Piątek 19 Kwietnia 2024r. - 110 dz. roku,  Imieniny: Alfa, Leonii, Tytusa

| Strona główna | | Mapa serwisu 

dodano: 15.08.14 - 22:32     Czytano: [3035]

Dział: Oceny-Poglądy-Analizy

Wspomnienia internowanego

Kwidzyń w mojej pamięci to przede wszystkim odnowienie chrztu bojowego w obronie poznanych i przyjętych wartości takich jak wolność, wierność własnej tożsamości i odpowiedzialność za uprawę odziedziczonej działki w HISTORII. To próba dochowania wierności ideom Ojców naszych, których czyny i modlitwy obudziły i w nas pragnienie wizji Wolnej i Niepodległej Polski. Samą dramatykę wydarzeń buntu w Kwidzynie mógłbym jedynie porównać do opisywanych przeze mnie wcześniej dramatycznych wydarzeń z pacyfikacji studenckiego strajku okupacyjnego w Łodzi, w stanie wojennym na UŁ z 14 i 15 grudnia 1981 r.


Z archiwum Mirosława Duszaka (pierwszy z lewej z brodą).
http://d.naszemiasto.pl/k/r/54/f2/502a2bca50318_g2.jpg?1861105465





Dojrzewanie do kolejnej rocznicy burzliwych wydarzeń jest jak otwieranie zagubionej w przeszłości puszki Pandory i staje się podróżą do odświeżania doznań ówczesnych nadziei, ale i przemocy, desperackiej bezsilności, ale i chwilowego zwycięstwa nad swoim ludzkim poczuciem strachu w imię ludzkiej godności. Przykładnego zbuntowania się wobec totalitarnego systemu, który aby utrzymać się u władzy chciał wdeptać nas w odarte z obywatelskiej godności niewolnicze posłuszeństwo.

OŚRODKI INTERNOWANIA W STANIE WOJENNYM, „JODŁA” I „KLON”

Kiszczak z Jaruzelskim i ich tajna polityczna policja, SłuĹźba Bezpieczeństwa zorganizowały w okresie stanu wojennego 52 Ośrodki Odosobnienia umieszczonych głównie w więzieniach, gdzie przetrzymywali ok. 10 tys. ludzi (9,736), ale jednorazowo w obozach nie przebywało więcej niĹź 5,300 osĂłb. Komuniści 13 grudnia 1981 r. zamierzali internować 4,318 osĂłb, ale udało im się zatrzymać tylko 3,392 osoby. ĹšrĂłdła podają, Ĺźe do końca lutego 1982 r. internowano 6,647 osĂłb. Na czele O.O. stali mianowani komendanci, ale w praktyce w „internatach” rządzili SB-cy.
W trakcie trwania akcji „Jodła” (od 13 grudnia’81 do 5 stycznia’82) z 2,653 internowanych aktywistĂłw tajna policja SB pozyskała do współpracy tylko 216 osĂłb. Ale juĹź w dalszej operacji „Klon” SB przeprowadziła 6,721 rozmĂłw operacyjnych, czego rezultatem było aĹź 5,585 podpisanych lojalek, oraz pozyskanie do współpracy 944 tajnych współpracownikĂłw! Jednak ta sielanka dla SB trwała tylko do końca lutego 1982 r. Sumarycznie w obydwu akcjach skierowanych przeciwko NSZZ „Solidarność”, tajna policja pozyskała aĹź 1,911 osĂłb na Tajnych WspółpracownikĂłw (TW), oraz 567 osĂłb w charakterze kontaktĂłw operacyjnych. Dobra passa SB urwała się z powodu utwardzonego stanowiska bardziej radykalnych działaczy związkowych, wpływu odwiedzających internowanych krewnych i gości jak rĂłwnieĹź moralnego wsparcia ze strony polskiego duchowieństwa.

AMNESTIA NIE DLA NAS, CZYLI WIĘZIENIE W KWIDZYNIE

Wracając jednak do tematu, moje doświadczenia kwidzyńskie zaczęły się 2 sierpnia 1982 roku, kiedy w rozklekotanej więźniarce razem z grupą internowanych byłem wywoĹźony z likwidowanego Ośrodka Odosobnienia w ZK w Łowiczu. Na ogół niepewne, smutne twarze, rozczarowane nie objęciem nas przez czerwoną amnestię z 22 lipca 1982 r., spoglądały z niepokojem na północny kierunek, w ktĂłrym kierowały się głośne więźniarki. Za nami pozostawał ZK Łowicz ze swoim „urokiem” starych ciasnych cel i spacernikĂłw i wspaniałych tańczących za okratowanymi oknami mew na „przepustce” z połoĹźonego niedaleko jeziora Okręt. Jak wolne powietrzne akrobatki przeszywały powietrze wyśpiewując swoje zdziwienie, tańcząc z wdziękiem dla ludzi zamkniętych w klatkach, cóş za ironia losu!
Sam „internat” w ZK Kwidzyń szokował od pierwszych chwil, przede wszystkim swoją nieporĂłwnywalnie wielką przestrzenią jak i swobodami wywalczonymi i wynegocjowanymi wcześniej przez internowanych. W sporych rozmiarach celi (7 metrĂłw na 4-ry) piętrowe i parterowe metalowe łóżka z siennikami, toaleta ze zlewem wyodrębniona i nawet odgrodzona, co w porĂłwnaniu z wolno stojącą ubikacją nieopodal jadalnego stołu w ZK Łowicz było radykalną zmianą na lepsze. Był dostęp do szafek gdzie moĹźna było chować swoje skarby jak ciuchy, książki, czy Ĺźywność.

REGULAMIN I FORMY AKTYWNOŚCI INTERNOWANYCH W KWIDZYNIU

Życie internowanego rozpoczynało się porannym apelem, dzień układał się wokół trzech posiłków, po które internowani z naszego pawilonu # II chodzili do specjalnej celi-kuchni w pawilonie # I. Nie wszyscy korzystali codziennie ze stołówki, część odżywiała się tylko żywnością otrzymaną od rodziny w paczkach, czy też z zza granicy (MCK). Oczywiście dzień kończył się wieczornym apelem z wystawieniem ubrań i butów na korytarz i zlustrowaniu stojących w szeregu internowanych przez komendanta (lista obecności). Internowanie było, więc tymczasowym aresztowaniem.

Mogliśmy za swoje pieniądze zdeponowane u komendanta dwa razy w miesiącu kupić w więziennej kantynie artykuły pierwszej potrzeby w ramach tzw. wypiski. Głównie pamiętam ludzie kupowali herbatę, (ktĂłra słuĹźyła teĹź, jako środek płatniczy „wagon” z więźniami kryminalnymi), mydło, papierosy, etc. Czasem internowani dokarmiali swoje rodziny wykupywanymi w więziennej kantynie dostępnymi artykułami Ĺźywnościowymi jak masło, czy papier toaletowy, ktĂłre na „wolności” były reglamentowane i trudne do zdobycia. Nierzadko teĹź przy okazji widzeń do rodzin trafiały Ĺźywność i inne artykuły z paczek Komitetu Prymasowskiego, czy teĹź z Międzynarodowego Czerwonego KrzyĹźa.

Oficjalnie przysługiwało nam 8 godzin snu i godzinny spacer. Mogliśmy otrzymywać i wysyłać też listy (niezaklejone koperty, cenzor też lubił czytać), zostawiłem na pamiątkę list od siostry Eli z wyczernionymi fragmentami. Raz w miesiącu mieliśmy prawo do widzeń i religijnej posługi.

Tak, więc po przyjeĹşdzie otrzymaliśmy po dwa prześcieradła (ktoś obok zaĹźartował: „stare i słabe tylko się nie wieszać, bo będzie wstyd”), rĂłwnieĹź poduszkę z gąbki oraz dwa koce, do tego obdarowano nas aluminiowym talerzem, miską, kubkiem i łyĹźką.

PRZESTRZEŃ I ARCHITEKTURA WIĘZIENIA

ZK Kwidzyń został wybudowany na obszarze 1,5 hektara w 1977 r. dla więźniĂłw o rygorze zasadniczym i zaostrzonym i jego mieszkańcy pracowali m.in. w znajdujących się w pobliĹźu Zakładach Celulozowo-Papierniczych. ReĹźim Jaruzelskiego utworzył w tym ZK, Ośrodek Odosobnienia 4 kwietnia 1982 r. Samo więzienie było ogrodzone ok. 4 metrowym betonowym murem, w dwĂłch naroĹźnikach znajdowały się wieĹźyczki straĹźnicze wyposaĹźone w straĹźnikĂłw, reflektory i telefon. Przed murem widać było dodatkowe ok. 3,5 metrowe ogrodzenie z siatki. Idąc od więziennych pawilonĂłw widziałem dodatkowe ogrodzenie z siatki (wyposaĹźone w kontrolowaną furtkę) odgradzające od internowanych „ambasadę” (komendanturę), kuchnię, pralnię, salę widzeń i magazyny.

Samo więzienie to połączone „łącznikami” cztery parterowe pawilony. Wychodząc z „ambasady” przez furtkę na teren więzienia właściwego widziało się rozwarte palce pawilonĂłw. Od lewej pawilon # I, nieco na prawo nasz pawilon # II (po środku korytarz z celami po obydwu stronach), wchodziło się do łącznika, ktĂłry mieścił stróşówkę zwykle z dwiema klawiszami. Dalej na prawo pawilon # III, za moich czasĂłw tylko w ostatnim # IV siedzieli więźniowie. Pomiędzy pawilonami łącznik (z zamykanymi kratami do pawilonĂłw), ktĂłrym moĹźna było skręcając w korytarz dojść do swojej celi.

NASZA „STUDENCKA” CELA

Nasza „studencka” cela # 21 mieściła się jak przystało i zgodnie z dobrymi obyczajami naprzeciwko więziennej biblioteki i obok świetlicy, blisko sławnego łącznika, ktĂłry kończył się kratami oddzielającymi i broniącymi dojścia do pawilonĂłw # I i # II. W rozkładzie pawilonu II nasza cela przewidziana była na pawilonową stołówkę, z tym, Ĺźe my na stołówkę chodziliśmy do pawilonu #1. Kiedy 2 sierpnia przewieziono naszą resztĂłwkę (po amnestii 22 lipca) z likwidowanego O.O. w ZK Łowicz kilku z nas wywęszyło, Ĺźe właśnie cela # 21 stoi pusta, więc ją zarekwirowaliśmy na swĂłj więzienny „apartament”. OprĂłcz mnie znaleĹşli się tam: Janusz Michaluk (NZS, prawo na UŁ), Wojtek Walczak (psychologia, UŁ), Wojtek Dyniak (filologia, UŁ), Grzegorz Rachaus (prac. ZR „S” Ł) i Janusz Fatyga (trochę od nas starszy z „S”). WyposaĹźenie celi to metalowe łóżka, ustawione głównie dwupiętrowo, stół, umywalka, oddzielona ubikacja, kilka metalowych taboretĂłw i szafki, ogĂłlnie mało miejsca.

WIEĹťA BABEL

W samym więzieniu polska geograficzna wieĹźa Babel zwoĹźona więźniarkami od kwietnia’82 z wcześniej stopniowo likwidowanych OśrodkĂłw Odosobnienia z Gębarzewa, Krasnegostawu, Iławy, Lublina, Łęczycy, Łowicza, Sieradza, Suwałk, Włocławka, Włodawy, Wronek, Zielonej GĂłry, (podobno znaleĹşli się tam ludzie z Ăłwczesnych 24 wojewĂłdztw).

Internowani w przewaĹźającej liczbie byli członkami NSZZ „Solidarność”, „Solidarności” RolnikĂłw Indywidualnych, była nasza grupa studentĂłw członkĂłw NZS (głównie z Łodzi), jeden ZMD, dwĂłch uczniĂłw szkół średnich (KPN) i dwĂłch starszych członkĂłw KPN-u.

ĹťYCIE CODZIENNE INTERNOWANYCH

Ku mojemu zdumieniu cele były otwarte, można było sobie wędrować od jednej do drugiej przez cały dzień, aż do wieczornego apelu i ich zamknięcia. Natomiast prawdziwym szokiem po ZK Łowicz był dostęp do wielkiej przestrzeni na zewnątrz, gdzie można było dosłownie spacerować cały dzień!

Były boiska (asfalt) do gry w siatkówkę i tenisa ziemnego. W ośrodku mieściła się też łaźnia, biblioteka i świetlica z reżymową telewizją. Kwitło życie kulturalne i artystyczne, odbywały się wykłady tematyczne, kursy językowe i okolicznościowe akademie. Śpiewaliśmy popularne pieśni patriotyczne ( pamiętam Pieśń Konfederatów, Boże coś Polskę, Rotę, hymn Polski, My Pierwsza Brygad, itp.).

Byłem nieco zaskoczony samą rozpiętością wieku (od 17 do powyżej 60 lat) jak też różnorodnością środowisk, z których internowani się wywodzili. Siedzieli tu ludzie nauki, profesorowie uczelni, rolnicy, studenci, uczniowie i ludzie z wykształceniem podstawowym. Życie towarzyskie w zasadzie przebiegało w grupach internowanych, którzy wcześniej razem działali, bądź poprzednio siedzieli razem w poprzednich ośrodkach internowania. Dla wielu pachniało monotonią mijających dni i miesięcy, pewnie jednak najciężej było młodym małżonkom z dziećmi. Ucieczką była próba wybrania sobie zajęcia, które pozwoliłoby zapomnieć o smutnej rzeczywistości. Jak w każdym środowisku ujawnili się utalentowani i pełni potencjału ludzie, którzy nie mogliby pozostać bezczynnymi.

Powstały grupy uczące się językĂłw obcych, druĹźyny do piłki siatkowej, zapaleni zawodnicy do tenisa, kulturyści dumnie prężący swoje rosnące muskuły, jogerzy biegający jak opętani w swoich niekończących się krążeniach i stada zwykłych leniuchĂłw rozrzuconych na kocach na trawie Ĺźebrzących u cierpliwego i pracowitego słońca o trochę ciepła i lepszy kolor skĂłry. Bardziej ambitni uczęszczali na wykłady z róşnych dziedzin nauki, polityki, historii czy literatury, poniewaĹź w tym zbiorowisku ludzkim było wielu rozmaitych specjalistĂłw z róşnych dziedzin, a chyba najmniej wykształceni osobnicy chodzili w mundurach słuĹźby więziennej i potocznie określani byli klawiszami…

Inni internowani w swoich kółkach wśrĂłd znajomych zabijali czas grą w szachy, warcaby, czy wreszcie jak w obłędzie układali pasjanse. W tę wątpliwą terapię i ja dałem się wciągnąć i od czasu do czasu układałem tzw. pasjans Piłsudskiego, ktĂłry gdy wyszedł podobno (tak jak przed jego zwolnieniem z Magdeburga) zwiastował wolność. Niestety nie mogę tego w 100% potwierdzić, bo kiedy mĂłj pasjans wyszedł jeszcze w ZK Łowicz, następnego dnia przewieĹşli mnie właśnie do ZK Kwidzyń…

TWÓRCZOŚĆ I PRODUKCJA

W celach więziennych rozwijała się twĂłrczość literacka: wiersze, opowiadania, fraszki, dzienniki, pamiętniki, pisano teĹź piosenki. W Kwidzynie wydawana była gazetka dowcipnie nazwana: „Nasza Krata”. Rozkwitała teĹź rozmaita twĂłrczość plastyczna, powstawały pamiątkowe stemple następnie odbijane na kopertach w serii polskich miast, znaczkĂłw pocztowych, okolicznościowych nadrukĂłw na kopertach, do dziś mam bogatą kolekcję tej twĂłrczości.

Kiedy zadomowiliśmy się w Kwidzynie zadziwił nas ogrom tego artystycznego przedsięwzięcia. Oblicza się, Ĺźe powstało ok. 120 wzorĂłw znaczkĂłw i stempli więziennej poczty, ktĂłre odbijane w róşnych kolorach w zaleĹźności od zdobytych farb/tuszy zdobiły książki, modlitewniki, koperty czy kartki papieru. Materiał na pieczątki pochodził z podłogowych płytek PCW, a czasem z zelĂłwek obuwia. Pamiętam jak otwierały się drzwi celi i „posłaniec” manufaktury sprawiedliwie rozdzielał najnowsze, jak gorące bułeczki, druki pośrĂłd mieszkańcĂłw celi. Nasi drukarze przeszli samych siebie i w tych więziennych warunkach drukowali nawet plakaty (format A4 i A5) oraz kilka pozycji książkowych, podejrzewam, Ĺźe jeszcze posiadam dwie takie pozycje.

WIĘZIENNA DRUKARNIA I MANUFAKTURA

Więzienne pismo internowanych „Nasza Krata” było drukowana metodą sito sączkową, czyli przy tych skromnych moĹźliwościach pisano odręcznie na kartce tekst, następnie naciągano na tekst czystą folię, ktĂłrą mocowano taśmą, dalej mozolnie nakłuwano folię szpilką, czy igłą słowo po słowie linijka po linijce. Następnie naciągniętą folię na ramkę zabezpieczano taśmą i matryca była gotowa. Farbę tworzono z wylewanej zawartości wkładĂłw długopisowych, wzbogaconej wodą kolońską lub płynem po goleniu. Kolor druku był pochodną koloru długopisowych wkładĂłw, czy czarnej pasty do butĂłw. Następnie „farba” szła na watę (albo coś podobnego), tym pocierano matrycę, ktĂłrej wzory, tekst przenikał do podłoĹźonej kartki papieru. Tak pracowała więzienna drukarnia!

Część tej nielegalnej produkcji była dyskretnie przekazywana rodzinie w czasie widzeń i trafiała nie tylko na „wolność”, ale w ramach zorganizowanej wymiany do innych ośrodkĂłw internowania.

Nasi artyści rzeĹşbili głównie w mydle i chlebie. Innym materiałem poddawanym obrĂłbce w zboĹźnym celu były rĂłwnieĹź monety lub łyĹźeczki służące za surowiec do wyrobu krzyĹźykĂłw, medalikĂłw i medali. Bardziej zaawansowani w tajniki sztuki rzeĹşbili religijne i inne figurki. Ci, ktĂłrzy byli uzdolnieni technicznie produkowali na wymogi internackiego Ĺźycia róşne praktyczne wynalazki jak na przykład nielegalną słynną „betoniarkę”, ktĂłra w mgnieniu oka potrafiła ugotować wodę…

TRADYCJA I DUCH

Oczywiście w kaĹźdą miesięcznicę wprowadzenia stanu wojennego w oknach w oknach cel zapalaliśmy znicze/świeczki i śpiewaliśmy patriotyczne pieśni. Świece powstawały z materiałów, ktĂłre były pod ręką, jak margaryna, sznurĂłwka, sznurek i weĹşmy na to, puszki po konserwie. Po ok. godz. 24.00 robiliśmy z obowiązku „zadymę” wykrzykując antysystemowo uderzając, czym popadło w drzwi i kraty („łomot”).

W celach ludzie byli róşni, niektĂłrzy bardziej pewnie utalentowani, bardzo dbali o patriotyczny wystrĂłj celi: na ścianach dekoracje, zdjęcia, wielkie napisy „SOLIDARNOŚĆ”, prawie obowiązkowo krzyĹź na ścianie, zdjęcie PapieĹźa, Wałęsy, czasem Matki Boskiej, znak Polski Walczącej i KPN, czasem zszyta flaga, względnie namalowana na ścianie. Ludzie czytali sporo książek, głównie z więziennej biblioteki, czasem rĂłwnieĹź otrzymane od rodziny, a czasu było pod dostatkiem…

Dużym powodzeniem cieszyło się ogólnie dostępne (Episkopat i okoliczni księża) egzemplarze Biblii. Ludzie w samotności, bez możliwości wpływu i perspektyw na zmianę swojego położenia poważnieli i stając się z miesiąca na miesiąc bardziej refleksyjni zagłębiali się w Biblię.

Bardziej zĹźyci, zgrani i ekstrawertyczni weterani internatu śpiewali często patriotyczne pieśni i przerĂłbki popularnych piosenek, ktĂłre umilały czas pozostałym towarzyszom wspĂłlnego losu, czasem nawet nagrywano je na przemycony magnetofon przekazując na „wolność” do rodziny i znajomych.

Internowani grali w szachy, warcaby, kierki/zapałki, domino i kości. Nigdy nie przepadałem za grą w karty: oczko, tysiąc, brydĹź, nie mogłem zrozumieć jak moĹźna tak bezsensownie tracić czas, dawno temu uwierzyłem Schopenhauerowi, Ĺźe lepiej wymieniać myśli niĹź karty, ale ludzie grali tu ku mojemu zdziwieniu często całymi dniami…

WIĘZIENNA WINIARNIA

Pewnie nie ma się, czym chwalić, ale pewni ludzie „z krwi i kości” prĂłbowali nawet z sukcesem pędzić bimber, pamiętam taki przypadek, kiedy osoba odpowiedzialna „kierownik produkcji” tegoĹź więziennego „monopolu” rozłoĹźyła bezradnie ręce wskazując na dojrzewający zacier. Po prostu facetowi zrobiono świństwo! Lada dzień oczekiwał gotowego produktu na wspomnienie, ktĂłrego „mlaskała” cała cela z przyległymi kolesiami, a tu przyszedł klawisz i ogłosił, Ĺźe nasz architekt wychodzi na wolność! Ku przeraĹźeniu pozostających w zamknięciu chciał nawet kopnąć w brzemienne wiadro z zacierem… Niedawno wspominaliśmy „zacierowe” eksperymenty więzienne z Kwidzynia z mieszkającym rĂłwnieĹź w północnej Kalifornii Marianem Seredą (z zamojskiego z „S” RI, siedział od 13 grudnia 1981 r. wcześniej w ZK w Krasnystawie i we Włodawie), o ktĂłrego talentach właśnie wyĹźej napisałem…

WYŻYWIENIE I JEGO ŹRÓDŁA

Więzienne jedzenie było dość „odchudzające”, czyli kiepskie z wielu powodĂłw i z wielkich kotłów nakładane na michy przez kalifaktorĂłw, czyli więźniĂłw kryminalnych, z ktĂłrymi mieliśmy róşne kontakty, w ktĂłrych występowali w oni w roli hydraulikĂłw, fryzjerĂłw, kucharzy, czy fryzjerĂłw. Oni to roznosili rĂłwnieĹź informacje między celami, a czasem i z zewnątrz z tzw. wolności, ale czasem teĹź donosili. Zastanawiałem się wtedy jak bezpieczny jest kontakt z kryminalnym więźniem, ktĂłry goli cię ostrą brzytwą i teoretycznie jest w mgnieniu oka sekundy od podcięcia ci gardła. Wtedy to się nazywało goleniem z dreszczykiem, więc włosy stawały dęba, co ułatwiało strzyĹźenie, na wszelki wypadek nie pytałem, za co więzień siedzi.

Więc co do poĹźywienia, to niektĂłrzy z nas spoĹźywali tylko poĹźywienie pochodzące z paczek od rodziny, urozmaicając je darami od Kościoła, czy MCK. Ci o bardziej wyuzdanym podniebieniu sami sobie przygotowywali potrawy od słynnych frytek do wcale smacznych zup, oczywiście dzięki uĹźyciu „złodziejki”, czyli przedłuĹźacza podłączonego do ĹźarĂłwki w suficie.

PRZEPUSTKI, LOJALKI I UCIECZKI

Z czasem internowani wychodzili na przepustki, głównie związane to było z promowaną przez władze akcją wypuszczania z internatu pod warunkiem podpisania zobowiązania lojalności lub zgody na wyjazd za granicę. Dlatego kiedy spoglądam na oficjalny wykaz długości „siedzenia” kolegĂłw to w wielu przypadkach pamiętam, Ĺźe oficjalnie byli internowani, ale w więzieniu juĹź ich nie było. Ludzie wychodzili teĹź czasem na przepustki z powodĂłw losowych jak śmierć kogoś bliskiego, etc.

Oczywiście wychodzący na przepustki byli rozchwytywani na „wolności” opowiadając o Ĺźyciu więziennym, jak rĂłwnieĹź z powrotem w więzieniu dzieląc się informacjami z sytuacji po tamtej stronie więziennego muru. Często przenosili oni informację do krewnych i znajomych kolegĂłw z celi, czy regionu. Inną formą nawet tylko czasowego opuszczenia internowania był wyjazd do szpitala, często z moĹźliwością kontaktĂłw z rodziną, towarzystwem z konspiracji i nawet moĹźliwością ucieczki (lider łódzkiego KOR-u JĂłzef Śreniowski) …

Jak juĹź pisałem typowo więziennym wynalazkiem była grzałka elektryczna zwana „betoniarką”, zwykle zbudowana z kabla i dwĂłch brzeszczotĂłw do cięcia metali, przedzielonych sznurkiem. Inne rozwiązania to podobna konstrukcja zbudowana z dwĂłch Ĺźyletek i kilku zapałek. Podczas uĹźywania betoniarki, światła na pawilonie traciły część swojej mocy „siadały” i słychać było szum, rodzaj buczenia. Większość „technologii” więziennej była transferem myśli i dorobku „naukowego” więźniĂłw kryminalnych.

Inną formą komunikacji ze światem zewnętrznym były oczywiście listy (niestety ocenzurowane), grypsy i paczki. Te ostatnie przychodziły od najbliższych, ale też z inspiracji Kościoła z Kraju i zagranicy.

PASTERZE KOŚCIOŁA

W niedzielę i święta przybywał ksiądz i mieliśmy naboĹźeństwa. Opiekunem O.O. w Kwidzynie był wikariusz ks. Leszek Kuczyński z kościoła P.W. Miłosierdzia BoĹźego, czasem przyjeĹźdĹźali teĹź kapłani z innych stron Polski, (jeśli uzyskali zgodę władz), aby odwiedzić tu swoich „zapuszkowanych” parafian. Zwykle księża byli nastawieni bardzo patriotycznie, co pozytywnie na nas wpływało. Księża dostarczali wiadomości z „wolności” brali często wyprodukowaną przez nas bibułę i nawet listy. Najbardziej zapamiętałem śpiewy religijne i patriotyczne, ktĂłre śpiewane z dziesiątek męskich gardeł wstrząsały przestrzenią więzienia. Do dziś czuję dreszcze, kiedy słyszę je słabiej śpiewane na wolnej stronie, na mszy w kościele, wtedy wraca do mnie napięcie tamtych odległych dni…

Jak to nie raz bywało w naszej historii, im Polakom trudniej, tym więcej serca i wsparcia potrafią wykrzesać w niełatwej i dla siebie sytuacji. W kościołach i zakładach pracy organizowały się komitety pomocy internowanym i ich rodzinom. Ci z nas powiązani z Łodzią nigdy nie zapomną Małego Rycerza nadziei i miłosierdzia niezmordowanego Anioła o. Stefana Miecznikowskiego „Miecza”, ktĂłry nie tylko odwiedzał uwięzionych, ale zorganizował skuteczny Ośrodek Pomocy Uwięzionym i Internowanym, ktĂłry mieścił się przy kościele oo. JezuitĂłw na ul. Sienkiewicza w Łodzi. Pamiętam, ze jego kazania były prawdziwą patriotyczną ucztą…

KOMENDANT I KLAWISZE

Stosunki z klawiszami były z reguły poprawne; chociaĹź podobno oni znosili to dosyć ciężko, aĹź do czasu, kiedy mogli nam naprawdę spuścić tęgie lanie, ale o tym później. Musimy pamiętać, Ĺźe klawisze nawykli być w więzieni panami Ĺźycia i śmierci więźniĂłw, przede wszystkim w dyscyplinowaniu więźniĂłw: stawanie na baczność, represje za uśmiech, słowo, spojrzenie, zachowanie więźnia, Ĺşle posłana prycza, nierĂłwno wystawione na noc przed celę ubranie, czy buty. Normalnie, jak klawisz wchodził do celi to doznawał bĂłlu głowy; kiedy widział leżących sobie na pryczach internowanych, ktĂłrzy nie zamierzali rzucać się do pionu, aby stanąć na baczność…

Właściwie prawa internowanego zależały od woli komendanta ośrodka, na którego znaczący wpływ miała SB, na której polegał wydający decyzje o internowaniu poszczególny komendant wojewódzki MO. Komendant ośrodka mógł nawet wstrzymać bądź ograniczyć przysługującą internowanemu miesięcznie godzinę widzenia jak również wstrzymać, bądź ograniczyć korzystania przez internowanego z wypiski w więziennej kantynie. Mógł też ograniczyć, bądź wstrzymać prawo do spacerów, jak również wstrzymać możliwość otrzymywania paczek (mieliśmy prawo do 2-ch miesięcznie od osób najbliższych, do 3 kg każda), czy zakazać organizowania zajęć kulturalno-oświatowych. Paczki z odzieżą, obuwiem czy lekami (za pozwoleniem komendanta) były przeszukiwane w obecności internowanego.

Najbardziej poruszające były z rzadka zaobserwowane przeze mnie widzenia kolegĂłw z Ĺźonami i małymi dziećmi, ktĂłre wprost nie mogły oderwać się od swoich tatusiĂłw, odchodząc dopiero po sesji płaczu. Ale tą drogą otrzymywaliśmy gazetki podziemne i co waĹźniejsze małe radia, ktĂłre pozwalały nam słuchać „Wolną Europę”, „Głos Ameryki” i inne stacje zachodnie. Pozwalało to na korektę obrazu polskiej rzeczywistości z więziennego radiowęzła, czy świetlicowej reĹźymowej TV. Innymi ĹşrĂłdłami nowszych wiadomości byli nowi internowani, księża, przemycane grypsy, rodziny, lekarze, więźniowie.

W następnej części przejdę do omówienia słynnej pacyfikacji internowanych w ZK Kwidzyń z 14 sierpnia 1982 r., kiedy to państwowa milicja i oddziały straży więziennej, przeprowadziły brutalną pacyfikację obozu internowania. W wyniku tej akcji pobito ponad 80 internowanych, a blisko połowa z nich doznała ciężkich obrażeń.


Pacyfikacja w więzieniu w Kwidzynie w 1982 r.


14 sierpnia 1982 r. w Kwidzynie milicja i straż więzienna przeprowadziły brutalną pacyfikację obozu internowania dla działaczy "Solidarności". W jej wyniku pobito ponad 80 internowanych, blisko połowa z nich doznała ciężkich obrażeń. Bezpośrednim powodem protestu podjętego przez internowanych 14 sierpnia 1982 r. było niewpuszczenie do ośrodka ich rodzin w dniu odwiedzin. W reakcji na protest władze więzienne i milicja podjęły brutalną akcję pacyfikacyjną.


http://d.naszemiasto.pl/k/r/bd/87/503b1cf378ef8_k3.jpg?2095444067



W obozie internowania znajdującym się na terenie Zakładu Karnego w Kwidzynie władze stanu wojennego przetrzymywały przede wszystkim solidarnościowych działaczy szczebla zakładowego i regionalnego, pochodzących głównie z północno-wschodniej Polski, ale i rĂłwnieĹź z regionu łódzkiego, w sumie ok. 150 osĂłb. Internowani to przede wszystkim aktywiści i etatowi pracownicy „Solidarności” (115), NSZZ „S” RolnikĂłw Indywidualnych (4), działacze NiezaleĹźnego Zrzeszenia StudentĂłw (13), Związku MłodzieĹźy Demokratycznej (1), uczniĂłw szkół średnich (2, obaj z KPN), pracownicy niezaleĹźnych wydawnictw (2), więźniowie kryminalni (4), kleryk z seminarium duchownego, KPN (2), przewodniczący rady pracowniczej (1) i członek Klubu Wolność-Samorządność-NiezaleĹźność ( spis wg Adama Golika).

SIELANKA PRZED TRAGEDIĄ

Jak wcześniej wspomniałem, dla nas po przybyciu z ZK Łowicz, Kwidzyn wydawał się Wersalem: otwarte cele, moĹźliwości całodziennych spacerĂłw, do dyspozycji boiska do siatkĂłwki i koszykĂłwki, tenis. Wewnątrz świetlica, telewizja (transmisja mistrzostw świata w piłce noĹźnej w Hiszpanii). Klawisze nie byli zbyt inwazyjni, czy wścibscy. Ludzie opalali się, słowem totalne rozluĹşnienie. Posiłki wydawano w pawilonie # 1, w naszym pawilonie mieściła się świetlica i biblioteka…

Sami klawisze przyzwyczajeni do wprost nieograniczonej władzy nad więźniami obserwując to rozluźnienie na terenie ośrodka, czuli się mniej wolni od internowanych, ale przynajmniej czasowo jakoś znosili tę sytuację. Po wiezieniu. ciągle kręciło się mrowie chłopaków. Pamiętam naliczyłem internowanych, aż z ówczesnych 24 województw, miało to swoje konsekwencje dla rodzin, którym czasem podróż z krańca Polski na widzenie z uwięzionym zabierała nawet dwa dni (!).

Przypominam sobie wyraĹşnie, Ĺźe w ostatniej celi, w ktĂłrej przebywałem, w celi # 15 toaleta mieściła się po lewej stronie, zaraz przy wejściu, oddzielona była kotarą, obok przy ścianie był nawet zlew. Ta „prywatność” w toalecie była miłą zmianą w porĂłwnaniu z ZK Łowicz, gdzie kibel był osadzony niedaleko jadalnego stołu. Pamiętam sytuacje z mającym częste sensacje Ĺźołądkowe Andrzejem Kernem (późniejszym wice marszałkiem Sejmu) podczas wspĂłlnych śniadań…

Ta wyĹźej opisana sielanka więzienna trwała za komendantury naczelnika mjr. Stefana Mikołajczyka, z ktĂłrym wcześniej internowani wynegocjowali dla siebie wiele udogodnień. Były teĹź i zgrzyty, jeszcze 12 maja miał miejsce ograniczony protest w pawilonie # 1, kiedy to internowani z dwĂłch cel nie zgodzili się na ich opuszczenie na czas zarządzonego przez klawiszy „kipiszu” (określenie na metodyczne przeszukania celi). Na pomoc słuĹźbie więziennej przybyła specjalna grupa szturmowa do pacyfikacji więziennych buntĂłw ze Sztumu. Wtedy w ramach represji oskarĹźono Andrzeja i Zygmunta Goławskich, Adama Kozaczyńskiego i Radosława Sarneckiego. Jednak do planowanej rozprawy sądowej nie doszło ze względu na wydarzenia z dnia 14 sierpnia 1982 roku.

UCIECZKA INTERNOWANEGO …

Do lipca’82 widzenia z rodzinami odbywały się raz w miesiącu i trwały 1 godzinę chyba, Ĺźe komendant Mikołajczyk przedłuĹźył widzenie na prośbę internowanego. W ramach liberalizacji i dobrej woli komendanta, od lipca widzenia odbywały się zbiorowo w sali widzeń jak i na przyległym do niej placu. Pierwsze widzenia w nowej formule miało miejsce juĹź po moim przybyciu do Kwidzynia 7 sierpnia bez problemĂłw, ale podczas wieczornego apelu stwierdzono jednak brak jednego internowanego. Okazało się, Ĺźe Mirosław Andrzejewski (z siedleckiej opozycji) wyszedł (niezatrzymany przez klawiszy) na wolność po zakończeniu widzenia razem ze swoją rodziną.

Sfrustrowany komendant Mikołajczyk powiadomił o tym wydarzeniu milicję i swoich zwierzchnikĂłw dopiero po 5 dniach (poszukiwany Andrzejewski ukrywał się do początku 1983 r., kiedy to sam zgłosił się na milicję). Oczywiście pozwolenie na zbiorowe widzenia w niedzielę 8 sierpnia zostały cofnięte. To z kolei spowodowało nasz półtoragodzinny protest, podczas ktĂłrego śpiewaliśmy patriotyczne pieśni, organizując festiwal kociej muzyki, uderzając więziennymi michami i łyĹźkami o talerze skandując: „Wpuścić rodziny!”. Uczestnicy protestu byli fotografowani przez przybyłych funkcjonariuszy MO. Odbyły się negocjacje naszych delegatĂłw z mjr. Mikołajczykiem. Protest wymusił na komendancie więzienia cofnięcie ostatniej decyzji i przywrĂłcenie poprzedniej rozszerzonej formy widzeń.

W PRZEDDZIEŃ TRAGEDII

Zgodnie z tradycją w każdą miesięcznicę wprowadzenia stanu wojennego 13 grudnia w ośrodkach internowania miały miejsce wspólne śpiewy patriotycznych pieśni i prelekcje. Na 13 sierpnia konspiracyjnie wydrukowany został specjalny program uroczystości, według którego 12 sierpnia o północy mieliśmy spotkać się w łączniku między pawilonami, aby odśpiewać stosowne patriotyczne pieśni i dalej kontynuować manifestację następnego dnia po południu. Co też miało miejsce.

13 sierpnia w samo południe zaczęliśmy apelem poległych zakończonym minutą ciszy za ofiary komuny w Polsce. Następnie odśpiewaliśmy „Rotę”, „BoĹźe coś Polskę” i popularną „Pieśń KonfederatĂłw Barskich”. Na więziennych latarniach chłopaki wciągnęli polskie flagi z krepą, był nawet transparent „Solidarności” na dachu budynku. Cała uroczystość zakończyła się wieczornym apelem i odśpiewaniem patriotycznych pieśni i zwinięciu flag i transparentu. Klawisze nie interweniowali, nie doszło teĹź do spięć.

To wprost nienaturalne poczucie wolności wśród internowanych w Kwidzynie i nasze sukcesy w negocjowaniu coraz to lepszych warunków nie uszły uwadze zwierzchników komendanta Mikołajczyka. Właśnie 13 sierpnia otrzymał on dymisję, mogło to mieć również związek z ucieczką internowanego Andrzejewskiego.

NOWY KOMENDANT, NOWE PORZĄDKI

Nowym komendantem został z-ca ZK w Sztumie, kpt. Juliusz Pobłocki, ktĂłry z miejsca zlikwidował wynegocjowane rozszerzone widzenia, o czym jednak my internowani nie zostaliśmy poinformowani. Celem zainstalowanego nowego komendanta więzienia było zgniecenie istniejących wolności, przywrĂłcenie tradycyjnego autorytetu słuĹźby więziennej i przywrĂłcenie dyscypliny. Internowani nieposiadający informacji o zmianach, po śniadaniu zaczęli znosić na plac widzeń stoły i taborety, aby przyjąć przybyłe z całej Polski rodziny. Za więzienną bramą czekało ok. 100 członkĂłw rodzin internowanych. Jednak widzenia organizowane były tylko limitowane w sali widzeń przy „ambasadzie” (biuro komendantury).

Powoli rozeszła się wieść o zakazie widzeń na powietrzu. Ok. 10.30 rozpoczął się protest prawie 150 internowanych śpiewających patriotyczne pieśni, słychać było antykomunistyczne okrzyki. Wtedy więzienny „wychowawca” (KO-owiec) Edmund Młotkowski zaproponował, aby wyłoniona 3 osobowa delegacja internowanych udała się na rozmowy z komendantem. Delegacja w składzie Roman Jarmuszkiewicz (kierowca, Sieradz, kolega z ZK Łowicz, dziś Szwecja), Andrzej Bober (przedtem ZK Iława) i Włodzimierz Przybyłko (uprzednio ZK Zielona GĂłra, GłogĂłw, OstrĂłw Wlkp., Gębarzewo) zażądała respektowania wynegocjowanych porozumień ze szczegĂłlnym akcentem na umoĹźliwienie widzeń większej ilości przybyłych tej niedzieli rodzin.

KOMENDANT PRZYGOTOWUJE PACYFIKACJĘ

Pobłocki markował narady, konsultacje, przeciągał negocjacje jednocześnie skrycie ściągał oddziały do tłumienia buntów. Wkrótce pojawiła się dobrze uzbrojona w pały, kaski i tarcze grupa uderzeniowa z ZK Sztum (22 bojowych funkcjonariuszy), przybyły też bratnie oddziały milicji z Kwidzynia (30 bojowców) oraz ZOMO z Elbląga. Protestujących dzielnie utrwalał po cywilnemu milicyjny fotograf.

WśrĂłd dotąd pokojowo nastawionych uczestnikĂłw protestu sytuacja zaczęła się niebezpiecznie zmieniać. Wpierw kontynuowaliśmy dotychczasową formę protestu robiąc hałas i śpiewając patriotyczne pieśni. Od rodzin zgromadzonych przed więzienną bramą dotarła do nas wiadomość o nadciągającej „antandzie” ZOMO, MO, innych oddziałów, a nawet StraĹźy PoĹźarnej. Kilku chłopakĂłw m.in. Władysław Kaudziński, Michał Lubowski, Mirek Duszak i Radek Sarnecki wspięło się na dach budynku gospodarczego i część z nich zeszła na obszar wydzielony po drugiej stronie demarkacyjnej siatki i dalej dachem do bramy głównej. Tam nawiązali kontakt z oczekującymi rodzinami odbierając od nich listę osĂłb czekających na widzenia, następnie wycofując się do demarkacyjnej 2 metrowej siatki wyznaczającej tzw. strefę bezpieczeństwa. TuĹź za nimi od naszej strony ktoś zdołał przeciąć tę siatkę. Wtedy ok. 50 internowanych przeszło przez tak powstały otwĂłr w kierunku bramy głównej. Teraz juĹź zrozumiałem, Ĺźe sytuacja staje się niebezpieczna i wymykając się z rąk organizatorom zmienia definitywnie swĂłj charakter.

Część rodzin przeniosła się na pagórek, wzniesienie obok więziennego muru, aby lepiej widzieć, co dzieje się z protestującymi. W tym czasie przybyły tu komendant MO z Kwidzynia przerwał odbywające się w sali widzenia z rodzinami przeganiając rodziny z obszaru przylegającego do więzienia, jednocześnie blokując drogi dojazdowe do ZK Kwidzyn.

Bezpośrednio wcześniej wydarzyło się coś, co podgrzało atmosferę wśrĂłd protestujących. Otóş jeden z funkcjonariuszy uderzył pałą wyciągnięte pod główną bramą rączki dziecka, ktĂłre krzyknęło „tatuś” w kierunku internowanych. Po drugiej stronie bramy odpychane siłą rodziny obrzuciły milicjantĂłw jabłkami i wyzwiskami. Trzeba dodać, Ĺźe rĂłwnieĹź niektĂłrzy z internowanych robili dokumentację zdjęciową z protestu.

PACYFIKACJA

Ok. godz. 12.15, 55 funkcjonariuszy słuĹźby więziennej (35 z ZK Kwidzyn i 20 z ZK Sztum otrzymało rozkaz „do ataku” i rozpoczęło akcję pacyfikacyjną spychając protestujących w kierunku więziennych pawilonĂłw motopompą czerpiącą wodę ze zbiornika retencyjnego. Zastanawiające jest, Ĺźe nie było komendy „rozejść się” tylko od razu ruszyli do ataku. Wtedy zaintonowaliśmy hymn państwowy. Woda uderzająca pod ciśnieniem, szczekanie owczarka niemieckiego (bez kagańca) i ustawicznie napierający szpaler funkcjonariuszy z pałami spychał nas do tyłu.

W miarę wzrastania napięcia nerwĂłw i psychozy niebezpieczeństwa, zagroĹźenia i pałowania słychać było wrzaski bĂłlu i okrzyki: „gestapo”, „oprawcy”… Ci zaopatrzeni w przeznaczone na widzenia stoły i taborety wycofywali się bezpieczniej, nawet miska oferowała pożądaną ochronę przed penetrującym i rozdzierającym biczem wody skierowanym na twarz. RĂłwnieĹź atakujący przejawiali twĂłrcze pomysły rzucając w cofających się, czym popadło, od pogubionych przez internowanych butĂłw czy teĹź puszkami pozostawionych konserw.

Nie było jednak na tym etapie jeszcze zaciętości, która przyniosłaby poważne obrażenia ciała. Niektórym z nas jednak srogo się dostało. Schwytanego Adama Kozaczyńskiego ostro spałowano, pomógł mu się wycofać dopiero Andrzej Busse. Krzysztof Zadrąga mało nie utracił przytomności. Jednak najbardziej skatowali Władysława Kałudzińskiego, który zbyt długo pozostał na swoim punkcie obserwacyjnym na kominie budynku gospodarczego. Okrążonego bito i kopano, aż utracił przytomność i obudził się dopiero w szpitalu (zeznawał o tym w późniejszym procesie stary opozycjonista Marek Chwalewski z Pabianic). Pobito też dotkliwie Romana Jarmuszkiewicza, Piotra Bączyka, Arkadiusza Kutkowskiego i Marka Chwalewskiego.

Świadek tych wydarzeń komendant Straży Pożarnej w Kwidzynie Roman Gołuch wspominał: "Wjechałem na teren obozu. Miejscowa straż stała już z hydrantami na dziedzińcu. Strażnicy wpychali internowanych do pawilonów. Jakiś człowiek stał na dachu. Dwóch milicjantów ściągnęło go stamtąd i zaczęło bić. Pała, kop, pała, kop. Maltretowali strasznie. Moi chłopcy zaczęli płakać. Widok pokrwawionych ludzi i znęcających się nad nimi milicjantów przekraczał powoli granice mojej wytrzymałości. Widziałem w
życiu wiele nieszczęść, ale wszystko to były wypadki losowe. Tym razem byłem świadkiem bestialstwa".

W czasie chwilowej przerwy, kilku internowanych w łączniku miedzy pawilonami zbudowało barykadę ze stołu pingpongowego, stołu z jadalni i kraty. Pędzeni ludzie starali się ukryć w swoich celach. Przy wejściu do łącznika mieściła się stróşówka, gdzie rezydowali klawisze. Niestety dwĂłch z nich JĂłzef Gutowski i Reinhold Brzezicki na złość pozamykali niektĂłre cele i nie wszyscy mogli ukryć się w swoich stając się łatwymi ofiarami i celami właśnie wdzierających się do budynku pałkarzy. Jan Łodyga prĂłbował bezskutecznie dostać się do swojej celi # 4, prĂłbował # 3 niestety ponownie pech, była zamknięta. Wtedy pod celą # 2 dopadło go 5 niewyĹźytych oprawcĂłw, ktĂłrzy bijąc go krzyczeli: „klękaj pod celą i mĂłdl się, skurwysynu”. Zaczynały się łowy na tęskniących za dziką wolnością zwierzynę przez niewolnikĂłw totalitarnego systemu.

W całym szale zamieszania podczas walk opóźniających właśnie ci dwaj klawisze (zamykający cele) zostali odcięci od swoich nacierających na główną barykadę towarzyszy. W tym gąszczu emocji, strachu, rodzącej się wściekłości i beznadziejności tuĹź obok mnie padły słowa: „brać te dwie kurwy na zakładnikĂłw!”. Z tego, co ja mogłem jeszcze przytomnie skojarzyć to klawiszom groził lincz od zdesperowanych, psychicznie rozdygotanych kolegĂłw. Strach pomyśleć co nastąpiłoby po tym… Pamiętam, jak wspĂłlnie z innymi kolegami z ZK Łowicz Romanem Jarmuszkiewiczem, Henrykiem Maciejewskim i Grzegorzem Rachausem prĂłbowaliśmy tych dwu psubratĂłw obronić, co dzięki Bogu nam się udało.

BESTIALSTWO I OKRÓCIEŃSTWO

Następna faza operacji pacyfikacyjnej protestu nosiła wdzięczną nazwę „przeszukania”. Kilkuosobowe grupy bojowcĂłw klawiszy rozpoczęły metodyczne bicie i poniĹźanie internowanych. Komuna zawsze głosiła duĹźy nacisk na kulturę i oświatę niestety potwierdziło się to i tym razem. Więzienny „wychowawca”, KO-wiec Edmund Młotkowski w pocie czoła starał się szerzyć czerwoną kulturę zdemoralizowanego systemu wskazując osoby przeznaczone do specjalnego bicia.

Klawisze tego dnia odreagowywali wszystkie swoje nagromadzone w kontaktach z internowanymi stresy w pocie czoła nie oszczędzając sił w służbie socjalistycznej ojczyźnie. Pacyfikacja wewnątrz więzienia trwała od godz. 12.40 do 14.00 i niestrudzeni obrońcy zbrodniczego systemu ofiarnie wbijali nam nie tylko do głów, ale i gdzie popadło swoje idee porządku i równości (z podłogą) i przewodniej roli pały, powodując przy tym wiele siniaków i czasem z zapałem łamiąc nam kości.

Rozwścieczeni, a moĹźe i po środkach odurzających oprawcy zorganizowali przemyślne ‘ścieĹźki zdrowia” na zlanym wodą korytarzu, otwierając kolejno cele i przeganiając internowanych na dokładną osobistą kontrolę do świetlicy (naprzeciwko naszej celi), aby w tym czasie dokonać dokładnego kipiszu w ich celi. Następnie wywoływano pojedynczo po nazwisku ludzi ze świetlicy gdzie ustawiony w dwuszeregu z pałami gotowymi do „masaĹźu” stał oddział do uśmierzania więziennych buntĂłw, zapraszający na przebycie „ścieĹźki zdrowia”. Internowany miał przebiec pod gradem pałek i okazjonalnych kopnięć między umundurowanymi miłośnikami starego reĹźimu. Były róşne szkoły jak się zachować, czy biegnąc chronić ramionami głowę i odsłaniać nerki i inne organy? NajwaĹźniejsza była zasada, aby nie upaść i nie dać się powalić, bo wtedy nic juĹź ci nie pomoĹźe. Wszelkie wahania internowanego wybrańca i wątpliwości miał rozwiewać ujadający z przodu niemiecki owczarek bez kagańca i rĂłwne sympatyczne zachęty czekających oprawcĂłw…

Uciekając przed nacierającymi na barykadę zwyrodnialcami z ponad dĹşwiękową szybkością wpadliśmy do naszej „studenckiej” celi i wszyscy zamarliśmy w bezruchu przestając oddychać. Słychać było tylko nieznośnie i niebezpiecznie głośno latającą muchę. Nadsłuchiwaliśmy głosĂłw i krokĂłw. Słyszeliśmy łoskot kolejno otwieranych drzwi cel, kanonadę wrzaskĂłw i krzykĂłw, szczekanie psa, po czym zawodzenia, odgłos zadawanych razĂłw tupot i jęki, nawet szloch kolegĂłw przebiegających „ścieĹźkę zdrowia”, nawet łoskot upadających ciał, wszystko to przerywane wybuchami salw śmiechu ze strony bawiących się oprawcĂłw.

Zenon Szachowicz (Zielona GĂłra) wspomina, Ĺźe przed wyjściem z celi kazano mu ściągnąć ze ściany portret Lecha Wałęsy i napis „Solidarność”, kiedy juĹź tego dokonał, polecono mu wyciągnąć ręce do przodu, po ktĂłrych bito go pałką mĂłwiąc: „ to za wyciąganie rąk na komunistyczną władzę”. Innego internowanego (Jerzy Pogłodziński, Zielona GĂłra) najpierw uderzono pałką w głowę, a następnie podstawiono mu ją pod nos, aby zapoznał się: „jak pachnie władza ludowa”, po czym przystąpiono do bombardowania go pałkami.

Chyba najbardziej więzienni „kapo” pastwili się nad internowanymi z celi # 8, ktĂłrych pamiętali jeszcze z poprzedniego buntu z 12 maja 1982 r. MieszkańcĂłw celi wywlekano z celi za włosy, brody bijąc ich i kopiąc. Siedzieli tam bracia Goławscy (Siedlce), uczeń Radek Sarnicki (Zamość) i Ryszard Piekart (Siedlce). Andrzeja Goławskiego bito i kopano najpierw w pozycji kucznej, kiedy jednak po ciosie w skroń upadł kopano go po głowie i kręgosłupie. Podobnie potraktowano Ryszarda Piekarta, ktĂłrego bito jeszcze po tym jak przestał się ruszać. Po kilkakrotnym biciu funkcjonariusz Zbigniew Puławski zdarł fotografię papieĹźa Jana Pawła II i kopał krzyĹź. Po kwadransie pałkarze powrĂłcili do celi i zaczęli ponownie bić. Wtedy Andrzej Goławski dwukrotnie utracił przytomność, a oni dalej kontynuowali bicie drewnianymi pałkami po nogach, korpusie i po genitaliach.

Oczywiście, aby jeszcze bardziej w sposĂłb uciążliwy pokazać internowanym, Ĺźe właśnie oni są panami Ĺźycia i śmierci „kapos’ z wściekłością powyrzucali w ramach kipiszu wszystko z szafek, pudełek, słoikĂłw mieszając np. mąkę z cukrem i solą.

Młodziutki Sarnicki pisał później o ataku: „w pewnej chwili zostałem zrzucony z łóżka na podłogę. Zaczęto mnie znowu bić i kopać. Pamiętam dokładnie, jak jeden z funkcjonariuszy przycisnął mi butem brodę i policzek do betonowej posadzki, a drugi stanął obiema nogami na mojej klatce piersiowej. Nie byłem w stanie wykonać ruchu i nie mogłem oddychać.” Radek waĹźył 53 kg, był szczupły, nosił okulary – 3,5 dioptrii, był wprost wymarzonym kandydatem do znęcania się przez uzbrojonych rosłych dryblasĂłw...

Wieczorem po biciu rozpoczęli metodycznie przeprowadzany „kipisz”, przeszukania, ktĂłry przeprowadzały dwie grupy po 11 funkcjonariuszy. Tym razem ofiarą padło 14 małych radioodbiornikĂłw, grzałki, noĹźe, kable elektryczne, „betoniarki” i nielegalna literatura. Podnosiliśmy się na duch Ĺźartując: „nie jest Ĺşle, przynajmniej jeden z nich umie czytać”.

"Pobici mieli głównie obrażenia głowy - wstrząsy mózgu. Pokazywali też całkowicie sine nogi, ręce i plecy, nie było widać nawet kawałka zdrowego ciała. Niektórym przez wiele godzin nie udzielano pomocy lekarskiej. Jeden z pobitych został dopiero następnego dnia odwieziony do szpitala w Gdańsku. Był w śpiączce. W Kwidzynie nie mogli sobie już z nim poradzić" - opowiadał Kałudziński.

Kiedy następnego cierpiący, bardziej pobici (kilku internowanych zabrano do szpitala wcześniej) domagali się wizyty u więziennego lekarza, w drzwiach pojawili się uzbrojeni dzielni szturmowcy i wymachując pałkami z uśmiechem pytali: „ czy moĹźe ktoś się Ĺşle czuje i potrzebuje lekarza…”, zabrakło nam słów jak na lekarstwo, odpowiadała im cisza.

Kiedy nowy komendant z dumą defiladował po pobitym i spacyfikowanym więzieniu, wtedy z naszej strony spotkała go następna niespodzianka. Internowani ogłosili swoje postulaty ukarania winnych pobicia, powołania specjalnej komisji do zbadania zajść z 14 sierpnia, usunięcia komendanta Pobłockiego i dopuszczenia przedstawicieli Episkopatu Polski i MCK.

Jako środek nacisku został proklamowany strajk głodowy, ale Ĺźeby nie przedłuĹźać, o tym i o bezczelnym procesie internowanych o pobicie funkcjonariuszy w następnej części…

Jacek K. Matysiak

Wersja do druku

• Strona główna
• Powitanie
• Napisz artykuł
• Redakcja
• Działy
• Bannery Kworum
• Współpraca
• Linki
• Kontakt