Piątek 19 Kwietnia 2024r. - 110 dz. roku,  Imieniny: Alfa, Leonii, Tytusa

| Strona główna | | Mapa serwisu 

dodano: 08.03.13 - 10:22     Czytano: [3098]

Dział: FAKTY CIEKAWE LECZ MAŁO ZNANE - Marian Kałuski

Nowe ciekawe FAKTY z kraju i zagranicy

Parafie polskie w Buffalo

Buffalo to duĹźe i do niedawna bardzo przemysłowe miasto w stanie Nowy Jork, niedaleko wodospadu Niagara. Do II wojny światowej było tu po Chicago największe skupisko PolakĂłw w USA – 120 000 osĂłb. Pierwszą w mieście parafię polską pw. św. Stanisława Bpa załoĹźył w 1873 r. ks. Jan Pitass. Kolejnych 12 parafii polskich powstało: św. Wojciecha w 1886, Wniebowzięcia NMP w 1889, św. Kazimierza w 1890, św. Jana Kantego w 1892, Przemienienia Pańskiego w 1893, Przenajświętszej Krwi Pana Jezusa w 1898, BoĹźego Ciała w 1898, św. Łukasza w 1908, KrĂłlowej Róşańca w 1913, św. Floriana w 1917, KrĂłlowej Pokoju w 1920 i św. Walentego w 1920. Jednak pod koniec XX w. w mieście było juĹź tylko 7 parafii – w tym 5 byłych parafii polskich, w ktĂłrych, obok mszy w innych językach, odprawiano naboĹźeństwa dla PolakĂłw: św. Stanisława Bpa, św. Wojciecha, św. Kazimierza, św. Jana Kantego, BoĹźego Ciała oraz w parafiach amerykańskich: Zwiastowania i św. Franciszka.

Prześladowania katolików

Badania amerykańskie wykazały, Ĺźe w 2012 r. katolicy byli prześladowani aĹź w 41 krajach, głównie w krajach islamskich i komunistyczno-lewicowych. Ale i sama Ameryka nie jest bez grzechu. Z opublikowanego w grudniu 2012 r. przez amerykańskie Federalne Biuro Śledcze raportu dowiadujemy się, Ĺźe w 2011 r. w Stanach Zjednoczonych zarejestrowanych zostało 67 „zbrodni nienawiści” skierowanych przeciwko 84 katolikom. A ile nie zostało zarejestrowanych?

KUL

KUL czyli Katolicki Uniwersytet Lubelski (od 2005 Jana Pawła II) został załoĹźony 27 lipca 1918 r. z inicjatywy dotychczasowego rektora katolickiej Akademii Duchownej w Petersburgu (Rosja) ks. Idziego Radziszewskiego, ktĂłry był takĹźe jego pierwszym rektorem (do 1922). Obejmował wtedy 4 wydziały: teologiczny (otwarty w 1919 r.), prawa kanonicznego, prawa i nauk społeczno-ekonomicznych i nauk humanistycznych. W 1938 r. KUL uzyskał prawo do nadawania stopni naukowych. W roku akademickim 1937-38 na KUL studiowało 1440 studentĂłw. Dzisiaj KUL to wielka uczelnia – studiuje na nim ponad 20 000 studentĂłw.

Polonica w sztukach Szekspira

William Szekspir (1564-1616) jest powszechnie uwaĹźany za jednego z najwybitniejszych pisarzy angielskich – autora nieśmiertelnych sztuk teatralnych granych w teatrach całego świata oraz reformatorĂłw teatru. W czterech jego sztukach: „Komedii omyłek”, „Hamlecie”, „Opowieści zimowej” i w „Miarce za miarkę” występują polonica. W „Komedii omyłek” Szekspir wspomina srogie polskie zimy, w „Opowieści zimowej” nawiązuje do zasłyszanej dramatycznej historii księcia mazowieckiego Siemowita III i jego niewiernej Ĺźony Ludmiły z 1366 roku, a w „Miarce za miarkę” Książę tłumaczy swoje opuszczenie Wiednia wyjazdem do Polski. Natomiast w „Hamlecie” poloniki występują w kilku miejscach: autor pisze o wyimaginowanch przez siebie wojnach duńsko-polskich i norwesko-polskich; natomiast imię krĂłlewskiego doradcy Poloniusza nasuwa podejrzenia, Ĺźe postać ta jest portretem Ăłwczesnego polskiego polityka lub, Ĺźe sam Poloniusz był z pochodzenia Polakiem.

Polacy bohaterami narodowymi

Hasłem PolakĂłw juĹź w XVIII, a szczegĂłlnie w XIX w., to jest w okresie, kiedy na mapie politycznej Europy nie było juĹź państwa polskiego, było: „Za waszą wolność i naszą” i zgodnie z nim, Polacy walczyli nie tylko o wolność dla Polski, ale takĹźe i innych zniewolonych narodĂłw. Stąd Tadeusz Kościuszko i Kazimierz Pułaski zostali hohaterami narodowymi StanĂłw Zjednoczonych Ameryki, JĂłzef Bem – Węgier, Jan Skrzynecki – Belgii, Bohdan Hainz – Serbii, Henryk Spitczyński (Enrique Spika) – Argentyny, Filip Marcinkowski (Martin) – Kolumbii, a Karol Roloff-Rolewski – Kuby.

Nazwy polskie w Argentynie

Od końca XIX w. i do lat 30. XX w. trwała duża emigracja Polaków do Argentyny, głównie chłopów. Zakładali oni nowe osady i przysiółki, które niekiedy otrzymywały polskie nazwy. W taki sposób na mapie Argentyny pojawiły się polskie nazwy jak: Iwanowski, Kościuszko, Jagiełłowo, Jasna Góra, Ostrowo, Kaźmierzowo, Racławice, Ostrówek, Skargowo, Wieliczka, Tłumacz, Stanisławów, Kozłowo, Jackowo, Karpaty, Stanisławowo, Magdalenowo, Michałowo, Wincentowo, Wojciechowo, Koslowsky, Wanda i Polana.

Gotyckie malarstwo sztalugowe w Polsce

Pomimo licznych wojen i kradzieży dzieł sztuki przez najeźdźców na przestrzeni wieków, do naszych czasów zachowało się wiele setek pięknych obrazów gotyckich. Najwięcej z nich, poza kościołami, jest przechowywanych i eksponowanych w Muzeum Narodowym w Warszawie (np. Poliptyk z Grudziądza ok. 1390, Poliptyk franciszkański z Torunia z 1390, Dyptyk Winterfeldów z Gdańska z 1430, Ołtarz św. Barbary z Wrocławia z 1447, Ołtarz Jerozolimski z Gdańska z 1490, ołtarz z Legendą Świętej Jadwigi z Wrocławia z 1420) i Muzeum Narodowym w Krakowie (Św. Maciej i św. Jadwiga z Trzebini ok. 1420, Epitafium Wierzbięty z Branic z 1425, Pokłon Trzech Króli przed 1468, Zwiastowanie z Cięcina). Mniejsze, ale także cenne zbiory obrazów znajdują się m.in. w: Muzeum Okręgowym w Torunia (obrazy z kościoła św. Jana w Toruniu z 1330-50), Muzeum Narodowym w Poznaniu (np. obraz wotywny z Brzegu z 1443, Hołd Trzech Króli z XV w.), Muzeum Narodowym we Wrocławiu (np. Św. Anna Samotrzeć przed 1400), Muzeum Narodowym w Gdańsku (np. Sąd Ostateczny Hansa Memlinga z 1471) czy Muzeum Diecezjalnym w Tarnowie (np. Opłakiwanie z Chomranic ok. 1440).

Polskie literackie Noble

Nagroda Nobla to od 1901 r. najwaĹźniejsze światowe wyróşnienie przyznawane za wybitne osiągnięcia naukowe, literackie lub zasługi dla społeczeństw i ludzkości, ustanowione i ufundowane przez szwedzkiego przemysłowca i wynalazcę dynamitu – Alfreda Nobla (1833-1896). WśrĂłd laureatĂłw nagrody Nobla byli takĹźe Polacy. W dziedzinie literatury następujący Polacy zostali wyróşnieni: Henryk Sienkiewicz – 1905, Władysław Reymont – 1924, Czesław Miłosz – 1980 i Wisława Szymborska – 1996. Warto tutaj wspomnieć, Ĺźe w 1904 kandydatem do literackiej nagrody Nobla była pisarka Eliza Orzeszkowa, w 1924 kandydatem do nagrody Nobla był pisarz Stefan Ĺťeromski, a w 1980 pisarz Stanisław Lem. W latach 60. i 70 XX w. oficjalnymi kandydatami wysuwanymi przez polskie środowisko literackie do Nobla byli Jerzy Andrzejewski, Jan Parandowski i Jarosław Iwaszkiewicz. Natomiast Akademia Nobla brała pod uwagę kandydatury Zbigniewa Herberta i Witolda Gombrowicza. Na początku XXI w. kandydatemi do Nobla byli Ryszard Kapuściński i poeta Adam Zagajewski.

Tłumacz Anders Bodegard

Najwybitniejszym współczesnym tłumaczem literatury polskiej na język szwedzki jest Andres Bodegard (ur. 1944), z wykształcenia slawista-polonista. W 1967 uczestniczył w konkursie dla polonistów na Uniwersytecie Warszawskim, a od 1981 przez szereg lat był lektorem języka szwedzkiego na Uniwersytecie Jagiellońskim. Po powrocie do Szwecji stał się ambasadorem literatury i kultury polskiej we tym kraju. Tłumaczył i spopularyzował w całej Skandynawii takich polskich twórców jak: Witold Gombrowicz, Ryszard Kapuściński, Zbigniew Herbert, Adam Zagajewski, Ewa Lipińska, Paweł Huelle, Antoni Libera, ks. Józef Tischner, a przede wszystkim Wisławę Szymborską, która tylko dzięki jego kongenialnym tłumaczeniom jej poezji na język szwedzki otrzymała w 1996 literacką nagrodę Nobla.

Veni, Vidi, Deus vicit

Latem 1683 r. wojska turecko-tatarskie obległy Wiedeń. KrĂłl Polski Jan III Sobieski natychmiast ruszył z 30 000 wojska na odsiecz miastu i Europie. Jako naleczny wĂłdz wojsk sprzymierzonych 12 września 1683 r. odniĂłsł wielkie zwycięstwo nad wrogiem, ktĂłre załamało raz na zawsze potęgę turecką w Europie. Po zwycięstwie krĂłl wysłał słynny list do papieĹźa Innocentego XI, w ktĂłrym pięknie zmodyfikował znany w historii raport Juliusza Cezara do senatu rzymskiego. Sobieski nie napisał jak on „veni, vidi, vici” (Przybyłem, zobaczyłem, zwyciężyłem), ale zameldował papieĹźowi: „Veni, vidi, Deus vicit” (Przybyłem, zobaczyłem, BĂłg zwyciężył).

Bitwa koło Bornholmu

Na środku Bałtyku leĹźy należąca do Danii duĹźa wyspa Bornholm. W okresie 13-letniej wojny polsko-krzyĹźackiej, w ktĂłrej Dania wspierała KrzyĹźakĂłw, a Gdańsk dążył do połączenia się z Polską – czy raczej do powrotu do Polski, w nocy z 14 na 15 sierpnia 1457 r. gdańska eskadra kaperska rozbiła koło Bornholmu znacznie silniejszą flotyllę duńsko-inflamcką.

Kultura: Polska – Niemcy

Na przestrzeni wieków były bardzo ożywione polsko-niemieckie stosunki kulturalne, o czym można by było napisać bardzo opasłą książkę. Np. powstała w Berlinie w 1838 r. muzyczna firma wydawnicza Bote und Bock wydawała m.in. utwory Stanisława Moniuszki i Ignacego Paderewskiego oraz miała swoją księgarnię m.in. w Poznaniu, z której usług korzystali polscy muzycy z Wielkopolski.

„Dekameron” w Polsce

Głównym dziełem wielkiego pisarza włoskiego Giovanniego Boccaccio (1313 – 1375) jest „Dekameron” (napisany 1353, wydany 1471), ktĂłry jest zbiorem 100 nowel, podzielonych na 10 dni – stąd tytuł utworu. „Dekameron” stał się wzorem dla późniejszych nowelistĂłw i dramaturgĂłw europejskich (np. Szekspir, Musset). Dzięki podróşom PolakĂłw do Włoch „Dekameron” stał się znany im juĹź w XVI w., co jest zauwaĹźalne w „Fraszkach” (1574) Mikołaja Reja czy facecjach polskich XVI w. Pierwszego pełnego polskiego przekładu utworu dokonał W. Ordon w 1875 r., następnie P. Chmielowski (1925) i E. Boye (1930), a J. KrzyĹźanowski opublikował pracę „Z dziejĂłw Dekamerona w Polsce” (Warszawa 1927).

Polskie gĂłry na Syberii

Na Syberii są dwa pasma górskie i jeden łańcuch górski w Górach Sajańskich, które noszą nazwiska polskich badaczy Seberii. Są to: Góry Czekanowskiego w Jakucji o długości 320 km i maksymalnej wysokości 529 m, nazwane na cześć Polaka pochodzącego z Krzemieńca na Wołyniu Aleksandra Czekanowskiego (1830-1876), który za udział w Powstaniu Styczniowym 1863 zesłany na Sybir, gdzie stał się jednym z najwybitniejszych badaczy północno-wschodnich obszarów Azji; Góry Czerskiego we Wschodniej Syberii o długości 1500 km i szerokości 150-200 km, z najwyższym szczytem Pobieda 3147 m oraz inne Góry Czerskiego we wschodnim Zabajkalu o długości 800 km i z maksymalną wysokością 2119 m, które zostały nazwane na cześć pochodzącego z okolic Witebska Polaka Jana Czerskiego (1845-1892), także uczestnika Powstania Styczniowego 1863, który zesłany na Sybir, poświęcił się badaniom geologicznym i geograficznym Syberii Wschodniej.

Malarstwo hiszpańskie w Polsce

W dawnych wiekach Hiszpania była krajem bardzo daleko leżącym od Polski. Stąd kontakty polsko-hiszpańskie były duĹźo skromniejsze od kontaktĂłw z naszymi sąsiadami czy z Włochami i Francją. Ale były. Dlatego sztuka hiszpańska jest obecna dziś w polskich kościołach i muzeach. Najcenniejszym obrazem hiszpańskim w Polsce jest obraz wielkiego malarza El Greco „Ekstaza św. Franciszka” (1575), znajdujący się w Muzeum Diecezjalnym w Siedlcach. Największy (kilkadziesiąt obrazĂłw) i najcenniejszy zbiĂłr malarstwa hiszpańskiego w Polsce znajduje się w Muzeum Narodowym w Poznaniu. Kolekcja malarstwa hiszpańskiego XVII wieku to jedyny w Polsce tak wielki i reprezentatywny zbiĂłr obrazĂłw największych mistrzĂłw tego kraju, jak: Francisco de Zurbaran, JosĂŠ Ribera, Diego Velazquez, Juan Careño de Miranda, J, Antolinez, J. Carreno i wielu innych.

Polskie korzenie J. Coetzee

Od 2006 roku obywatelem Australii jest pisarz południowoafrykański John M. Coetzee (ur. 1940), który w 2003 r. został wyróżniony literacką nagrodą Nobla. Rzadko który Polak wie, że pisarz ma polskie korzenie. Jego pradziadek ze strony matki Baltazar Dubiel był Polakiem, pochodził ze wsi Czarnylas k. Ostrowa Wielkopolskiego. Dubiel wyemigrował do Afryki w wieku kilkunastu lat, gdzie zmarł w 1929. Pisarz był trzy razy w Polsce: w 2000 r., 2006 r. i 2012 r. W 2000 r. był honorowym gościem Uniwersytetu Śląskiego, w 2006 odwiedził Czarnylas i pobliski Odolanów, gdzie jego pradziadek uczęszczał do szkoły, a w 2012 otrzymał tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu Poznańskiego. Wszystkie jego książki zostały przetłumaczone na polski.

Najpopularniejsze filmy polskie

Do najchętniej oglądanych polskich filmów wszech czasów należą filmy (powyżej 10 mln widzów):
„KrzyĹźacy” (1960) – 32 mln widzĂłw, „W pustyni i puszczy” (1973) – 31 mln, „Potop” (1974) – 28 mln, „Noce i dnie” (1975) – 22,5 mln, „Zakazane piosenki” (1946) – 15,5 mln, „Akademia Pana Kleksa” (1983) – 14,5 mln, „Seksmisja” (1983) – 11,5 mln, „Pan Wołodyjowski” (1968) – 11 mln, „Trędowata” (1976) – 10 mln i „Faraon” (1966) – 10 mln.

Polski RacibĂłrz

RacibĂłrz na GĂłrnym Śląsku to stare piastowskie miasto, od 1945 w granicach Polski. GrĂłd raciborski zdobył w 1108 r. książę Bolesław Krzywousty. W kościele parafialnym Wniebowzięcia NMP jest kaplica z 1426-46 znana przez wieki jako kaplica Polska. Tutaj w 1683 krĂłl Jan III Sobieski przebywał na zamku w drodze na odsiecz Wiednia; w 1882 w tutejszym gimnazjum uczył się znany poeta polski Jan Kasprowicz; 1886-1939 działało Towarzysto Polskie-GĂłrnośląskie oraz Związek PolakĂłw w Niemczech, jak rĂłwnieĹź polskie chĂłry Harmonia i Hasło; w 1889 ukazał się pierwszy numer polskich „Nowin Raciborskich”, a w 1911 otwarto Dom Polski „Strzecha”. Po III powstaniu śląskim w 1921 część miasta została przyłączona do Polski.

Polacy w Anglii

W wyniku II wojny światowej – oderwania KresĂłw od Polski i okupacji sowieckiej naszego kraju, w Anglii osiedliło się na stałe 250 000 PolakĂłw. W połowie lat 50. XX w. w Wielkiej Brytanii pracowało w swoim zawodzie aĹź 2000 polskich technikĂłw i inĹźynierĂłw, 30 profesorĂłw i wykładowcĂłw wyĹźszych uczelni brytyjskich, 600 lekarzy, 80 dentystĂłw, 100 aptekarzy, 36 prawnikĂłw, 9 brokerĂłw finansowych. Było 2300 polskich firm (60% w Londynie) i ponad 300 farm (gospodarstw rolnych; 260 w Anglii i 40 w Szkocji). Polacy juĹź wtedy byli właścicielami ponad 6000 domĂłw mieszkalnych (4000 w Londynie). Pracę duszpasterską prowadziło 100 księży katolickich („Rocznik Polonii 1958-59”, Londyn 1958).

Lektorat polski w Londynie

W okresie I wojny światowej 1914-18 sprawa polska stała się aktualna w polityce europejskiej. Także w Wielkiej Brytanii. Sprawą pilną stało się więc zorganizowanie studiów polskich i innych wschodnioeuropejskich w tym kraju. W 1915 r. na Uniwersytecie Londyńskim (London School of Slavonic and East European Studies) powstał pierwszy w Anglii lektorat języka polskiego (potem ogólne studia polskie). Pierwszym lektorem tej pierwszej polskiej placówki kuturalno-naukowej w Wielkiej Brytanii został August Zaleski (do 1917). Następni polscy lektorzy to: Roman Dyboski 1922-25, Julian Krzyżanowski 1927-31, Wacław Borowy 1931-35, W.J. Rose (Kanadyjczyk, ale wychowanek Uniwersytetu Jagiellońskiego) 1935-50, Jerzy Pietrkiewicz 1950-79, a po nim slawiści angielscy. W maju 2004 kamień węgielny pod nowy budynek London School of Slavonic and East European Studies położyli: prezydent Aleksander Kwaśniewski, księżniczka Anna i rektor Uniwersytetu Londyńskiego.

Polacy na Łuku Triumfalnym

Na znanym na całym świecie Łuku Triumfalnym w centrum ParyĹźa – na placu Gwiazdy, moĹźna zauwaĹźyć 7 nazwisk polskich wojskowych z czasĂłw napoleońskich, ktĂłrych bohaterstwo postanowił uczcić narĂłd francuski: marszałka Francji - księcia JĂłzefa Poniatowskiego, gen. JĂłzefa Chłopickiego, gen. Karola Kniaziewicza, gen. JĂłzefa Zajączka, gen. Henryka Dąbrowskiego, gen. Henryka Wołodkowicza i adiutanta Napoleona Bonapartego w kampanii egipskiej – JĂłzefa Sułkowskiego.

El Polaco

Jeden z wąwozĂłw w północno-zachodnim łańcuchu gĂłrskim Wenezueli nosi nazwę El Polaco - Polak. Nazwa ta jest związana z Polakiem o imieniu JĂłzef, ktĂłry, prawdopodobnie przez swe trudne do wymĂłwienia nazwisko, był nazywany „Poszukiwaczem” i dlatego jego nazwisko jest dziś nieznane. Polak ten w latach 30. XIX w. (moĹźliwe, Ĺźe będąc uczestnikiem Powstania Listopadowego 1830-31 po jego upadku udał się na emigrację) właśnie w tym wąwązie znalazł duĹźy diament. Wyjechał z tym diamentem do Brazylii, gdzie miał być zamordowany.

Świątynia Wang

Jednym z najcenniejszych zabytków Dolnego Śląska jest Świątynia Wang w Karpaczu k. Jeleniej Góry. Kościół ten został zbudowany z sosnowych bali i bez użycia gwoździ w miejscowości Vang nad jeziorem Vang w południowej Norwegii na przełomie XII i XIII w. Był jednym z ok. 1000 takich kościółków zbudowanych w średniowieczu w Norwegii; do dzisiaj zachowało się ich zaledwie kilkadziesią i ten w Karpaczu jest jednym z najładniejszych. W 1841 r. został rozebrany i sprzedany królowi pruskiemu Fryderykowi Wilhelmowi IV. Zamiast do Berlina został przetransportowany do Karpacza i stanowi dzisiaj wielką atrakcję turystyczną o dużej wartości architektoniczno-historycznej, bowiem w żadnym innym kraju poza Norwegią nie ma tak cennego zabytku architektury norweskiej. Poza tym jest to najstarszy drewniany kościół w Polsce.

Księżniczka Anna z Celje

Celje to miasto w Słowenii, ktĂłre od XIV w. było stolicą osobnego księstwa Cylia, w 1456 r. przyłączonego do Austrii. CĂłrka księcia Cylii i wnuczka krĂłla polskiego Kazimierza Wielkiego – Anna została w 1402 drugą Ĺźoną krĂłla polskiego Władysława Jagiełły.

Polski tłumacz Szekspira

Polski pisarz i poeta Maciej Słomczyński (1920 – 1998) jest znany z dwĂłch rzeczy: jest jedyną osobą na świecie, ktĂłra przetłumaczyła na jakikolwiek język (tutaj polski) wszystkie dzieła Williama Szekspira oraz z kryminałów, ktĂłre zostały przetłumaczone na 13 językĂłw: białoruski, bułgarski, czeski, litewski, łotewski, niemiecki, rosyjski, rumuński, serbsko-chorwacki, słowacki, słoweński, ukraiński i węgierski i wydane w tych krajach milionach egzemplarzy.

Polskie dzieje Budziszyna

Budziszyn (niem. Bautzen) to stolica Łużyc w Niemczech i główne miasto słowiańskiego narodu łużyckiego. Zajęte w X w. przez Niemców miasto w 1002 zostało im odebrane przez księcia polskiego Bolesława Chrobrego i do 1031 należało do Polski; tutaj w 1018 r. zawarto pokój z Niemcami, który pozostawił przy Polsce Łużyce i Milsko. Pod Budziszynem pod koniec II wojny światowej toczyły się 21-28 kwietnia 1945 ciężkie walki 2 Armii Wojska Polskiego z hitlerowskim Wehrmachtem, które doprowadziły do zajęcia miasta przez Polaków 8 maja 1945 r. W walkach tych zginęło, zostało rannych lub zaginęło aż 20 tys. Polaków.

K. Arciszewski w Brazylii

Pochodzący z Wielkopolski Krzysztof Arciszewski (1582-1656) był generałem armii holenderskiej, a następnie polskiej. W 1623 znalazł się w Holandii, a w 1629 r. zaciągnął się do armii holenderskiej i w stopniu kapitana wyjechał na podbój przez Holendrów części Brazylii (Pernambuco-Nowa Holandia 1630-61). Odniósł kilka znaczących bitew z Portugalczykami, m.in. zdobył twierdzę Arrayal (Castello Real) i Porto Calvo w 1636 r. W następnym roku był wicegubernatorem holenderskiej Brazylii i w stopniu generała pełnił funkcję wodza naczelnego sił holenderskich w Brazylii. W tym samym roku powrócił jednak do Holandii. W uznaniu zasług Holendrzy wznieśli mu pomnik w Racife (Pernambuco). Do Polski wrócił w 1646 r. i został dowódcą artylerii koronnej.

Marian Kałuski

Wersja do druku

• Strona główna
• Powitanie
• Napisz artykuł
• Redakcja
• Działy
• Bannery Kworum
• Współpraca
• Linki
• Kontakt