Sobota 20 Kwietnia 2024r. - 110 dz. roku,  Imieniny: Agnieszki, Amalii, Czecha

| Strona główna | | Mapa serwisu 

dodano: 21.01.13 - 22:32     Czytano: [1781]

Dział: Zakamarki historii

Rycerzom Niepodległości

Tradycja upamiętnienia Powstania Styczniowego przez Krąg Pamięci Narodowej sięga lat 70. XX wieku.

Powodem do smutnej refleksji jest skromny charakter tegorocznych obchodów 150. rocznicy wybuchu Powstania Styczniowego. Rządzącym zabrakło wyobraźni, którą dysponowali twórcy odrodzonej, II Rzeczypospolitej. Przypomnijmy, że Powstanie Styczniowe było dla pokolenia roku 1918 punktem odniesienia w walce o niepodległość, a weterani lat 1863-1864 cieszyli się do 1939 roku zasłużoną czcią i wsparciem materialnym ze strony państwa. Dzisiejsza sytuacja każe stawiać publicznie poważne pytanie: co, jeśli nie dumna i bogata tradycja niepodległościowa, ma być fundamentem moralnym i wychowawczym dla młodego pokolenia i następnych generacji Polaków?

Sztafeta polskich pokoleń

W naszej rodzinie mieliśmy szczęście obcowania z osobą, która pamiętała wydarzenia z lat 1863-1864. Była to prababcia ze strony mojego ojca, Anna Rosińska, urodzona w 1848 roku. Jej opowieści wprowadzały nas, małych chłopaków, w świat powstańczych potyczek, które miały miejsce w rejonie naszego zamieszkania. Słuchając opowieści prababki, nie do końca rozumieliśmy rangę tamtych historycznych wydarzeń, ale wyobraźnia dziecka pozwalała odmalować obrazy dzielnych powstańców i groźnych kozaków. Zapamiętane relacje żyły w naszych głowach i z czasem skłoniły nas do poważnego zainteresowania się dziejami Powstania Styczniowego, którego mit posłużył pokoleniu Polaków żyjących w czasie I wojny światowej do odbudowy niepodległej Rzeczypospolitej.

Kolejną osobą z rodziny, która przekazywała nam informacje i relacje dotyczące powstania, był nasz dziadek Feliks Melak, urodzony w 1882 roku. Od niego usłyszeliśmy opowieści przekazane mu przez bohaterów najdłuższego polskiego powstania. Dziadek pochodził z okolic podwarszawskiej Wiązowny, które były areną wielu potyczek w latach powstania. Jedną z dziadkowych opowieści szczególnie zapamiętałem: relacjonował potyczkę kosynierów z kozakami, która rozegrała się na tafli zamarzniętego stawu. Dziadek w sposób bardzo plastyczny opisywał tamte wydarzenia, nieraz gestykulując i podnosząc głos. Według jego słów, kozacy znaleźli się w nieoczekiwanej pułapce, gdyż ich konie ślizgały się na lodzie skuwającym taflę stawu. Dzięki temu polscy kosynierzy mieli ułatwione zadanie, wykorzystali zaistniałą sytuację. Przy okazji odwiedzin grobów bliskich dziadek pokazywał nam również miejsca spoczynku powstańców.

Codzienne obcowanie z romantyczną historią niepodległościowych zrywów naszych przodków, wzmocnione lekturą powstańczych relacji, zaowocowało zainteresowaniem dawnymi dziejami i ukształtowało nasze postawy życiowe. Po latach wiem, że losy moje i moich braci potoczyły się w tak konkretny sposób właśnie dzięki przeżyciom i doświadczeniom lat dzieciństwa i wczesnej młodości.

Drugi z naszych dziadkĂłw, Mieczysław Zdziebko, pochodził z okolic Lwowa, gdzie prowadził odziedziczoną po swoim ojcu kuĹşnię. Dokładnie pamiętam jego barwny opis sposobu przekuwania kos na sztorc przez powstańcĂłw styczniowych. Wiele lat później taką scenę, jakby Ĺźywcem przeniesioną z opowieści dziadka kowala, ujrzałem na słynnym obrazie Artura Grottgera „Kucie kos”. Los jednego z braci dziadka, Jędrzeja, uświadamia mi polską sztafetę pokoleń w pracy dla odzyskania niepodległości. Otóş zginął on w obronie Lwowa w 1918 roku. Spoczywa na cmentarzu Orląt Lwowskich, gdzie ma swoją imienną mogiłę.

U boku powstańczego kapelana

Obok doświadczenia wyniesionego z domu na nasze losy wpływ miał rĂłwnieĹź kontakt z charyzmatycznym kapłanem, księdzem prałatem Wacławem Karłowiczem, bohaterem Powstania Warszawskiego, ktĂłry po wojnie dostał od Prymasa Tysiąclecia ks. kard. Stefana Wyszyńskiego, rĂłwnieĹź kapelana Armii Krajowej, polecenie budowy kościoła w nowo tworzonej parafii św. Wacława na warszawskim Gocławku. Ta parafia objęła swoim zasięgiem rĂłwnieĹź nasz rodzinny Kawęczyn i dzięki temu mieliśmy sposobność poznać i współpracować z księdzem Karłowiczem. Był on kolejną osobą kształtującą nasze osobowości w bardzo waĹźnym okresie dojrzewania i pierwszych latach dorosłego Ĺźycia. Nie bez znaczenia było samo miejsce naszego zamieszkania. Z okien domu widzieliśmy Olszynkę Grochowską i mogiłę powstańczą z 1831 roku. Mieliśmy zatem wyjątkową sposobność dostrzegania ciągu zdarzeń w polskiej historii związanych z dążeniami PolakĂłw do odzyskania utraconej w końcu XVIII wieku wolnej i niepodległej Ojczyzny. Powstania Listopadowe i Styczniowe, front wojny z bolszewikami, ktĂłry niebezpiecznie zbliĹźył się do naszych domostw, potem wydarzenia II wojny światowej, Powstania Warszawskiego – to w naszych oczach układało się w całość polskich dziejĂłw. Szybko zdaliśmy sobie sprawę, Ĺźe nasza niepodległość zawsze była wyzwaniem dla kolejnych pokoleń PolakĂłw. Jej uzyskanie i obrona zawsze wymagały poświęcenia i ofiar aĹź do utraty Ĺźycia. W końcu mieszkaliśmy na polu najbardziej krwawej bitwy Powstania Listopadowego, w ktĂłrej poległo ponad 7000 obrońcĂłw Warszawy. Los księdza Wacława Karłowicza, kapelana powstańczego Starego Miasta, ktĂłry uratował krzyĹź BaryczkĂłw z płonącej archikatedry warszawskiej w sierpniu 1944 roku, był dla nas świadectwem ciągłości polskich dziejĂłw i aktualności dziedzictwa minionych pokoleń PolakĂłw zatroskanych o losy Ojczyzny.

W 1974 roku z inicjatywy ks. Karłowicza, ks. bp. Władysława Miziołka i Stefana Melaka powstał Krąg Pamięci Narodowej, stowarzyszenie, ktĂłre przyjęło za cel propagowanie prawdziwej historii Polski, przypominanie przemilczanych w PRL wydarzeń i postaci, ktĂłre albo w ogĂłle nie były obecne w oficjalnej propagandzie, albo były przedstawiane w fałszywym świetle. Jednym słowem, chcieliśmy przybliĹźać historię ludziom, ktĂłrzy nie mieli okazji jej poznać na szkolnych lekcjach czy nawet na studiach historycznych, a juĹź tym bardziej nie byli w stanie znaleźć publikacji na ten temat. Powstanie Styczniowe było wydarzeniem, ktĂłre wymagało przypominania i pełniejszego przedstawienia opinii publicznej. Dlatego powstał pomysł, aby organizować niezaleĹźne wykłady i okolicznościowe wystawy poświęcone bohaterom i wydarzeniom powstańczym, uroczystości w rocznice wybuchu powstania i egzekucji jego przywĂłdcĂłw, z Romualdem Trauguttem na czele. Zamawialiśmy Msze Święte z intencjami za Ojczyznę i bohaterĂłw powstania na 22 stycznia i 5 sierpnia. Od połowy lat 70. do roku 2007 homilie w czasie Eucharystii głosił ks. prałat Wacław Karłowicz. Ostatnie kazanie wygłosił w trakcie Mszy Świętej polowej pod KrzyĹźem Traugutta na stokach Cytadeli, miesiąc przed swoimi 100. urodzinami. Zawarł w niej swĂłj testament, w ktĂłrym zobowiązywał nas, Ĺźyjących, do podtrzymania pamięci i godnego czczenia męczennikĂłw, ktĂłrzy oddali swoje młode Ĺźycie w ofierze za wolność Ojczyzny. Przypomniał, Ĺźe krew przelana za Ojczyznę nigdy nie jest ofiarą nadaremną – zawsze podtrzymywała ducha przetrwania Narodu, wzmacniała wiarę, dodawała nadziei. Podejmując dyskusję z krytykami niepodległościowych na pozĂłr przegranych zrywĂłw, zawsze zwracał uwagę, Ĺźe ofiara krwi nigdy nie naraĹźała Narodu na fizyczne unicestwienie, za to zawsze była wstrząsem koniecznym do odbudowy ducha kolejnych pokoleń PolakĂłw Ĺźyjących w niewoli, aĹź doprowadziła do odzyskania niepodległości w 1918 roku.

Ksiądz Karłowicz przypominał okoliczności egzekucji Traugutta i jego towarzyszy z Rządu Narodowego. Barwnie przywoływał okoliczności towarzyszące wykonaniu wyroku na polskich przywĂłdcach. Przypominał, Ĺźe rosyjski okupant siłą zgromadził 30tys. warszawiakĂłw wokół szubienicy, a podczas wieszania Traugutta i pozostałych przywĂłdcĂłw rosyjska orkiestra grała wojskowe marsze. Ksiądz Wacław podkreślił, przywołując relacje historykĂłw, Ĺźe zgromadzeni pod przymusem Polacy jak jeden mąż padli na kolana, a w niebo wzbił się śpiew suplikacji „Święty BoĹźe”. W taki sposĂłb Ĺźegnali swoich bohaterĂłw i oddali im hołd. Ksiądz Karłowicz podkreślał, Ĺźe lata pozornego spokoju czy stabilizacji pod zaborami nigdy nie skłoniły okupantĂłw do liberalizowania swojej polityki względem PolakĂłw. To jednoznacznie wskazywało, Ĺźe więcej wolności moĹźna uzyskać tylko na drodze zbrojnego oporu aĹź do zrzucenia jarzma niewoli. Od Powstania Listopadowego do Styczniowego Rosjanie wcielili do swojej armii setki tysięcy polskiej młodzieĹźy. Tylko około 10 proc. z nich wrĂłciło do Polski. Pozostali albo zginęli w wojnach prowadzonych przez carskie imperium, albo pozostali na terenach Rosji odległych od ziem polskich. SłuĹźba wojskowa trwała w tamtych czasach 25 lat. PorĂłwnując straty powstańcze i powodowane w czasie przymusowej słuĹźby w carskiej armii, trzeba sobie uświadomić, Ĺźe powstania wcale nie zwiększały liczby ofiar.

Na początku lat 80. organizowaliśmy zespoły młodych ludzi, które miały za zadanie odnajdywać miejsca potyczek i groby powstańców, by następnie zadbać o nie. W ten sposób zostało uratowanych i przywróconych wiele miejsc pamięci narodowej.

Z rodzinami powstańców

Na uroczystościach pod KrzyĹźem Traugutta, Mszach Świętych, wystawach, konferencjach i sesjach naukowych, odczytach i prelekcjach, ktĂłrych zorganizowaliśmy setki, skupialiśmy przedstawicieli wielu róşnych środowisk – od robotniczych do naukowych, twĂłrcĂłw kultury i rzemieślnikĂłw, młodzieĹź szkolną i studencką, harcerzy, kombatantĂłw Armii Krajowej i Ĺźołnierzy wyklętych, duchownych z całego kraju, w tym Prymasa Polski i wielu księży biskupĂłw, przedstawicieli niezaleĹźnych środowisk patriotycznych, PolakĂłw ze Wschodu, Polonię z Zachodu, a nawet wielu cudzoziemcĂłw – przyjaciół Polski. NaleĹźy wspomnieć przede wszystkim o udziale w tych uroczystościach krewnych i potomkĂłw powstańcĂłw styczniowych, w tym bliskich przywĂłdcĂłw powstania straconych na stokach Cytadeli 5 sierpnia 1864 roku. Byli z nami krewni Romualda Traugutta i członkĂłw Rządu Narodowego: Jana Jeziorańskiego i Rafała Krajewskiego.

W 200-lecie uchwalenia Konstytucji Trzeciego Maja, w 1991 roku, przypomnieliśmy pod Krzyżem Traugutta najbardziej okazałe obchody narodowego święta, które 3maja 1919 roku, po 123 latach niewoli, odbyły się wolnej już Polsce na stokach Cytadeli, z udziałem Józefa Piłsudskiego, ks. kard. Aleksandra Kakowskiego, innych przywódców państwa i 140 tysięcy zgromadzonych Polaków. Dla utrwalenia tej ważnej daty dokonaliśmy symbolicznego aktu: dzieci posadziły Dąb Niepodległości u stóp wzgórza, na którym stoi Krzyż Traugutta.

Dobrze pamiętam wiele ciemnych i mroĹşnych styczniowych wieczorĂłw pod KrzyĹźem Traugutta, kiedy garstka modlących się Litanią Narodu Polskiego za powstańcĂłw jakby na własnej skĂłrze przeĹźywała podobne uczucia, jakie musiały towarzyszyć styczniowym spiskowcom w 1863 roku: za słuszną sprawę naleĹźy walczyć, choćby przeciw był cały świat. Takie przekonanie reprezentowało wielu naszych przyjaciół, z ktĂłrych część juĹź odeszła do Pana. Wymieńmy prezydenta Ryszarda Kaczorowskiego, biskupĂłw: Władysława Miziołka i Zbigniewa Kraszewskiego, prałatĂłw: Wacława Karłowicza i Witolda Kiedrowskiego, Wiesława Kwietnia, wieloletniego proboszcza parafii pw. Nawiedzenia NMP na Nowym Mieście, ktĂłra obejmuje miejsce stracenia Traugutta. Byli z nami generał Antoni Heda „Szary”, gen. Stanisław Nałęcz-Komornicki, późniejszy prezes Światowego Związku Ĺťołnierzy AK płk Czesław Cywiński i wielu innych kombatantĂłw, powstańcĂłw warszawskich. Cieszyliśmy się obecnością literatĂłw: Zygmunta Kubiaka, Wiesława Budzyńskiego, Mazlluma Sanei z Kosowa, naukowcĂłw z prof. Janem Pachowskim, historykĂłw, z ktĂłrych następnie wielu zasiliło Instytut Pamięci Narodowej, zaprzyjaĹşnionego ojca paulina z Jasnej GĂłry Eustachego Rakoczego, kapelana Ĺťołnierzy Niepodległości, oddanych rzemieślnikĂłw warszawskich z najstarszego Cechu KrawcĂłw i Rzemiosł Włókienniczych, ktĂłry działa nieprzerwanie od 1380 roku. Krawcy z własnej inicjatywy ufundowali i wykonali w 1994 r. kopię zdewastowanego przez wandali KrzyĹźa Traugutta w miejscu stracenia przywĂłdcĂłw powstania.
(Współpraca Łukasz Kudlicki)

Andrzej Melak

Wersja do druku

• Strona główna
• Powitanie
• Napisz artykuł
• Redakcja
• Działy
• Bannery Kworum
• Współpraca
• Linki
• Kontakt