Piątek 19 Kwietnia 2024r. - 110 dz. roku,  Imieniny: Alfa, Leonii, Tytusa

| Strona główna | | Mapa serwisu 

dodano: 03.02.15 - 11:54     Czytano: [1574]

Dział: Na każdy temat

Granice

- My nie wiemy, panie, kozali wywozić, to wywozilim.
– A kogo konkretnie wywoziliście?
– Te ĹťydĂłwki, co je Ukraińcy ubili.
– Martwe?
– ...
– Czy wszystkie były martwe?
– Kozali wywozić, gnojem przysypać, to my nie patrzyli.
– DuĹźo ich było?
– Dziennie ze trzydzieści, rano podstawialim wozy pod stodoły w majątku w Bocieniu, zawsze był przy tem jeden esesman.
– A gdzie je wieĹşliście?
– Pod cmentorzem w DĹşwierznie był taki dół, pewnie ze sto metrĂłw długi, tam kozali je wrzucać.
– Zadam panu pytanie jeszcze raz, proszę się dokładnie zastanowić, czy zdarzało się, Ĺźe zakopywaliście Ĺźywe kobiety?
– ... Jo nie wiem, panie, co kozali, to robilim. Czas był strasny, panie, a dzieci wołały o chleb. Pan był kiedy głodny tak, coby przez trzy dni nic w gębie nie mieć?
– ...
– Czas był strasny, wszędzie trupy leĹźały, albo ubite, albo zagłodzone. A esesmani za te kursy płacili chlebem i margaryną. To co my mieli zrobić? Dzieci zagłodzić, Ĺźeby te trupy gniły na drodze?
– Czy to prawda, Ĺźe pod podłogą domu przechowaliście Ĺźydowską rodzinę do wyzwolenia?
– ...
– Dziś moĹźe pan powiedzieć, NiemcĂłw juĹź nie ma, a moja organizacja chce za to wynagrodzić, pieniądze dać.
– Jo sie, panie, na polityce nie znom. Co pamientom, tom powiedzioł, dejcie mi juĹź spokĂłj...
*****
Prowadził je zawsze pojedynczo, żeby nie było świadków. Spółkowanie z żydowskimi robotnicami było tu powszechne, choć wypowiadano się na ten temat z obrzydzeniem. Dziewki były brudne, zawszone i ledwie stały na nogach z wycieńczenia, więc po każdym takim zdarzeniu odczuwał do siebie wstręt. Robotnice oczywiście nie mogły nic nikomu opowiedzieć, bo zawsze kierowany tym wstrętem zabijał je uderzeniem kołka w głowę lub miażdżąc kark butem. Były takie kruche, że wystarczyło mocniej nacisnąć butem i kark pękał jak sucha gałąź.
Dawno już przestali je liczyć, a sprawozdawczość o śmiertelności leżała odłogiem od kilku miesięcy. Ale wyniki mieli dobre. Zgodnie z zaleceniem centrali w Stutthof mieli wykonać wykopy i fundamenty pod bunkry, tak żeby wszystkie Żydówki zdechły w trakcie robót. Rozkazy były jasne, żydowskie ścierwo ma być tu zakopane. Stutthof pracuje pełną parą, a tego robactwa jest dalej tak wiele. Trzeba pomóc kolegom z obozu, sami wszystkich nie spalą.
Zapinając spodnie, przyjrzał się dokładnie materiałowi wokół rozporka, czy nie było na nim wszy. Strzepnął podejrzanie wyglądające grudki brudu i pomaszerował w stronę zabudowań. Trzeba się teraz napić. Na szczęście śnieg przestał padać, a dostawa wódki przyjechała na czas. Wieczorem będzie się można porządnie urżnąć. Danyło zagra na harmoszce, pośpiewamy i znów będzie wesoło. Miło, niemiło, ciągnij, siwa kobyło!
*****
Rachela była silniejsza od innych kobiet. Przed wojną uprawiała gimnastykę, więc jej mięśnie były mocne i wytrzymałe. To ona pierwsza każdej nocy, kiedy jeszcze cały majątek pogrążony był we śnie, wstawała, by pomóc innym kobietom podnieść się z ubitej sterty siana, stanowiącej teraz dla nich jedyne posłanie. Budziła się, zanim ukraiński wachman pojawił się w drzwiach stodoły. Zaraz po przebudzeniu sprawdzała, czy jej siostra, Sara, nie przemarzła za bardzo, a zanim pomogła jej wstać, wcześniej nacierała jej nogi i ręce, by odrobinę je ogrzać. Lepiej było stać na nogach, gdy Ukraińcy wpadali do stodoły. Kiedy któraś z kobiet nie zdołała powstać na komendę wachmana, zaraz trafiała do owczarni, a stamtąd już nikt żywy nie wracał.
Wyruszały w grupach po kilkaset kobiet na długo przed świtem. Nie miały wprawdzie zegarków, ale był to pewnie środek nocy.
Rachela spojrzała na wychudłą twarz swojej młodszej siostry.
– Sara, trzeba wstać, zaraz musimy wyjść na zewnątrz – pogładziła ją skostniałą dłonią po zimnym policzku. W środku stodoły panował przenikliwy ziąb, ogarniający z wszystkich stron skłębioną masę kobiet, upchniętą na prowizorycznym legowisku. Ale tam, na zewnątrz, było o wiele gorzej, prawie minus dwadzieścia stopni i ten wiatr wyszarpujący ostatnie ciepło, ostatnią chęć do zrobienia kolejnego kroku przez sięgające kolan śniegi. ZnĂłw będą musiały brnąć przez bezdroĹźa, potem wyrywać ziemi jej ściśnięte w twardą pieść grudy, by rĂłw miał rĂłwne dwa metry głębokości. W tych rowach zostanie znĂłw kilka z jej towarzyszek niedoli, zatłuczonych nahajami przez esesmanĂłw.
– Ja nie dam rady, Rachel – cicho odpowiedziała Sara, nie otwierając oczu.
– Musisz, siostrzyczko, musisz wstać na nogi, pomogę ci i będzie dobrze – kobieta mocno tarła dłonie i policzki wyniszczonej dziewczyny. Łachmany bezsilnie drgały wokół jej rąk i szyi.
– Śniło mi się – zaczęła Sara, robiąc przerwy na oddech – Ĺźe szłyśmy przez zielone, piękne pola i jeden z esesmanĂłw się poślizgnął.
Znów zrobiła przerwę, z trudem otwierając zaropiałe oczy. Spojrzała na siostrę, a może przez nią, a w tym spojrzeniu widać było bezbarwną rezygnację.
– Potem opadły go diabły – podjęła znĂłw cichym głosem dziewczyna – i rozszarpały...
– Sara, proszę cię, wstań, moja kochana – Rachela poczuła, Ĺźe mimo mrozu panującego w nieogrzewanej stodole, robi jej się ciepło. Zaraz będą tutaj Ukraińcy, zaraz usłyszy trzask zamykanych drzwi domu, potem chrzęst śniegu pod okutymi butami i drzwi stodoły się otworzą.
– Moja kochana siostrzyczko – złapała wiotkie ciało dziewczyny przypominającej Ĺźywy szkielet i szarpnęła w gĂłrę – postaw nogi na ziemi, jeszcze tylko dziś!
Pozostałe kobiety zaczęły podejmować anemiczne próby powstania na klęczki i dźwignięcia się na proste nogi. Nie ubierały się, bo miały już na sobie wszystko, co posiadały. A także wszystko, co pozostało po innych, które wyniesiono do owczarni. Bezbarwne, brudne twarze skierowały w stronę drzwi i czekały, podtrzymując się nawzajem.
Rachela zaczęła płakać, czując, jak serce wystukuje nierówny rytm na wychudzonych żebrach. Jej siostra Sara zwisała bezwładnie, przewieszona przez nią jak kukła. Przecież nie zdoła wyjść na zewnątrz, nie dojdzie kilku kilometrów w śniegu do miejsca ziemnych robót.
Trzasnęły drzwi domu położonego po przeciwnej stronie podwórza. Ucichły szepty, tylko przyspieszone oddechy słychać było teraz dookoła. W każdym z tych drżących oddechów przycupnął śmiertelny lęk. Do uszu kobiet doleciały rozmowy esesmanów zbliżających się do wrót stodoły. Pomiędzy deskami mignęły światła latarek. Po chwili wrota z chrzęstem otwarły się szeroko i padła komenda:
– Геть, єврейська сволотo!
W świetle latarek wielka, parująca na mrozie masa ruszyła powoli, kołysząc się na boki, w stronę otwartych drzwi na podwórze. Rachela stała nadal na środku, potrącana z lekka, mocno trzymając półprzytomną siostrę w mdlejących rękach. Gdy pustoszała stodoła, w migoczącym świetle latarek dostrzegła kilkanaście leżących nieruchomo ciał. Mroźna noc po raz kolejny zebrała swoje żniwo. Martwe kobiety były prawie nagie. Skulone leżały spokojnie, jakby jeszcze spały. Ich koce przykrywały już wychudłe ramiona innych więźniarek, które teraz wychodziły na mróz ze stodoły. Kiedy poganiane nahajami utworzyły coś, co można było nazwać czwórkowym szykiem, esesmani omietli jeszcze raz światłem latarek wnętrze stodoły. Wtedy dostrzegli dwie kobiety wtulone w siebie, stojące pomiędzy trupami na środku. Z uśmiechem satysfakcji we trzech weszli do środka i otoczyli wynędzniałe postacie. Rachela wiedziała, co to znaczy. Zamknęła oczy, szepcząc modlitwę przez zaciśnięte usta. Słyszała, jak kłapią skórzane nahaje spadające na twarde, esesmańskie łapy, jak ślinią się pyski bestii, szczekających w znienawidzonym języku.
– MĂłwię ci, Rachel, jakie piękne były te pola – odezwała się nagle Sara, ciągle mocno wtulona w ramiona starszej siostry.
W tym momencie na jej głowę spadł pierwszy cios...
*****
Wszystkie więźniarki były młode. Niektóre, mimo że Żydówki, nawet ładne. Nasi spółkowali więc z nimi, gdzie popadnie. Oczywiście bachory potem musieliśmy topić, zakopywać albo palić, był więc z nimi niezły ambaras. Ale kiedy Żydówki wychudły i pokryły się strupami, z obrzydzenia nadawały się tylko, by je zatłuc. No i tłukliśmy przy każdej okazji. Staraliśmy się nie przekroczyć trzydziestu sztuk dziennie, bo tyle mieściło się na dwa wozy podstawione przez chłopów, co rano pod owczarnię. No, a przecież niektóre zdychały jeszcze dodatkowo, bez naszej pomocy.
Muszę przyznać, że to było zabawne. Urządzaliśmy też zawody w biegach dla Żydówek. Która się przewróciła albo dobiegła druga, była odprowadzana na bok, do likwidacji. Mieliśmy przy tym niezłą zabawę. No i mogliśmy się trochę rozgrzać, pomachać nahajkami, bo zima w 1944 roku była naprawdę ostra.
Gdyby nie ta zima, to byłby naprawdę przyjemny czas.
*****
Franek był ciekawym chłopcem, więc poprosił ojca, by pozwolił mu wstać wczesnym rankiem do obrządku w stajni. Korzystając z nieuwagi rodziców, wymknął się z obory i pobiegł co sił w kierunku majątku w Bocieniu. Gnała go tam ciekawość. Ludzie we wsi mówili, że wielki dół, co go Żydówki wykopały w listopadzie przy cmentarzu, do połowy jest już zapełniony ziemią. Pod tą ziemią podobno leżą martwe, nagie Żydówki. Franek czuł wewnętrzną potrzebę rozwikłania tej zagadki. Postanowił więc sprawdzić wszystko na miejscu. Do zabudowań zostało mu jeszcze kilkaset metrów, w ciemnościach z trudem odnajdywał ścieżkę przysypaną w nocy świeżym puchem. Jasna łuna świtu obejmowała powoli położone w dali zabudowania, gdy chłopak przeskakiwał drewniany płot i zbliżał się ostrożnie do stajni. Od wewnętrznej strony ułożonych w podkowę zabudowań majątku doleciało rżenie konia.
– Tam pewnie stoją furmanki – domyślił się Franek, skradając się cicho do stajennego węgła. Wyjrzał ostroĹźnie w stronę stodół i dostrzegł w ciemnościach zarys wozĂłw, zaprzęgniętych w konie.
Grzbiety koni, przykryte derkami, parowały na mrozie, a i Franek poczuł teraz chłód ogarniający go od stóp, aż po kark. Nasunął czapkę mocniej na uszy i czekał. Dłuższą chwilę nic się nie działo, gdy nagle od strony owczarni dało się słyszeć jakiś jęk. Jakieś zawodzenie tęskne, może bolesne podniosło się w mroźnym powietrzu i zgasło. Franek nadstawił uszu. Znów to zawodzenie, ale teraz wyraźniejsze, a potem coś, jakby płacz. Skóra ścierpła na plecach chłopca. Coś tajemniczego i groźnego było w owczarni, bo przecież nie człowiek. Przy minus dwudziestu stopniach nikt by tam nie został na noc. Może jakieś chore zwierzę tak zawodzi, może pies?
Drzwi domu raptownie się otwarły. Na podwórze wyszli czterej mężczyźni i esesman w długim, czarnym płaszczu. Franek wsunął się głębiej za budynek, przytulając się płasko do przeraźliwie zimnej, oszronionej ściany. Mężczyźni szli energicznym krokiem w stronę stodół, a esesman zatrzymał się przy wozach, stąpając z nogi na nogę dla rozgrzewki. Z daleka Franek dostrzegł w jego ręku długi, czarny kształt zakończony giętkim końcem, którym esesman uderzał rytmicznie o cholewę buta. Mężczyźni otworzyli wrota jednej ze stodół i weszli do środka. Wtedy zawodzenie rozległo się znowu a wraz z nim piski i jęki, jakieś słowa niezrozumiałe wykrzykiwane kobiecymi głosami. Franek widział wszystko wyraźnie, bo zrobiło się jaśniej i mógł już odróżnić szczeble drabiniastych wozów. Drzwi otwarły się znowu i pojawiła się głowa jednego z mężczyzn.
– Ĺťywe! – zawołał do esesmana, a ten ruszył ostro w stronę stodoły, trzaskając energicznie giętkim biczem, w ktĂłrym Franek rozpoznał ukraińską nahajkę. Esesman wpadł do stodoły. Kobiece krzyki teraz przybrały jeszcze na sile, dało się słyszeć kilka głuchych uderzeń, jakby cepa o snopek zboĹźa, a potem zaległa cisza. Po chwili czarny esesman wyszedł ze stodoły, a za nim dwĂłch mężczyzn taszczących jakiś podłuĹźny pakunek obleczony białym materiałem. Potem pojawiło się w drzwiach jeszcze dwĂłch ludzi niosących podobny pakunek. Podeszli do wozĂłw, zamachnęli się i wrzucili to, co nieśli, do środka. Potem wrĂłcili do stodoły i powtarzali te same czynności, aĹź napełnili wozy po brzegi.
Mroźny świt rozjaśnił plac pomiędzy budynkami i powietrze stało się przejrzyste. Franek przypominał sobie, że tam pewnie czeka na niego ojciec, ryzykując jednak, że dostanie w skórę, wpatrywał się jak zahipnotyzowany w scenę rozgrywającą się przed nim. Parowały grzbiety koni, para unosiła się nad trudzącymi się ludźmi, ale Franek zdziwił się, że para unosi się też nad stertą jasnych pakunków ułożonych na wozie. Jeszcze kilka minut i wozy były pełne. Wtedy dwóch mężczyzn zaczęło wrzucać na furmankę gnój, składowany w zagłębieniu przy stodole. Gdy skończyli, ruszyli w stronę domu i weszli do środka, tupiąc i kaszląc.
Wtedy Franek dostrzegł swoją szansę. Upewniwszy się, że na podwórku nie ma nikogo, wybiegł zza węgła i szybkimi susami stanął obok wozów. Chwilę wypatrywał jakichś szczegółów wśród przysypanych gnojem kształtów i dostrzegł snop pary, unoszącej się z boku furmanki. Powoli podszedł do tego miejsca, a im bliżej podchodził, tym wyżej jego włosy podnosiły mu się pod czapką. Z odkrytego fragmentu rozdartego prześcieradła wystawały ludzkie usta, z których z każdym oddechem wydostawała się para. Obok, przyciśnięta do drabinek wozu spoczywała sina, ludzka ręka. Strach sparaliżował Franka, łapiąc go w kleszcze mocniejsze, niż ojcowskie ramiona. Stał tak, nie mogąc zrobić kroku, dopiero gdy otworzyły się drzwi domu, rzucił się do panicznej ucieczki w stronę drewnianego płotu oddzielającego majątek od pobliskich pól. Biegł co sił, a łzy zamarzały mu wokół uszu. Cena, jaką zapłacił za ciekawość, przerosła jego dziecięce wyobrażenia. Ciężar tej straszliwej wiedzy przygniótł go, dławiąc w piersiach, a przecież z nikim nie mógł się teraz tą wiedzą podzielić.
Tego ranka, gdy ojcowski pasek spadał rytmicznie na jego pośladki i uda, chłopak nawet nie jęknął. Zakłopotany ojciec wymierzył mu karę do końca, ale zaraz potem spojrzał uważnie w jego zgasłe oczy.
*****
Rozmowa dobiegała końca, Widać było, że staruszka jest bardzo zmęczona. Kilka razy ocierała łzy za grubymi szkłami okularów. Drżała jej broda i prawa dłoń oparta na zdobionej lasce. Herbata w pięknej porcelanie wystygła już, a gospodyni, pomimo nienagannych przedwojennych manier, nie proponowała dolewki, więc redaktor postanowił zadać ostatnie pytania.
– To jeszcze na koniec, jeśli pani pozwoli, pani Kraszyńska, co pani sądzi o tych ludziach?
– KtĂłrych pan redaktor ma na myśli? – kobieta zdawała się nie rozumieć, a moĹźe tyko sprawdzała czujność redaktora.
– Myślę o Ukraińcach i Niemcach, autorach tych wszystkich zbrodni.
– Panie redaktorze – starowinka zdjęła okulary, przecierając szkła powoli, starannie – wtedy, w DĹşwierznie było tu sporo nas, PolakĂłw. Były teĹź Ĺźydowskie więźniarki, łącznie kilka tysięcy osĂłb, ale nie było tu innych ludzi. Chodziły wprawdzie po okolicy bestie w czarnych mundurach, mĂłwiące po ukraińsku, niemiecku i rusku, ale to nie byli ludzie.
Tu pani Józefa założyła okulary i utkwiła wzrok w zdumionym redaktorze. Dłuższy czas patrzyła mu prosto w oczy, po czym dodała, mocno akcentując każde słowo:
– Zaręczam to panu z całą stanowczością.

Pamięci 5500 kobiet wielu narodowości zamęczonych, zagłodzonych
w ramach akcji niemieckiej organizacji Baukommando Ostland
od 6 sierpnia 1944 roku do stycznia 1945 roku.


Andrzej Chodacki


Autor opowiadania: Andrzej Chodacki
Urodzony w 31.05.1970 roku. Z powołania mąż i ojciec, z zawodu lekarz wojskowy w stopniu kapitana. Pisze prozę i poezję, a takĹźe fotografuje. Laureat kilkudziesięciu konkursĂłw literackich, między innymi zdobył Złoty Laur Dziewina za 1 miejsce w kategorii proza w VI OgĂłlnopolskim Konkursie Literackim w Ĺťarach w 2012 r. i 1 nagrodę za prozę w OgĂłlnopolskim i Polonijnym Konkursie Literackim im. Leopolda Staffa w 2013 roku. Jego opowiadania były wydrukowane między innymi w Wydawnictwie My Book w Szczecinie, Miesięczniku Literackim Akant w Bydgoszczy, Kwartalniku Literackim Horyzonty, Blogu Literackim " Pod natchnieniem Ducha Świętego", w Półroczniku literackim „Inter-. Literatura–Krytyka–Kultura”, w Portalu Literackim Publixo oraz w Tygodniku Polskim w USA i Gazecie Polonijnej w Kanadzie, z ktĂłrymi podjął stała współpracę.
W 2012 roku wydał debiutancką książkę z poezją i fotografią pt.„ PejzaĹźe tęsknoty”,
w 2013 roku wydał cykl 25 nagradzanych opowiadań pt. „ Opowieści ze świata”.
Od 2008 roku współtworzy śpiewający zespół poetycki wraz z Marcinem Kowalczykiem (założyciel zespołu, poeta i kompozytor ) oraz Lechosławem Tarkowskim (basista).

Wersja do druku

• Strona główna
• Powitanie
• Napisz artykuł
• Redakcja
• Działy
• Bannery Kworum
• Współpraca
• Linki
• Kontakt