do Pragi.
25.IX. Odpowiedź czeska na notę polską z dnia 21 bm. 25 i 26.IX. Trzykrotne naruszenie granicy polskiej przez samoloty czeskie. IX. Zdobycie przez Polskę I-go miejsca w zawodach balonowych o puchar Gordon-Benneta. 30. IX. Ultimatum Rządu Polskiego do Czechosłowacji.
1.X. Przyjęcie warunków rządu Polskiego przez Czechosłowację.
2.X. Wojsko Polskie wkracza do Cieszyna Zaolziańskiego.
2.X. OgĂłlnopolski Kongres Dziecka w Warszawie.
2.X. I. Polski Zjazd Szpitalnictwa w Warszawie.
3-11.X. Stopniowe zajmowanie przez wojska polskie Śląska Zaolziańskiego.
12-13. X. Pobyt Marszałka E. Rydza-Śmigłego na Śląsku Zaolziańskim.
13.X. Zgon pułkownika Beliny - Prażmowskiego.
19.X. Wizyta min. J. Becka w Rumunii.
19.X. Przyjazd do Warszawy delegata ludu słowackiego posła Sidora.

Dwudziestoletnia praca w Grodzieńskim powiecie

Dwadzieścia lat mija. – DuĹźy okres czasu, szczegĂłlnie dla młodzieĹźy. MłodzieĹź Ĺźyje teraĹşniejszością i przyszłością. Z historii dowiaduje się o przeszłości. Ale tej bardzo niedalekiej, tej bliskiej, dotyczącej najbliĹźszego otoczenia, często nie zna, bo tego w podręcznikach szkolnych nie ma, bo to są rzeczy drobne, powszednie, małe. A mimo to waĹźne, bo kaĹźdy powinien doskonale znać bieg Ĺźycia swego miasta, wsi, czy powiatu. Dla Grodna i powiatu grodzieńskiego rocznica dwudziestolecia wypada dopiero w kwietniu 1939 r.
Bo kiedy Warszawa była wolna, kiedy na południowym wschodzie Lwów obronił się i odparł Ukraińców z pod swych bram, Grodno było jeszcze pod panowaniem okupanta Niemca, który bezlitośnie niszczył bogactwa naszego powiatu, wywożąc zdobycz do Niemiec.

A kiedy jutrzenka wolności zaświtała nad Grodnem i powiatem grodzieńskim już na stałe, po wyparciu bolszewików we wrześniu 1920 roku, smutny widok przedstawił się oczom ludzkim. Mosty zniszczone, dworce kolejowe zburzone i spalone, domy w gruzach, mnóstwo wiosek opuszczonych. Ziemia opuszczona przez swych gospodarzy leżała odłogiem, porośnięta bujnymi chwastami.

Społeczeństwo zakasało rękawy i wzięło się do pracy. Jak grzyby po deszczu zaczęły wyrastać nowe domy, budowane przy pomocy zasiłków, dawanych przez ubogi, ale rozumiejący potrzeby powiatu, Skarb Państwa.
Odbudowa zniszczonych i opuszczonych wsi szła szybkim krokiem. Powracający „ z raju bolszewickiego” mieszkańcy, uciekinierzy z 1915 roku ochoczo brali się do pracy na swojej własnej roli, na swym własnym zagonie. W stosunkowo krĂłtkim czasie powiat grodzieński odbudował się, zabliĹşniły się rany, gospodarka rolna stawała na coraz to wyĹźszym poziomie. Otoczone opieka Państwa rolnictwo rozwija się dobrze przy pomocy organizacji rolniczych i instruktorĂłw rolnych.

Oświata doprowadziła do zrozumienia, że istniejący dotychczas ustrój rolny jest przyczyną małej wydajności pól. Rozpoczęto prace melioracyjne i scaleniowe. I dzisiaj zupełnie inaczej powiat grodzieński wygląda niż przed dwudziestu laty. Gospodarstwa scalone mają znacznie lepsze zbiory i łatwiejszą, więcej wydajną pracę. Tych gospodarstw jest już dzisiaj bardzo dużo, a nowe wyrastają w zadziwiająco szybkim tempie.
Szkolnictwo powszechne rozwinęło się wspaniale. Wystarczy podać, że już w 1921 r. były w Grodnie i w powiecie czynne 43 szkoły o 99 nauczycielach. Dzisiaj liczba szkół wynosi 212 o 469 nauczycielach.
Biblioteki szkolne i wędrowne zwiększają z każdym rokiem tak ilość tomów, jak i czytelników. Organizacje młodzieżowe z Z.S. i Harcerstwem na czele pracują wytrwale nad wyrobieniem charakterów młodego pokolenia. Na terenie powiatu powstały domy ludowe, mleczarnie spółdzielcze, spółdzielnie spożywców, rozwinął się przemysł garbarski i drzewny (2 fabryki dykty). W ciągu kilku ostatnich lat, dzięki inicjatywie ludności, przy pomocy Towarzystwa P.B.P.S.P. zbudowano kilkanaście przepięknych budynków szkolnych.

Liczba ludności pow. Grodzieńskiego, która wg spisu w dniu 30.IX.1921 r. wynosiła 115.739 osób znacznie wzrosła, bo wg spisu z 9.XII. 1931 r. wynosiła 163 436 osób. Gęstość zaludnienia z 24,4 na 1km2 w 1921 r. podniosła się do 36,8 na 1 km2 w 1931 r. Długość dróg państwowych i samorządowych z 496 km. W 1921 wzrosła do 596 km w r.1931. Odbudowano 24 mosty o długości 1196 m Jak z powyższego widać powiat grodzieński może się wykazać poważnym dorobkiem osiągniętym w ostatnich latach.
I m. Grodno nie zostało w tyle. Spalone domy i obiekty kolejowe, zniszczone urządzenia – odbudowano.

Odbudowano kościół Garnizonowy przez Moskali zamieniony na cerkiew. Wzniesiono cały szereg nowych domów, kamienic oraz gmachów. Wybudowano nowoczesną elektrownię, dokonano zmiany rur wodociągowych, przystąpiono do skanalizowania miasta, wybudowano 2 szkoły publiczne (Nr 7 i Nr 8 ), odremontowano pozostałe budynki szkolne, które groziły zawaleniem, uporządkowano i wybrukowano szereg ulic, a w ostatnim roku przystąpiono do wybrukowania kostka ulicy Orzeszkowej i Dominikańskiej. Praca ta jest już na ukończeniu. Wykonano cały szereg prac mających na celu upiększenie miasta. Budowa bulwaru nad Niemnem i prace nad wzmocnieniem Góry Zamkowej uczyniły z brzegów Niemna jedno z najpiękniejszych miejsc spacerowych. Rozszerzenie Ogrodu Miejskiego dało mieszkańcom miasta przepiękny park o estetycznym i celowym rozplanowaniu. Urządzony staraniem ludzi miłujących przyrodę Ogród Zoologiczny i Botaniczny oraz Miejskie Muzeum Przyrodnicze budzą podziw tych wszystkich, którzy z dalekich stron przyjeżdżają, aby zwiedzić Gród Batorego.
Założone na Zamku Muzeum Historyczne mieszczące bardzo ciekawe eksponaty i wykopaliska budzą zainteresowanie nie tylko całej Polski, ale i zagranicy, czego dowodem są liczne wycieczki, przybywające do Grodna. Grodno jest ośrodkiem kultury i oświaty nie tylko dla powiatu grodzieńskiego lecz i dla sąsiednich.
Ma pięć poważnych bibliotek, liczących ponad 60.000 tomów, 11 publicznych szkół powszechnych, 6 szkół prywatnych, 2 szkoły ćwiczeń, 2 gimnazja i licea ogólno-kształcące męskie, 1 gimnazjum i liceum ogólno kształcące żeńskie, Liceum Pedagogiczne Żeńskie, 2 gimnazja Kupieckie, 1 gimnazjum Krawieckie, 1 gimnazjum Mechaniczne, 1 liceum Handlowe, instytut muzyczny, szereg kursów wieczorowych różnych typów i stały teatr, który jako teatr objazdowy samorządów województwa białostockiego wystawia sztuki w kilku jeszcze miastach, szerząc kulturę i głosząc piękno ojczystej mowy.
Spora liczba organizacyj społecznych i zawodowych oraz towarzystw kulturalno-oświatowych pracuje skutecznie nad podniesieniem kultury polskiej w społeczeństwie.

Obszar Grodna wynosi – 1766 ha. Liczba ulic wynosiła w 1922 r. 118. a w r. 1938 – 309.
Długość ulic wynosi – 62,834 km ; Długość chodnikĂłw wynosi 55.000 km. Nieruchomości – 5760.
Sieć wodociągowa przekroczyła już 40 km długości.
Dzienne zuĹźycie wody w 1702 posesjach przyłączonych do sieci wodociągowej wynosi – 3000 m3
Sieć elektryczna nadziemna i podziemna ma 82.983 km długości. W 1937 – 1938 r. 6745 odbiorcĂłw zuĹźyto 3765315 kWh prądu.
Skanalizowano ponad 130 ha obszaru miasta i wybudowano 14 km kanałów burzowych i sanitarnych.
Budżet administracyjny na r. 1938 -39 w dochodach zamyka się sumą 2.186. 526 zł.

Opracował:
Zbigniew Skowroński

Wersja do druku

• Strona główna
• Powitanie
• Napisz artykuł
• Redakcja
• Działy
• Bannery Kworum
• Współpraca
• Linki
• Kontakt