Piątek 26 Kwietnia 2024r. - 116 dz. roku,  Imieniny: Marii, Marzeny, Ryszarda

| Strona główna | | Mapa serwisu 

dodano: 08.10.11 - 12:47     Czytano: [1678]

Dział: Na każdy temat

Demokracja petentĂłw

Jak to z demokracją było. Precyzyjne określenie ĹşrĂłdeł, czy choćby sytuacji, w ktĂłrej powstawały demokracje (szczegĂłlnie te najwcześniejsze) nie jest chyba moĹźliwe. Ja przynajmniej takich opisĂłw ani analiz nie znam. Wydaje się jednak, Ĺźe ĹşrĂłdeł demokracji poszukiwać naleĹźy w sprzeciwie wobec rozmaitych hierarchii władzy, ktĂłre odbierane były jako daleko odbiegające od hierarchii wartości. Przyroda reguluje kwestie przywĂłdztwa raczej prosto; rządzi silniejszy, tj. taki, ktĂłry potrafi posłuszeństwo wymusić. Zmiany przywĂłdztwa teĹź regulowane są naturalnie; trzeba je wywalczyć obalając starego władcę. Wygląda więc na to, Ĺźe demokracja jest raczej bardzo „nienaturalnym” wynalazkiem człowieka, ktĂłry musiał jakoś dojść do wniosku, Ĺźe sprawność fizyczna to za mało by zostać „osobnikiem alfa”. Między „naturą”, a demokracją było pewnie mnĂłstwo etapĂłw pośrednich, gdzie władca wykazać się musiał np. przebiegłością, a władzę zdobywał intrygami. Ale tak czy owak, gdzieś wystąpić musiała sytuacja, kiedy to tzw. lud dostrzegł słabość aktualnego władcy i brak sensownych kandydatĂłw na jego miejsce. Być moĹźe zawaĹźył tu przyrodzony wszystkim chyba „myślącym” stworzeniom brak zaufania do współplemieńcĂłw. Nie wiem czy to ten brak zaufania wygenerował pogląd, Ĺźe wszyscy członkowie określonej, odpowiednio licznej grupy ludzi są „rĂłwni”, ale ta „rĂłwność” była chyba podstawową zasadą wczesnych demokracji. Była to rĂłwność praw, ale i obowiązkĂłw i odpowiedzialności. Nie ma sensu pisać tu o sprawach dobrze z historii znanych, ale warto przypomnieć, Ĺźe wczesne demokracje dość surowo (choć nie zawsze uczciwie czy choćby sensownie, vide Sokrates) rozliczały swych członkĂłw. RĂłwnych sobie członkĂłw. Ta rĂłwność miała charakter „ekonomiczny” w tym sensie, Ĺźe kaĹźdy „demokrata” (przynajmniej w teorii) jakoś się samodzielnie utrzymywał, a grupa gwarantowała mu takie same prawa rozwoju jak pozostałym swym członkom.

Teoria a praktyka W praktyce pewnie jakaś część demokratĂłw była jednak od innych zaleĹźna, ale ci „klienci” nie stanowili (przynajmniej we wczesnych demokracjach) większości wyborcĂłw wykształconych przez demokrację władz. Dziś większość wyborcĂłw to właśnie klienci, ktĂłrzy o samodzielności ekonomicznej pomyśleć nawet nie maja ochoty. To nie jest impertynencja; ja teĹź nie dałbym sobie rady na „czysto ekonomicznym” rynku. To po prostu fakt; dla większości ludzi całkowicie samodzielne organizowanie sobie sposobu zdobywania dĂłbr jest zbyt trudne. Nie tylko ze względu na stopień komplikacji materii; tu trzeba jeszcze mieć tzw. charakter; wolę osiągania celĂłw i determinację w realizacji prowadzących do tych celĂłw postępowań. Ma to niewielki procent społeczeństwa. Ta reszta jest – jakkolwiek by to nie zabrzmiało - z konieczności klientami. Immanentną cechą współczesnej demokracji jest jednak okresowa zmiana władzy. Sama struktura jej sprawowania, tj. hierarchia urzędĂłw, system egzekucji naleĹźności czy nawet naciskĂłw na aktualnie rządzących (organizacje pozarządowe) jest względnie stabilny, ale miejsc w tych instytucjach jest mniej niĹź osobnikĂłw mających ambicje rządzenia i moĹźliwości realizacji tych ambicji. Klient nie wie więc czyim jest właściwie klientem i staje się klientem urzędu, tj. petentem, ktĂłry oczekuje, Ĺźe urząd zapewni mu w miarę dostatnie Ĺźycie. Ja tez takim petentem jestem.

Panem at circensis? A chleb i igrzyska to dziś za mało. Nawet bułka i serial mogą nie wystarczyć, bo ludzie mają „potrzeby wyĹźszego rodzaju” i potrzebują np. coś przeĹźyć. I oczekują – taka jest definicja klienta – Ĺźe zajmujący urząd te potrzeby zaspokoją. Oczekiwanie nie wymaga odpowiedzialności. A rządzenie w demokracji wymaga. Ta zasadnicza nierĂłwność jest (w praktyce to chyba jednak tylko być powinna), niestety, filarem współczesnej demokracji. Odpowiedzialność jest obciążeniem, więc rządzący kombinują zawsze jak by tu ją z siebie zrzucić. I na ogół im się to udaje, bo „rozwĂłj” demokracji polega głównie na fundowaniu demokratom coraz to nowych uregulowań prawnych i instytucji ograniczających ich prawa i zdejmujących z rządzących odpowiedzialność za skutki ich decyzji. To m.in. o tym chyba myślał Arystoteles mĂłwiąc, Ĺźe demokracja to rządy hien nad osłami. W naszej, polskiej, rzeczywistości pisuje o tym m.in. Korwin Mikke, ale dzięki postępom edukacji mało kto traktuje jego wypowiedzi powaĹźnie. A sytuacja staje się coraz ciekawsza, bo – to juĹź na pewno dzięki powszechności edukacji np. realizowanej przez media, głównie seriale telewizyjne – nasila się zjawisko coraz lepszego wyodrębniania grupy wiecznych petentĂłw; ludzi, ktĂłrzy oczekują, Ĺźe wybrani przez nich politycy pokażą co robić i zapewnią im wieczną szczęśliwość.

Monopolu nie mamy. To nie jest nasza tylko specjalność; protesty w Grecji, Włoszech a ostatnio rĂłwnieĹź w USA, pokazują, Ĺźe jest to zjawisko światowe. Po prostu demokracja nie była wynaleziona dla petentĂłw, ale dla ludzi wolnych i rzeczywiście rĂłwnych. A takie grupy społeczne muszą być relatywnie małe; w większych zapewnienie rĂłwności jest bardzo trudne. Dziś dodatkowym generatorem napięć społecznych jest rozwĂłj technologii i reklamy, ktĂłry sprawia, Ĺźe pokus zakupu jest coraz więcej, a moĹźliwości ich sensownej (tj. takiej, ktĂłra nie naraĹźa na szybką plajtę) realizacji coraz mniej. Odnosi się to rĂłwnieĹź do „zakupĂłw” politykĂłw, ktĂłrych współczesny „marketing polityczny” nam oferuje. Demokracja ma wiele istotnych ograniczeń. Nie wiem ile z nich znamy, a ile pozostaje do odkrycia, ale przykład Kennetha Arrowa, ktĂłry udowodnił, Ĺźe nie da się skonstruować idealnej ordynacji wyborczej kaĹźe, pewnie kolejny juĹź raz, zastanowić się czy na pewno obecne wydanie demokracji jest rzeczywiście najlepszym z moĹźliwych. Istota pomysłu na „rządy ludu” w zasadzie nie zmieniła się od ponad dwĂłch tysięcy lat. A procentowy udział petentĂłw w społeczeństwie chyba sporo wzrĂłsł. Świadomość bycia petentem juĹź chyba nie tak bardzo, bo ciągle ktoś nam mĂłwi ile to od nas zaleĹźy. Czy nieświadomi petenci naprawdę mogą tworzyć demokrację?

Waldemar Korczyński

Wersja do druku

• Strona główna
• Powitanie
• Napisz artykuł
• Redakcja
• Działy
• Bannery Kworum
• Współpraca
• Linki
• Kontakt