Piątek 29 Marca 2024r. - 89 dz. roku,  Imieniny: Marka, Wiktoryny, Zenona

| Strona główna | | Mapa serwisu 

dodano: 02.02.18 - 19:28     Czytano: [1721]

Polski powiat tarnopolski (2)


Znani Polacy urodzeni na terenie powiatu tarnopolskiego

Nie tylko przez wieki polski Tarnopol zamieszkiwali głównie Polacy, przez co urodziło się w mieście tak dużo znanych dziś Polaków, ale również w powiecie tarnopolskim Polacy stanowili większość mieszkańców, stąd i na jego terenie przyszło na świat wielu znanych Polaków, dużo, dużo więcej niż „znanych” Ukraińców (dużo mniejszej klasy od Polaków). Ten fakt potwierdza polskość Ziemi Tarnopolskiej. Oderwanie jej od Polski w 1945 roku i włączenie do Ukrainy na pewno nie było aktem sprawiedliwości dziejowej. Było aktem bezprawia ze strony Stalina i siły militarnej Związku Sowieckiego, jak również aktem bezprawia ze strony prezydenta USA Franklina Roosevelta i premiera Wielkiej Brytanii Winstona Churchilla.

Oto znani Polacy urodzeni na terenie powiatu tarnopolskiego:
Stefan Baley (2 II 1885 Borki Wielkie – 13 IX 1952 Warszawa), wybitny psycholog; ukończył gimnazjum w Tarnopolu i studia na Uniwersytecie Lwowskim (uczeń Kazimierza Twardowskiego), od 1928 profesor Uniwersytetu Warszawskiego, uważany za przedstawiciela polskiej lwowsko-warszawskiej szkoły psychologicznej, jednocześnie od 1936 dyrektora Instytutu Pedagogicznego Związku Nauczycielstwa Polskiego, współpracował także z Państwowym Instytutem Pedagogiki Specjalnej w Warszawie, podczas wojny zaangażowany w tajnym nauczaniu polskim w Warszawie i Częstochowie, po wojnie powrócił na Uniwersytet Warszawski i był wykładowcą w warszawskiej Akademii Wychowania Fizycznego i Uniwersytetu Łódzkiego, członek Towarzystwa Naukowego Warszawskiego, Polskiej Akademii Nauk i prezes Oddziału Warszawskiego Polskiego Towarzystwa Psychologicznego, autor szeregu prac, m.in.: Zarys psychologii (1922), Potrzeby psychologii pedagogicznej (1929), Potrzeby rozwojowe psychotechniki (1930), Zarys psychologii w związku z rozwojem psychiki dziecka (1936), Osobowość twórcza Żeromskiego (1936), Psychologia wychowawcza w zarysie (1938), Drogi samopoznania (1946), Wprowadzenie do psychologii społecznej (1959), odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski, w Warszawie jest ulica jego imienia.

Jerzy Erazm Baworowski (29 XII 1870 Płotycz – 6 IX 1933 Lwów), arystokrata, ukończył gimnazjum w Tarnopolu i prawo na Uniwersytecie Wiedeńskim, prezes Rady Nadzorczej Galicyjskiego Banku Hipotecznego we Lwowie, prezes rady powiatowej trembowelskiej i tarnopolskiej, honorowy obywatel Trembowli i Budzanowa, 1901-14 poseł do Sejmu Krajowego we Lwowie i 1911-18 do parlamentu austriackiego, w listopadzie 1918 członek Polskiej Komisji Likwidacyjnej w Krakowie, w czasie wojny polsko-bolszewickiej w 1920 zastępca członka Rady Obrony Państwa, 1919-22 poseł na Sejm RP, odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (1928).

Tadeusz Bednarczuk (ur. 11 X 1931 Grabowiec), nauczyciel, dziennikarz; ukończył Wyższą Szkołę Pedagogiczną w Opolu, dyrektor Zespołu Szkół Rolniczych w Złobiźnie 1970-77, dziennikarz „Trybuny Opolskiej” 1977-90, współzałożyciel wydawanych na Opolszczyźnie czasopism: „Głos Olesna”, „Magazyn Brzeski”, „Gazety Brzeskiej”, wydał Jakub Kania – ludowy poeta Opolszczyzny (1968), Olescy powstańcy (1969), Nasze próby wychowawcze (1973), Spacerkiem po Paczkowie (1990) oraz był redaktorem wspomnień Jakub Kania Moje wspomnienia (Instytut Śląski, Opole).

Stanisław Brzozowski (19 V 1889 Myszkowice – 9 VII 1959 Gliwice), inżynier budowy mostów (Politechnika Lwowska), inżynier w biurze budowy mostów Dyrekcji Kolei Państwowych we Lwowie, 1928-41 profesor Politechniki Lwowskiej i 1933/1934 dziekan Wydziału Inżynieryjnego, w 1946 zmuszony do wyjazdu ze Lwowa przyłączonego w 1945 do Związku Sowieckiego, osiadł w Gliwicach i objął katedrę budowy mostów na Politechnice Śląskiej w Gliwicach, autor prac naukowych.

Andrzej Chabin (ur. 1937 Ihrowica), nauczyciel i działacz państwowy, poseł na Sejm PRL 1969–72); ocalona z rzezi ludności polskiej przez bandę nacjonalistów ukraińskich (UPA), rodzina została wysiedlona do stalinowskiej Polski – na Śląsk Opolski, po ukończeniu Liceum Pedagogicznego był nauczycielem szkoły w Paczkowie i Głuchołazach, wychowawcą i kierownikiem internatu w Państwowym Młodzieżowym Zakładzie Wychowawczym oraz dyrektorem szkół w Bykowie i Nysie, od 1959 działacz Stronnictwa Demokratycznego: m.in. prezes Powiatowego Komitetu w Nysie, sekretarz Wojewódzkiego Komitetu SD w Opolu oraz członek Centralnego Komitetu w Warszawie, radny Wojewódzkiej Rady Narodowej w Opolu, 1969-72 poseł na Sejm PRL i sekretarz Sejmu, po odejściu z Sejmu m.in. kierownik Wydziału Polityki Społecznej i Kulturalnej Centralnego Komitetu Stronnictwa Demokratycznego.

Kajetan Czarkowski-Golejewski (20 IV 1897 Zagrobela – 4 IX 1977 Buch am Ammersee, Niemcy), ziemianin (właściciel majątku Grzęda koło Żółkwi), doktor praw (Uniwersytet Jana Kazimierza we Lwowie), pilot lotniczy i szybowcowy - pionier polskiego lotnictwa sportowego, publicysta, podpułkownik dyplomowany kawalerii Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, pracownik Radia Wolna Europa; 1919 uczestnik wojny polsko-bolszewickiej, 1920 przedstawiciel RP w Międzysojuszniczej Komisji Alianckiej w sprawie Zaolzia w Cieszynie, ukończył Wyższą Szkołę Wojenną w Warszawie i do 1934 był oficerem sztabowym w Brygadzie Kawalerii w Baranowiczach, 4 Dywizji Kawalerii we Lwowie i 14 Pułku Ułanów Jazłowieckich we Lwowie, został pilotem sportowym i turystycznym i pełnił funkcje prezesa i wiceprezesa Aeroklubu Lwowskiego, był uważany za jednego z polskich pionierów lotnictwa i szybownictwa, na przełomie lat 20. i 30. był sponsorem Warsztatów Szybowcowych Zarządu Związku Awiatycznego Studentów Politechniki Lwowskiej (ZASPL), w 1933 przekształconych w spółkę, po zakupie w 1930 samolotu DH-60G Gipsy Moth (nr seryjny 1818) w barwach Lwowskiego Klubu Akademickiego w dniu 15 marca 1931 rozpoczął próbę przelotu z Rzymu do Tokio, która nie powiodła się i zakończyła się 4 kwietnia 1931 wypadkiem w dżungli w okolicach Bangkoku (Syjam) - lot stanowił pierwszy polski przelot do Indii i Syjamu, uczestnik kampanii wrześniowej 1939, po której przedostał się do Anglii i służył w sztabie 1 Dywizji Pancernej gen. Stanisława Maczka, po wojnie pozostał na Zachodzie i w latach 1951-62 był kierownikiem Polskiego Biura Studiów i Analiz (Biura Studiów i Ocen) w Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa w Monachium (Niemcy).

Bronisław Czepczak vel Bronisław Górecki vel Bronisław Dzwoniarz pseudonim: „Zwijak 2”, „Zebra 2”, „Bolek”, po wojnie używał nazwiska Bronisław Górecki (18 IX 1922 Stupki koło Borków Wielkich – 24 VIII 2001 Warszawa), żołnierz 2 Korpusu Polskiego gen. W. Andersa, oficer Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie i Armii Krajowej, cichociemny; 13 kwietnia 1940 wraz z matką i dwiema siostrami wywieziony przez okupanta sowieckiego do Kazachstanu, po umowie Sikorski-Majskij w wojsku polskim gen. Andersa, po przeszkoleniu w Anglii w maju 1944 zaprzysiężony w Oddziale VI Sztabu Naczelnego Wodza (cichociemny), zrzucony w ostatnim zrzucie cichociemnych w Polsce w Polsce w nocy 26 na 27 grudnia 1944 w rejonie Szczawy, przyłączył się do Pierwszego Batalionu 1 Pułku Strzelców Podhalańskich Armii Krajowej, w którym służył jako radiotelegrafista, po przejęciu władzy przez komunistów (Związek Sowiecki) w Polsce w 1945 pozostał w konspiracji (zmienił nazwisko na Bronisław Górecki), działając w Delegaturze Sił Zbrojnych na Kraj, a następnie w Wolności i Niezawisłości, miał obowiązek – dysponując 2 radiostacjami – utrzymywać łączność z bazą we Włoszech i Anglii, aresztowany 7 grudnia 1945, został skazany na 5 lat więzienia, zwolniony po amnestii w 1947, został ponownie aresztowany 2 października 1950 i w 1953 skazany na 15 lat więzienia, zwolniony po upadku stalinizmu w Polsce w 1956, po ukończeniu Politechniki Warszawskiej był z nią związany pracą przez 25 lat, autor pierwszego medalu, który upamiętniał „Cichociemnych” (1987), po upadku komunizmu w Polsce w 1989 działacz kombatancki, 1 października 1996 wraz z Agnieszką Petelicką był rodzicem chrzestnym sztandaru Jednostki Wojskowej GROM im. Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej.

Iwo Czeżowski (25 X 1814 Kołodziejówka – 1889 Kraków), jezuita, misjonarz ludowy, teolog, wydawca, profesor gramatyki w gimnazjum w Nowym Sączu (1841-45), filozofii w domu zakonnym w Nowym Sączu (1845-47) i retoryki w Starej Wsi (1847-1848), w 1846 brał udział w misjach prowadzonych na Podhalu po rzezi galicyjskiej, po przejściowym przepędzeniu jezuitów z zaboru austriackiego pracował jako kapłan w Nagoszynie, Czerwonogrodzie i Piekarach Śląskich, a po wznowieniu działalności jezuitów profesor teologii moralnej w Krakowie (1867-70) oraz retoryki w Starej Wsi (1870-1873 i 1881-1883), kaznodzieja we Lwowie i Nowym Sączu, 1870 współinicjator wydawania „Tygodnika Soborowego”, komponował pieśni religijne.

Józef Ćwiąkalski (1900 Borki Wielkie – 1983 Oxford, Anglia), podpułkownik Wojska Polskiego; podczas kampanii wrześniowej 1939 dowódca Odcinka „Niezdara” – 6 kompania specjalna ckm 11 pp Obszaru Warownego „Śląsk”, następnie uczestnik II wojny światowej (2 Korpus Polski gen. W. Andersa – walki we Włoszech), a po wojnie – w latach 1946-47 ostatni dowódca 13 Wileńskiego Batalionu Strzelców „Rysiów” (39 oficerów i 744 szeregowych, 55 samochodów), po wojnie osiadł w Anglii, gdzie był działaczem polonijnym.

Wawrzyniec Dayczak, także Wawrzyniec Dajczak (27 VIII 1882 Reniów - 28 IV 1968 Jarosław), architekt, inżynier (Politechnika Lwowska; w latach gimnazjalnych w Brodach nawiązał kontakt z polską tajną międzyzaborową organizacją o nazwie "ZET", a od 1905 należał do wyższego szczebla tej organizacji - do Koła Brackiego "Zetu", w 1905 kurier do Warszawy, uczestnicząc w ten sposób w pracach przygotowawczych do pamiętnego strajku szkolnego, równolegle pracował jako działacz ramach sekcji wschodniej trójzaborowej zasłużonej organizacji społeczno-oświatowej pod nazwą Towarzystwo Szkoły Ludowej (TSL), w 1908 założył Drużyny Bartoszowe - pierwszą w Polsce okresu zaborów organizację niepodległościową młodzieży wiejskiej, której był do 1912 Naczelnikiem Komendy Głównej (w 1914 liczyły one 280 drużyn, tzw. bartoszowych i ponad 7000 członków, po wybuchu I wojny światowej latem 1914 połączyły się one z Polowymi Drużynami Sokoła pod egidą Centralnego Komitetu Narodowego we Lwowie i weszły w skład Legionu Wschodniego, a po jego rozwiązaniu członkowie Drużyn Bartoszowych weszli w skład powstających polskich formacji wojskowych, uczestnicząc w I wojnie światowej oraz w wojnie polsko-ukraińskiej (XI 1918 – VII 1919) i polsko-bolszewickiej (1919-20). Po ukraińskim zamachu na Lwów 1 listopada 1918 był członkiem Komendy Głównej Obrony Lwowa, kierownikiem mobilizacyjnym Polskich Kadr Wojskowych, w początkach 1919 roku został oddelegowany do Warszawy w związku z formułowaniem odsieczy Lwowa, podczas wojny polsko-bolszewickiej w 1920 był w armii ochotniczej we Lwowie; po wojnie wrócił do swego zawodu: m.in. zaprojektował i zbudował około 100 kościołów i kaplic w okolicach Lwowa, Tarnopola, Złoczowa, Stryja, Stanisławowa oraz Jarosławia, Przeworska, Łańcuta i Tarnobrzega oraz zrealizował: rozbudowę klasztoru dominikanów w Podkamieniu koło Brodów (1916), budowę Internatu (1925) i budynku szkolnego (1929) Żeńskiej Szkoły Gospodarskiej przy ulicy Snopkowskiej we Lwowie, willi B. Fulińskiego przy ulicy Jana Tarnowskiego 82 we Lwowie (1926), pawilonu „Rudki” na Targach Wschodnich we Lwowie (1928), Sanatorium Towarzystwa Lekarskiego w Morszynie koło Stryja (1930), kamienicy przy Zadwórzańskiej 25 we Lwowie (1931), Domu Parafialnego i sali teatralnej parafii św. Franciszka przy ulicy Karola Sklepińskiego we Lwowie (1932-33), przebudowę kina "Kasyno" w kamienicy przy Wały Hetmańskich we Lwowie (1929), budynku przy ulicy Maurycego Mochnackiego 48 we Lwowie (1931), elewacji i parteru kamienicy przy ulicy Halickiej 21 we Lwowie dla Galicyjskiego Banku Oszczędności (1931), dom wspólnoty religijnej parafii Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny przy klasztorze Franciszkanów przy ulicy Franciszkańskiej 1a we Lwowie (budynek miał salę teatralną z 324 miejscami 1932-34), gmach Wyższej Szkoły Handlu Zagranicznego przy ulicy Sakramentek 10 we Lwowie (kierownictwo budowy wspólnie z Mieczysławem Stadlerem zgodnie z projektem Wawrzyńca Dayczaka 1937-1938), kościół Najświętszego Serca Jezusowego we Lwowie - Rzęsna Polska (1938), kościół pw. Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny w Medyni Głogowskiej (1946), klasztor ss. Wizytek i kościół pw. Najświętszego Serca Jezusa i Maryi w Jaśle (1947), renowację wnętrz Czarnej Kamienicy przy Rynku lwowskim 4 (1926), rekonstrukcję galerii arkadowej Pałacu Korniaktów (Kamienica Królewska) we Lwowie (1931), wykonał ołtarz w kościele pw. Matki Boskiej Nieustającej Pomocy w Tarnopolu (rzeźby projektu Janiny Reichert-Toth, 1932-33), Pomnik ku czci poległych żołnierzy 51 Pułku Piechoty na placu przed zamkiem w Brzeżanach (rzeźby Janiny Reichert-Toth 1933), ołtarz główny kościoła św. Elżbiety we Lwowie (rzeźby projektu polskich architektów i rzeźbiarzy Ludomiła Gyurkovicha, Józefa Szostakiewicza i Janiny Reichert-Toth (1928-34), ołtarz główny kościoła Niepokalanego Serca NMP w Budach Łańcuckich, wykonany pod nadzorem rzeźbiarza Józefa Koczapskiego 1959), wystrój kolegiaty w Jarosławiu (1955), dokonał zmian w projekcie Tadeusza Obmińskiego kościoła Matki Boskiej Ostrobramskiej we Lwowie (m.in. przeprojektowanie ołtarza głównego, dodanie drewnianych konfesjonałów i ambona 1932-38); w latach 1945-1964 był wykładowcą architektury i budownictwa w Państwowej Szkole Budowlanej w Jarosławiu; pochowany na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie.

Karol Dejna (10 XI 1911 Borki Wielkie – 15 IV 2004 Łódź), wybitny językoznawca, slawista; ukończył Uniwersytet Jana Kazimierza we Lwowie, nauczyciel w lwowskich szkołach średnich, po wypędzeniu ze Lwowa w 1945 zamieszkał w Łodzi i związał się z Uniwersytetem Łódzkim_ od 1951 zastępca profesora i od 1954 profesor, 1956-59 prorektor, 1970-79 zastępca dyrektora Instytutu Filologii Polskiej, w 1988 został uhonorowany tytułem doktora honoris causa, członek Polskiej Akademii Nauk i Łódzkiego Towarzystwa Naukowego, redaktor "Rozpraw Komisji Językowej Łódzkiego Towarzystwa Naukowego", laureat Nagrody Miasta Łodzi (1982), nagrody naukowej Łódzkiego Towarzystwa Naukowego (1985), odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski, autor ponad 100 prac naukowych, m.in.: Polsko-laskie pogranicze językowe na terenie Polski (1951-52), Gwary ukraińskie Tarnopolszczyzny (1957), Atlas gwarowy województwa kieleckiego (1962-68), Dialekty polskie (1973), Atlas polskich innowacji dialektalnych (1981), Atlas gwar polskich. Kwestionariusz - notatnik (1987), Słownik gwary czeskiej mieszkańców Kucowa (1990), Z zagadnień ewolucji oraz interferencji językowej (1991).

Andrzej Dereń (20 XII 1903 Chodaczków Wielki - 8 VII 1984 Wrocław), archiwista, historyk (Uniwersytet Jana Kazimierza we Lwowie); po II wojnie światowej organizator i 1954-72 dyrektor Archiwum Państwowego we Wrocławiu, czynny działacz Polskiego Towarzystwa Historycznego, badacz dziejów Śląska, autor szeregu prac, m.in. Działalność Ostmarkenvereinu na Śląsku na tle stosunków polsko-niemieckich z końca XIX i początku XX w. (1953).

Edward Dereń (ur. 27 VI 1939 Chodaczków Wielki), prawnik, działacz społeczny, polityk; w 1945 został wraz z rodzicami wypędzony z rodzinnej ziemi do komunistycznej Polski i osiedlony w Starej Łomnicy koło Kłodzka, ukończył Uniwersytet Wrocławski (magister) i Studium Prawa Europejskiego w Instytucie Europejskim w Warszawie, 1985-89 poseł na Sejm PRL z listy Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego, po upadku komunizmu w 1989 członek Polskiego Stronnictwa Ludowego (PSL), 1994-2004 prezes zarządu, dyrektor naczelny Zakładu Przetwórstwa Nasion Oleistych w Burkatowie.

Leon Flonc (16 I 1891 Kozówka – 2 III 1968 Gdynia), jeden z czołowych działaczy Polskiej Partii Socjalistycznej (PPS), ruchu robotniczego i związkowego w przedwojennej Gdyni, członek Zarządu Głównego Centralnego Związku Robotników Przemysłu Budowlanego, Drzewnego, Ceramicznego i Pokrewnych Zawodów w Warszawie, po wyzwoleniu Gdyni w 1945 brał udział przy odbudowie portu gdyńskiego, w 1948 został wykluczony z komunizującej się PPS.

Paweł Garapich (18 XI 1882 Cebrów – 1957 Puławy), adwokat, urzędnik administracji państwowej; 1919-20 pierwszy polski starosta w Tarnopolu, 1920-22 wicewojewoda i 1922-23 p.o wojewody łódzkiego, 1923-24 wicewojewoda stanisławowski, 1924-27 wojewoda lwowski, 1928-39 prezes zarządu Polskiego Czerwonego Krzyża w Małopolsce, kurator Zakładu dla Ociemniałych we Lwowie i Szkoły Gospodarstwa Domowego w Snopkowie pod Lwowem.

Stanisław Głowacki (19 X 1875 Kozówka – 20 VIII 1946 Gdańsk), muzyk, choreograf; ukończył studia muzyczne we Lwowie i Wiedniu, 1908 otworzył we Lwowie pierwszy w Polsce kurs gimnastyki rytmicznej, wg systemu E. Jaques-Dalcroze’a, organizator Towarzystwa Miłośników Tańca, w 1933 brał udział w pracach I Międzynarodowego Konkursu Tańca Artystycznego w Warszawie, wykładowca Państwowego Instytutu Sztuki Teatralnej w Warszawie, opublikował historię tańca (1937-38).

Jan Haftarczyk (ur. 1938 Czernelica), do 1992 kapłan katolicki archidiecezji wrocławskiej, następnie diecezji legnickiej, proboszcz kościoła parafialnego MB Ostrobramskiej w Sosnówce koło Jeleniej Góry (1972-94), parafii Niepokalanego Poczęcia NMP w Łomnicy, kanonik kapituły biskupiej w Legnicy.

Ludwik Hawrylewicz (ur. 1940 Czernelica), do 1992 kapłan katolicki archidiecezji wrocławskiej, następnie diecezji świdnickiej, proboszcz kościoła parafialnego pw. św. Barbary w Wałbrzychu, prałat, od 2010 kanonik kapituły kolegiaty Najświętszej Maryi Panny Bolesnej i św. Aniołów Stróżów w Wałbrzychu.

Michał Hofman (24 IX 1911 Mikulińce – 10 XI 1989 Warszawa), ukończył prawo na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie, dziennikarz, publicysta, przewodniczący Prezydium Polskiej Agencji Prasowej 1958-62 i redaktor naczelny 1962-71, redaktor naczelny tygodnika „Forum” 1972-89, wiceprzewodniczący Międzynarodowej Organizacji Dziennikarskiej 1958-70.

Władysław Horiszny (ur. 1930 Reniów), kapłan katolicki diecezji opolskiej, wikariusz parafii katedralnej Podwyższenia Krzyża Świętego, proboszcz kościoła parafialnego w Opolu-Grudzicach, wieloletni ojciec duchowny alumnów w seminarium opolskim, ceniony przez alumnów za dobre kazania, w okresie komunistycznym inwigilowany przez Służbę Bezpieczeństwa (sprawa obiektowa „Zamek”).

Andrzej Michał Horodyski (30 XI 1773 Baworów – pomiędzy 1847 a 1857), dramatopisarz, polityk, tłumacz, mason; w 1796 został działaczem polskiej konspiracyjnej Centralizacji Lwowskiej, po której rozbiciu przez Austriaków w 1798 zbiegł do Warszawy, gdzie był współzałożycielem, a następnie sekretarzem i kierownikiem Towarzystwa Republikanów Polskich, współpracował i zaprzyjaźnił się z Hugo Kołłątajem, w 1802 został udziałowcem powstającego w Odessie domu handlowego Trzycieski, Horodyski et comp., w 1806 został członkiem Izby Najwyższej Wojennej i Administracji Publicznej – tymczasowego organu polskiej władzy państwowej utworzony na ziemiach polskich zaboru pruskiego opanowanych przez wojska francuskie w 1806 (w miejsce kamery warszawskiej), działacz polityczny i publicysta w okresie Księstwa Warszawskiego oraz członek członkiem Warszawskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, w okresie tworzenia Królestwa Polskiego doradca księcia A.J. Czartoryskiego, po wybuchu Powstania Listopadowego 1830-31 związany z gen. J. Skrzyneckim, od 17 maja 1831 minister spraw zagranicznych.

Karol Hukan (17 III 1888 Mikulińce – 20 I 1958 Kraków), artysta rzeźbiarz, ukończył Szkołę Przemysłu Artystycznego w Kołomyi i Akademię Sztuk Pięknych w Krakowie, jako rzeźbiarz związany głównie z Krakowem, m.in. wykonał 6 ołtarzy w kościele Jezuitów w (1921-30), drzwi wejściowe do Kościoła Mariackiego, rzeźby dla kościołów i cmentarne, popiersia znanych Polaków (m.in. Piotra Skargi, Stanisława Wyspiańskiego, Władysława Żeleńskiego), płyt pamiątkowych, część z jego prac posiada w swoich zbiorach m.in. Muzeum Historyczne Miasta Krakowa.

Antoni Janowski (1882 Zastawie-Baworów – 1943), gospodarz, wójt w rodzinnej miejscowości, zasłużony działacz spółdzielczy, prezes Kasy Stefczyka i Powiatowego Związku Kółek i Organizacji Rolniczych, działacz Polskiego Stronnictwa Ludowego „Piast”, potem Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem, 1930-35 poseł na Sejm RP; zginął na Sybirze.

Jan Maciej Jasielski (3 I 1894 Płotycz – 18 XI 1964 Quilmes, Argentyna), inżynier, kapitan Wojska Polskiego, działacz społeczny, żołnierz Legionów Polskich Józefa Piłsudskiego, podczas walk Legionów na Wołyniu dostał się do niewoli rosyjskiej (1916-18), uczestnik wojny polsko-bolszewickiej 1920, odznaczony 3-krotnie Krzyżem Walecznych, Krzyżem Niepodległości i Srebrnym Krzyżem Zasługi, w okresie międzywojennym naczelnik wielkich Warsztatów Kolejowych PKP w Stanisławowie oraz także ławnik miejski i działacz społeczny; aresztowany przez NKWD po najeździe Związku Sowieckiego na Polskę 17 września 1939 i zesłany do łagru na Ural, zwolniony w ramach porozumienia Sikorski-Majskij w 1941 wstąpił do Armii generała Władysława Andersa (do 1947), po wojnie mieszkał i był działaczem polonijnym w Szkocji do 1949 i następnie w Argentynie, gdzie zmarł, jego córką była Helena Anna Harajda (1921-2011), muzykolog, fizyk, akustyk, profesor Uniwersytetu Poznańskiego.

Antoni Jezierski (22 V 1859 Ihrowica – 9 I 1939 Lwów), malarz; ukończył Szkołę Sztuk Pięknych we Lwowie i Krakowie, w czasie studiów dzięki stypendium im. K. Zahorskiego odbył podróż do Włoch, gdzie zajmował się kopiowaniem obrazów i fresków, następnie dzięki stypendium im. M. K. Siemianowskich kontynuował studia w Akademii Sztuk Pięknych w Monachium, w 1905 osiadł na stałe w Kołomyi, początkowo malował obrazy na tematy historyczne, później poświęcił się malarstwu na tematy z życia wsi, malował też obrazy o treści religijnej, m.in. dla kościołów w Zbarażu i Podwołoczyskach; Scena w kościele, Zaloty, Ostatnia chudoba.

Eugeniusz Kazimirowski (11 XI 1873 Wygnanka – 23 IX 1939 Białystok), artysta malarz (studia: Kraków, Monachium, Rzym, Paryż), pedagog; od 1921 długoletni nauczyciel Seminarium Nauczycielskiego i scenograf Teatru Polskiego w Wilnie, następnie do 1939 dyrektor Zw. Propagandy Turystycznej w Białymstoku; malował portrety i pejzaże, miał wystawy obrazów w Warszawie, Krakowie, Wilnie i Białymstoku, w 1934 na zamówienie wileńskiego księdza, bł. Michała Sopoćki namalował pierwszy obraz Jezusa Miłosiernego (Jezu ufam Tobie) według wskazówek św. Faustyny Kowalskiej, znany i czczony dzisiaj w całym Kościele katolickim na świecie (obraz pozostał po 1945 w Wilnie przywłaszczony przez Litwinów – siłą zabrany z polskiego kościoła św. Ducha).

Włodzimierz Koziebrodzki (1839 Kołodziejówka – 15 II 1893 Chłopice k. Jarosławia), hrabia, uczestnik Powstania Styczniowego 1863-64; dramaturg, powieściopisarz, publicysta, działacz społeczny, alpinista (Alpy), poseł do Sejmu Krajowego we Lwowie 1877-89 i austriackiej Rady Państwa 1891-93, prezes Towarzystwa Tatrzańskiego 1891-93, autor dramatów Po śliskiej drodze (1868), Nauczycielka (1892), komedii Hrabia Marian (1869) oraz licznych jednoaktówek Balowe rękawiczki, Stryj przyjechał (1891).

Bronisław Krąp (ur. IX 1934 Reniów), paulin, teolog, 1966-72 przeor i proboszcz w sanktuarium maryjnym w Leśnej, profesor i 1987-93 rektor seminarium duchownego w Krakowie.

Leon Król (5 VII 1886 Mikulińce – 9 IX 1959 Jasło), zasłużony pedagog, m.in. dyrektor Państwowego Gimnazjum i Liceum w Jaśle.

Czesław Krzyszkowski (2 I 1922 Mikulińce – 5 III 2007 Warszawa), doktor inżynier, generał Ludowego Wojska Polskiego, studiował na Politechnice Lwowskiej i Politechnice Śląskiej, żołnierz Armii Krajowej we Lwowie, 19 sierpnia 1944 aresztowany we Lwowie przez NKWD i 1945-48 więziony w łagrach sowieckich, zwolniony z łagru wyjechał do Polski, gdzie dokończył studia i wstąpił do wojska, od 1964 komendant Instytutu Chemii i Radiometrii, szef Wojsk Chemicznych Ministerstwa Obrony Narodowej 1968-88, 1972 mianowany generałem brygady, a jesienią 1978 generałem dywizji generał dywizji, od 1979 docent w Akademii Sztabu Generalnego WP w Warszawie, autor kilkudziesięciu publikacji na temat wojsk chemicznych i obrony przeciwchemicznej.

Zygmunt Krzyżanowski (5 VI 1905 Isypowce – czerwiec 1942 Auschwitz), kapłan katolicki archidiecezji lwowskiej, męczennik za wiarę, zamordowany w niemieckim (hitlerowskim) obozie koncentracyjnym Auschwitz w Oświęcimiu.

Andrzej Kubiszyn (20 XII 1929 Isypowce – 10 V 2012 Wrocław), kapłan katolicki archidiecezji wrocławskiej (święcony 23 VI 1957 we Wrocławiu), wikary w kościele parafialnym pw. św. Marcina w Jaworze, proboszcz kościoła parafialnego pw. Matki Bożej Różańcowej w Żarkach Wielkich i pw. św. Szczepana w Szczepanowie koło Środy Śląskiej.

Fryderyk Kulleschuetz (1907 Baworów – po 1 IX 1939), nauczyciel języków obcych, literat, redaktor „Szkwała”, później „Młodego Polaka za granicą”. 1934-35 odbył podróż naokoło świata na jachcie „Dar Pomorza”, którą opisał w książce „Rejs dookoła świata” (Warszawa 1936).

Ignacy Kwarta (25 VII 1898 Poczapińce – 23 V 1945 Kraków), doktor nauk medycznych (Uniwersytet Jana Kazimierza we Lwowie), więzień niemieckiego obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau, działacz lewicowy, 1934-39 lekarz i zasłużony działacz społeczny w Jędrzejowie, od września 1942 do wyzwolenia obozu w styczniu 1945 więziony w Auschwitz-Birkenau, 14 marca został 1945 został mianowany dyrektorem szpitala w Jędrzejowie.

Marian Łomnicki (9 IX 1845 Baworów – 26 X 1915 Lwów), geolog i zoolog; studiował na Uniwersytecie Jagiellońskim i Uniwersytecie Wiedeńskim, nauczyciel gimnazjalny we Lwowie i Stanisławowie, w latach 1879-1904 polskiego IV gimnazjum we Lwowie, 1787-82 wykładowca Akademii Rolniczej w Dublanach koło Lwowa, prowadził badania geologiczne Podola i Roztocza – szczególne zasługi położył dla poznania stratygrafii miocenu tych obszarów, jako zoolog zajmował się fauną chrząszczy okolic Lwowa, od 1905 kustosz polskiego Muzeum im. Dzieduszyckich we Lwowie (po 1945 zawłaszczone przez Ukraińców), 1896/97 prezes Polskiego Towarzystwa Przyrodników im. Kopernika we Lwowie, doktor honoris causa Uniwersytetu Lwowskiego (1912), autor 150 prac naukowych, m.in. Atlas Geologiczny Galicji (1895–1906), Fauna Lwowa i okolicy... (cz. 1-4 1902/06), Wykaz chrząszczy czyli tęgopokrywych (Coleoptera) ziem polskich (1913).

Tadeusz Malicki (1892 Petryłów – 1943 Zakopane), malarz i grafik, fotografik, literat, działacz społeczny; dyrektor Seminarium Nauczycielskiego w Zakopanem, wiele lat prezes Oddziału Zakopiańskiego i 1932-37 jeden z wiceprezesów Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego; jako malarz zajmował się głównie tematyką tatrzańską i podhalańską.

Janusz „Kuba” Morgenstern (16 XI 1922 Mikulińce – 6 IX 2011 Warszawa), reżyser i producent filmowy, reżyser m.in. popularnych seriali telewizyjnych: Stawka większa niż życie (1967-68), Kolumbowie (1970), S.O.S. (1974), Polskie drogi (1976), producent m.in. filmów: Korczak (1990), Chłopaki nie płaczą (2000), Poranek kojota (2001), Zemsta (2002).

Michał Orliński (1894 Czartoryja – 14 VI 1966 Lubaczów), duchowny katolicki, dr teologii, przed wojną w duszpasterstwie akademickim we Lwowie, po wojnie kanclerz lwowskiej kurii metropolitalnej z siedzibą w Lubaczowie, prałat, kanonik lwowski, kanonista, po śmierci arcybiskupa metropolity lwowskiego Eugeniusza Baziaka od czerwca 1962 do czerwca 1964 wikariusz kapitulny lwowski z siedzibą w Lubaczowie.

Zygmunt Orłowski (5 II 1926 Konopówka – 8 VII 1984 Gdańsk), pułkownik dyplomowany Wojska Polskiego, uczestnik walk w II wojnie światowej, w 7 Dywizji Desantowej dowódca artylerii dywizji 1965-70 i szef artylerii 1970-75 oraz 1975–82 Komendant Wojskowej Komendy Uzupełnień w Gdyni.

Józef Paliwoda (19 I 1917 Bajkowce – 25 II 2007 Warszawa), prawnik (Uniwersytet Wrocławski), profesor, działacz społeczny i kombatancki, pułkownik Wojska Polskiego, uczestnik kampanii wrześniowej 1939, w latach 1942-43 organizator samoobrony ludności polskiej przed jej eksterminacją przez Ukraińską Powstańczą Armią (UPA) w Tarnopolskiem, następnie oficer 1 Dywizji Piechoty im. T. Kościuszki, po ukończeniu studiów pracownik naukowy w Instytucie Nauk Prawnych Polskiej Akademii Nauk w Warszawie (1960-97), od 1967 profesor nadzwyczajny i od 1986 zwyczajny: specjalista w zakresie prawa administracyjnego i rolnego, autor blisko 300 prac naukowych, przez wiele i aż do śmierci wykładowca w Szkole Wyższej im. Pawła Włodkowica w Płocku i Wyższej Szkoły Ekonomiczno-Handlowej w Skierniewicach, zdobywca wielu krajowych i zagranicznych odznaczeń, autor 16 książek i ponad 320 mniejszych prac oraz wspomnień Wyboista droga. Wspomnienia (Warszawa 1999).

Wenanty Piasecki (1832 Magdalówka – 1909 Linz, Austria), w Powstaniu Styczniowym 1863 komisarz Rządu Narodowego w Galicji; dr medycyny, jeden z pierwszych lekarzy osiadłych w Zakopanem, propagator przyrodolecznictwa, teoretyk i nauczyciel wychowania fizycznego, jeden z pionierów ruchu gimnastycznego w Polsce; w Zakopanem 1881-98 prowadził zakład przyrodoleczniczy „Klemensówka”, a w 1898-1907 zakład „Mazowsze”; 1905-06 redaktor odpowiedzialny i wydawca „Przeglądu Zakopiańskiego”; 1894-96 pierwszy prezes zakopiańskiego „Sokoła”.

Józef Poplicha (20 X 1889 Kozłów – 2 VI 1980 Nowy Jork), duchowny katolicki, biblista, 1922-25 zastępca profesora Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie, od 1925 duszpasterz polski w Stanach Zjednoczonych Ameryki – w Filadelfii (parafia św. Jadwigi), Mahonoy City (parafia św. Kazimierza) i Nowym Jorku, autor prac: Opowiadania o potopie w literaturze babilońskiej i w Biblji (Lwów 1921), Niektóre babilońskie wyobrażenia kosmologiczne w Psalmach (1922), A Sun Myth In The Babylonian Deluge Story (Journal of the American Oriental Society 47,1927).

Władysław Józef Serwatowski (1873 Bucniów – po 1 IV 1940 Ukraina), ziemianin (posiadał dobra: Bucniów, Seredyki i Nastasów w powiecie tarnopolskim oraz Złotniki w powiecie podhajeckim), działacz gospodarczo-spółdzielczy: członek Izby Handlowo-Przemysłowej we Lwowie, współzałożyciel fabryki nawozów fosforowych w Jezioranach; 1913-14 poseł na Sejm Krajowy we Lwowie i członek parlamentu austriackiego (1911-18), w 1914 wziął udział w utworzeniu polskiego Naczelnego Komitetu Narodowego, w listopadzie 1918 obrońca Lwowa, 1919-22 poseł do Sejmu Ustawodawczego RP; w 1936 współzałożyciel Polsko-Amerykańskiego Syndykatu Kolonizacyjnego w Peru nad rzeką Urubamba (1 mln hektarów), 11 IV 1940 aresztowany przez NKWD we Lwowie i zamordowany w ramach zbrodni katyńskiej - jego nazwisko znalazło się na tzw. Ukraińskiej Liście Katyńskiej opublikowanej w 1994.

Edward Sokołowski (2 XII 1912 Kozłów – 18 V 1972 Łódź), zakonnik katolicki – bernardyn OFM, historyk Kościoła i kanonista (Uniwersytet Jana Kazimierza we Lwowie), 1950-60 wykładowca i 1953-60 rektor seminarium duchownego zakonu w Kalwarii Zebrzydowskiej, wydał m.in. Dzieje klasztoru OO. Bernardynów pod nazwą „łóbek” w Krakowie (Kraków 1949).

Marian Stroński (15 VI 1892 Łozowa – 1977 Przemyśl), artysta malarz, absolwent Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie (uczeń Axentowicza, Malczewskiego, Fałata, Laszczki, Pankiewicza), a dodatkowe studia odbył w 1928 w Paryżu pod kierunkiem Pariana, 1936-44 mieszkał w Warszawie, a po wojnie w Przemyślu, wzięty portrecista, malował pejzaże, wykonał podczas pobytu na Helu w 1922 cykl obrazów o tematyce morskiej i tekę zabytków architektury Przemyśla oraz polichromie w kilkunastu kościołach (wykonał 30 obiektów sakralnych), wystawiał obrazy w Zachęcie warszawskiej, Lwowie, Łodzi, Katowicach, Wiedniu i Paryżu (w galerii Henri Manuel), odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, najciekawszą kolekcję jego obrazów przechowuje Muzeum Narodowe Ziemi Przemyskiej.

Maciej Szałagan (8 X 1909 Dołżanka – 9 II 1979 Szczecin), duchowny katolicki, zaraz po wojnie referent d/s religijnych przy Kurii Administracji Apostolskiej w Gorzowie Wielkopolskim, redaktor „Małego Tygodnika” (Gorzów), duszpasterz akademicki w Szczecinie, kanonik kapituły gorzowskiej.

Bronisław Mikołaj Szczyradłowski (5 XII 1897 Mikulińce - 1940 Kijów), prawnik (Uniwersytet Lwowski), podpułkownik piechoty Wojska Polskiego, uczestnik wojny polsko-bolszewickiej 1920 (odznaczony Krzyżem Virtuti Militari i trzykrotnie Krzyżem Walecznych), od 1922 zastępca dowódcy i kwatermistrz 53 Pułku Piechoty Strzelców Kresowych w Stryju i 1932-39 kierownik Okręgowego Urzędu Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego w Dowództwie Okręgu Korpusu nr IX w Brześciu, w grudniu 1939 aresztowany we Lwowie przez NKWD, ofiara sowieckiej zbrodni katyńskiej (jego żona i córka zostały zesłane na Sybir).

Teresa Szmigielówna (9 X 1929 Kobalówka – 24 IX 2013 Konstancin-Jeziorna), aktorka teatralna i filmowa, po ukończeniu Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej, Telewizyjnej i Teatralnej w Łodzi w 1953 występowała w teatrach: Ziemi Rzeszowskiej w Rzeszowie 1953–55), Dramatycznym w Warszawie 1955–59, im. Osterwy w Lublinie 1959–60, Objazdowym PPIE 1960–65, Klasycznym 1965–71 i Rozmaitości w Warszawie 1971–87, zagrała w 56 filmach (Eroica 1958, Pociąg 1959, Zamach stanu 1980, Korczak 1990, Trędowata 2000, Przedwiośnie 2001) i 9 serialach telewizyjnych (M jak miłość 2002, Plebania 2003).

Jan Trojak (12 IX 1913 Isypowce – 1994 Wrocław), inż. elektroenergetyk, twórca Wrocławskiej Szkoły Elektroenergetycznej Automatyki Zabezpieczeniowej, od 1956 docent i od 1962 profesor Politechniki Wrocławskiej oraz jej doctor honoris causa (1994), prowadził wykłady na uniwersytetach zagranicznych (Kijów, Nowoczerkask, Wiedeń, Graz, Drezno, Berlin Zachodni, Gainesvill i Lubbock – oba w USA), członek Polskiej Akademii Nauk, wiązał badania naukowe z potrzebami przemysłu, autor książek i prac naukowych: Zabezpieczenia i ochrony przekaźników w układach elektroenergetycznych.

Marcin Twardowski (zm. po 1772 r. Lwów), pochodzący z Mikulińców stolarz i rzeźbiarz ornamentalny, przedstawiciel szkoły lwowskiej, wykonał m.in. wystrój stolarski i snycerski kościoła zamkowego w Podhorcach i rzeźby ołtarzowe w kościele w Mikulińcach.

Michał Wilczyński (5 VIII 1927 Kołodziejówka), inż. rolnik (Wyższa Szkoła Rolnicza we Wrocławiu), działacz społeczny, od 1969 dyrektor Stacji Hodowli Roślin w Dębinie, radny i od 1980 przez kilka lat przewodniczący Wojewódzkiej Rady Narodowej w Elblągu.

Józef Wojciechowski (8 II 1936 Mikulińce – 17 VI 2007 Rybnik), geograf, kierownik Śląskiego Obserwatorium Geofizycznego Polskiej Akademii Nauk w Raciborzu, wieloletni radny i ławnik tego miasta.

Stanisław Zaremba (3 X 1863 Romanówka – 23 XI 1942 Kraków), matematyk (Sorbona, Paryż), od 1890 profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, jeden z czołowych przedstawicieli krakowskiej szkoły matematycznej, w 1919 jeden z założycieli Polskiego Towarzystwa Matematycznego, członek Polskiej Akademii Umiejętności, wyniki jego badań zyskały rozgłos światowy i cytowane są u wielu autorów, autor m.in. bardzo cennych prac: Arytmetyka teoretyczna (1912), Wstęp do analizy (1915 i 1918), La logiqe de mathematiques, Mechanika teoretyczna, doctor honoris causa uniwersytetu w Marsylii i Poznaniu, odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski .

Uzupełnienie hasła „Polski Tarnopol”: KWORUM 19.2.2017 i 14.3.2017:

Polski Tarnopol: Okupacje 1914-20


W czasopiśmie historycznym „Karta” (Nr 3 1991) ukazał się zbiór dokumentów zatytułowanych „Polski Tarnopol. Okupacje 1914-1920” opracowany przez redakcję na podstawie zebranych materiałów przez polskiego historyka Tarnopola Czesława Blicharskiego. Lata 1914-20 były pierwszymi (drugim to okres 1939-45) najtragiczniejszymi latami w dziejach Tarnopola. To miasto polskie, należące nieprzerwanie do Austrii od 1815 roku, w okresie 1914-20 (I wojna światowa i rewolucja – bolszewicka) znajdowało się pod czterema okupacjami: od 23 sierpnia 1914 do 15 lipca 1917 roku pod okupacją rosyjską, od 25 lipca 1917 (zdobyte przez wojska pruskie) do 31 października 1918 roku było ponownie pod zaborem austriackim, od 1 listopada 1918 do 15 lipca 1919 roku pod okupacją ukraińską (15 lipca 1919 zdobyte przez wojska polskie) i od 26 lipca 1920 do 19 września 1920 roku pod okupacją bolszewicką (Czerwonej Armii; od 19 września ponownie w rękach polskich). Gubernatorem Tarnopola i okolicy został i był do marca 1917 roku Rosjanin Czartoryskij (żonaty z Polką) i w mieście wprowadzono rosyjskie „porządki”. Mieszkańcy mieli być ulegli i posłuszni nowej władzy. W Tarnopolu było wówczas dużo Polaków służących w wojsku rosyjskim. We wrześniu 1915 roku miała miejsce nieudana próba odbicia miasta przez Austriaków. Po tej austriackiej ofensywie władze carskie bardzo utrudniały życie Polakom (ciągłe rewizje i aresztowania, rusyfikowanie miasta). Po obaleniu caratu głód zaglądnął do oczu mieszkańcom miasta, a istna gehenna zaistniała w czasie odwrotu wojsk rosyjskich. Bandy sołdatów zaczęły rabować sklepy i domy i podpalać różne budynki. Ludność z radością witała wkraczające do miasta wojsko pruskie. Do miasta przyjechali: 26 lipca 1917 roku cesarz niemiecki Wilhelm i 30 lipca cesarz Austro-Węgier Karol. Niestety, również „rządy austriacko-niemieckie nie były lekkie dla ludności Tarnopola. Władze traktowały mieszkańców odbitego przez Prusaków miasta jako wrogów, a nie jak swoich obywateli…”. 9 lutego 1918 roku Niemcy i Austro-Węgry podpisały w Brześciu układ przyznający kontrolowanej przez nich Ukrainie Chełmszczyznę, część Podlasia i Galicję Wschodnią wraz ze Lwowem i Tarnopolem. „Na wiadomość o tym traktacie społeczeństwo polskie w Galicji zareagowało protestami uchwalonymi na setkach wieców. Również w Tarnopolu odbył się duży wiec potępiający haniebne postanowienia Traktatu, naruszające odwieczne prawa Polaków do ziem kresowych…”.

„…Rano, 2 listopada 1918 roku… zdziwieni tarnopolanie zobaczyli sino-żółte (ukraińskie) flagi powiewające na budynkach rządowych. Wieczorem 2 listopada członkowie Polskiej Organizacji Wojskowej w Tarnopolu (założona 4 kwietnia 1918 r. przez legionistę Jerzego Dmytrowa), chcąc iść w ślady Lwowian, którzy wypowiedzieli walkę władzy ukraińskiej we Lwowie, również podjęli walkę z okupantem ukraińskim. Nierówna walka trwała przez całą noc. „W połowie listopada przez Tarnopol przejeżdżał transport żołnierzy Polaków z austriackiego 90 pp w drodze do Jarosławia, gdzie stał garnizon. Pułk wracał z Ukrainy. Peowiacy tarnopolscy chcieli wykorzystać jego obecność do zajęcia miasta. Niestety, prowadzący pułk kapelan wojskowy nie grzeszył odwagą i odmówił im pomocy. Ukraińcy nie czując się pewnie w polskim mieście wprowadzili godzinę policyjną od 6 wieczorem do 6 rano i sprawowali władzę drogą terroru. Rozwiązali polsko-żydowską Radę Miejską i utworzyli złożoną tylko z Ukraińców. Zlikwidowano polskie organizacje i zabroniono mówić po polsku w miejscach publicznych, a jak złapano kogoś, kto mówił po polsku – bito do nieprzytomności. Oczywiście jednym z pierwszych aktów nowej władzy ukraińskiej było zniszczenie znajdującego się w Tarnopolu pomnika Adama Mickiewicza. Polscy notable miasta odmówili jakiejkolwiek współpracy z polakożerczą władzą ukraińską w mieście. Ukraińcy uwięzili całą masę Polaków, których traktowali nawet gorzej niż hitlerowcy w niemieckich obozach koncentracyjnych podczas II wojny światowej. Robili wszystko: bicie, wypędzanie na mróz, głodzenie, brak pryczy do spania, nie wynoszono odchodów, a przede wszystkim mieszanie zdrowych Polaków z chorymi na tyfus, aby to wszystko doprowadziło do śmierci jak największej liczby więźniów. Ukraińcy skazali na karę śmierci i zabili Mariana Niecia, który kierował w mieście akcją pomocy finansowej dla byłych polskich urzędników, nad którymi okrutnie się znęcano. W nocy z 25 na 26 marca 1919 roku żandarmeria ukraińska aresztowała m.in. członków POW Jerzego Dmytrowa i Rudolfa Popiela, których poddano wyjątkowo okrutnemu śledztwu. W mieście triumfował ukraiński hajdamacki krwawy bandytyzm, który ten naród ma we krwi (chodzi o większość Ukraińców sprzed 1947 roku, dzieje narodu ukraińskiego to pasmo ciągłych rzezi i pogromów). W ostatnich dniach maja 1919 roku do Tarnopola zbliżały się wojska polskie. 1 czerwca część miasta przed zajęciem go przez wojska polskie znalazła się w rękach powstańców polskich, którzy toczyli z Ukraińcami zacięte walki. „Głos Polski” z 5 czerwca 1919 roku pisał: „Dzień 2 czerwca pozostanie na długo w pamięci naszej, niby płomienna smuga niezmąconej radości i patriotycznego upojenia. Minęły bezpowrotnie dni złowrogiej nawałnicy, rozpętania przewrotnych żywiołów. Cudna, wykołysana w marzeniach naszych nadzieja urzeczywistniona: Chrobre, rycerskie szeregi wojsk Rzeczpospolitej Polskiej ścigając haniebnie rozbite hajdamackie watahy tzw. ukraińskiego samozwańczego rządu, wkroczyły do prastarego grodu hetmana Tarnowskiego”. Jak pisał jezuita tarnopolski, o. Kazimierz Wach: „Radość (w mieście) nadzwyczajna, dekoracje kamienic, domów”. Radość nie trwała długo, bo 13 czerwca do miasta wkroczyły niedobitki armii ukraińskiej. Na dobre zostały wypędzone z miasta już 15 lipca 1919 roku. Miasto zostało oczyszczone z ukraińskiego polakożerczego śmiecia i bandytyzmu. Symbolem tego było zwalenie przez Andrzeja Czarneckiego ukraińskiego tryzuba z gmachu dyrekcji skarbu przy ulicy Kolejowej.

25 kwietnia 1920 roku ruszyła na Kijów wyprawa polsko-ukraińska, w celu oswobodzenia Ukrainy z okupacji rosyjskich bolszewików. Niestety, lud ukraiński nie poparł tej wyprawy, nie wstępując masowo do wojska ukraińskiego. Wyprawa się załamała w czerwcu 1920 roku. 4 lipca Armia Czerwona ruszyła na zachód – zgodnie z planem Lenina na podbój Polski i zachodniej Europy. 26 lipca bolszewicy zajęli opuszczony Tarnopol. „Inwazja bolszewicka w Tarnopolu na zawsze chyba utkwi w pamięci mieszkańców nieszczęśliwego grodu, jakby jakaś dławiąca zmora i okropny sen. To co przeżyli tarnopolanie od pierwszej chwili wkroczenia bolszewików aż do ostatnich dni wyzwolenia, pozwoliło im w całej grozie poznać potworność rosyjskiego bolszewizmu… Nawet tych, co jak niektórzy Rusini i Żydzi chylili się zrazu ku czerwonemu programowi, wyleczyło to z kretesem z wszelkich sympatii i złudzeń…” – pisał dziennik lwowski „Wiek Nowy” z 24 września 1920 roku. Zanim wojska polskie oswobodziły Tarnopol z bolszewickiej zarazy, w przeddzień tego wydarzenia, tj. 18 września, grupa Polaków pod wodzą nauczyciela miejscowego i byłego żołnierza polskiego Stanisława Gottwalda przystąpiła do boju z bolszewikami w mieście, konkretnie na Zarudziu. Grupa ta z 5 bojowników wzrosła niebawem do 70-ciu. W trwającej 5 godzin walce (od 9 do 2 po poł.) zabito 16 bolszewików a 28 wzięto do niewoli, zdobyto broń. Zastrzelono uciekającego w przebraniu komisarza bolszewickiego. Polaków w walce wsparła duża grupa spolonizowanej młodzieży żydowskiej, a także grupa Rusinów. 19 września do Tarnopola weszły wojska polskie. 3 października Tarnopol był widownią wielkiej manifestacji urządzonej na cześć armii polskiej. 21 marca 1921 roku Naczelnik Państwa Józef Piłsudski przybył do Tarnopola i przyjął defiladę wojska polskiego i spotkał się z mieszkańcami miasta, dziękując im za trwanie w polskości i za ich bohaterstwo.

Znani Polacy urodzeni w Tarnopolu

Poza wspomnianymi już Polakami urodzonymi w Tarnopolu, z miasta pochodzą również:

Bolesław Biłogan (1905 – 1971 Chicago, USA), działacz Polskiego Stronnictwa w Polsce i po wojnie w Stanach Zjednoczonych Ameryki, 1956-68 redaktor naczelny wydawanego w Chicago miesięcznika „Orka. Biuletyn informacyjny Polskiego Stronnictwa Ludowego i Związku Przyjaciół Wsi Polskiej w Ameryce”, związanego z obozem Stanisława Mikołajczyka, podczas wojny kancelista w Lotniczej Szkole Technicznej (licem) dla Małoletnich nr 1 w Heliopolis („Błękitni chłopcy. Gimnazjum i Liceum Lotnicze Heliopolis , Egipt 1943-1946”, praca zbiorowa, Londyn 1988).

Tadeusz Łomnicki (ur. 1927 – 8 IX 1994), do 1992 kapłan archidiecezji lwowskiej na jej terenie pozostałym w Polsce po 1945, 1983-87 proboszcz konkatedry – parafii św. Stanisława Bpa w Lubaczowie, dziekan lubaczowski, kanonik kapituły lwowskiej (z siedzibą w Lubaczowie), od 1992 kapłan diecezji zamojsko-lubaczowskiej, jako proboszcz w Cewkowie koło Lubaczowa 30 października 1964 uroczyście zawiesił w głównym ołtarzu w kościele w Cewkowie cudowny obraz Serca Pana Jezusa Miłosiernego czczony w sanktuarium w Kozłowie koło Tarnopola, który podczas wypędzania Polaków z tej miejscowości w 1945 zabrał ze sobą do komunistycznej Polski – do Kujakowic k. Kluczborka proboszcz kozłowiecki, ks. Michała Zawadecki, który w swym testamencie (zmarł w 1964) przekazał obraz lwowskiemu Administratorowi Apostolskiemu w Lubaczowie ks. Janowi Nowickiemu, który przekazał go do kościoła w Cewkowie: od tego momentu rozwija się tu kult obrazu, ks. Łomnicki jest autorem publikacji Historia cudownego obrazu miłosiernego serca pana Jezusa z kościoła parafialnego w Cewkowie (Katolicki Ośrodek Wydawniczy, Toronto, Ontario, Kanada).

Władysław Matus (ur. 20 V 1888 Tarnopol albo Buczyna koło Bochni – 26 IV 1993 Ostrowąs na Kujawach), od 1913 do 1992 kapłan katolicki archidiecezji lwowskiej i czołowy działacz Stronnictwa Narodowego we Lwowie, jako proboszcz w Husiatynie i pod koniec 1918 polski komisarz tego miasta, podczas wojny polsko-ukraińskiej XI 1918 – VII 1919 był kilkakrotnie więziony przez Ukraińców, po wejściu wojsk polskich do miasta stanął na czele Powiatowej Organizacji Narodowej, członek rady miejskiej i powiatowej, należał do Zarządu Głównego Stronnictwa Narodowego aż do lat powojennych, 1922-27 poseł na Sejm RP, wiceprezes Małopolskiego Towarzystwa Rolniczego we Lwowie, od 1922 kanonik honorowy kapituły lwowskiej, 1933-39 proboszcz kościoła parafialnego pw. św. Elżbiety we Lwowie, po upadku Polski we wrześniu 1939 przebywał na terenie Generalnego Gubernatorstwa i wchodził do centralnych władz konspiracyjnego Komitetu Ziem Wschodnich, w 1945 wraz z Komitetem potępił oderwanie Lwowa i Ziem Wschodnich od Polski, nadal prowadził działalność polityczną (w 1946 był prezesem tajnego Prezydium Stronnictwa Narodowego), skazany przez władze komunistyczne na karę śmierci, ukrywał się pod przybranym nazwiskiem Józef Malkiewicz, do właściwego nazwiska wrócił w 1989, i zmienionymi danymi o sobie (stąd bardziej prawdopodobne jest, że pochodził z Tarnopola), był proboszczem w Bobrownikach i Przedczu w diecezji włocławskiej, po przejściu na emeryturę w 1978 zamieszkał przy sanktuarium maryjnym w Ostrowąsie, w 1993 odznaczony przez prezydenta Lecha Wałęsę Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski.

Emil Józef Leonard Michałowski (ur. XI 1906 – 26 II 1978 Kraków), polski lekarz urolog, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, 1930 ukończył studia lekarskie na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie, od 1939 docent Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, po wojnie m.in. od 1950 ordynator Szpitala Klinicznego Akademii Medycznej w Krakowie i od 1955 jej profesor tej uczelni: 1962-77 kierownik Katedry i Kliniki Urologii, przewodniczący Krajowego Zespołu Specjalistów ds. Urologii, w 1949 współzałożyciel oraz w latach 1951-1952 i 1962-1964 prezes Polskiego Towarzystwa Urologicznego, a w 1970 otrzymał tytuł członka honorowego PTU, należał do Międzynarodowego Towarzystwa Urologicznego, pełniąc funkcję delegata narodowego, członek honorowy Niemieckiego Towarzystwa Urologicznego, członek redakcji czasopism „International Urology and Nephrology”, Zeitschrift für Urologie”, „Urologia Internationalis”, zaś od 1949 do 1951 był redaktor polskiego pisma „Urologia Polska”, jego imię nosi od 1995 Szpital Specjalistyczny im. Prof. Emila Michałowskiego w Katowicach.

Kazimierz Mihilewicz (1906 – 24 X 2000 Świdnica), ksiądz katolicki w archidiecezji lwowskiej, po wojnie archidiecezji wrocławskiej i od 1992 diecezji świdnickiej; ukończył Państwowe Gimnazjum im. W. Pola w Tarnopolu i lwowskie seminarium duchowne (wyświęcony 1932), w niepodległej Polsce i podczas wojny ostatni proboszcz parafii Dołżanka w powiecie tarnopolskim, podczas rzezi Polaków przez bandy Ukraińskiej Powstańczej Armii (UPA) w 1944 szczęśliwie uniknął śmierci, po wojnie i wypędzeniu go z archidiecezji lwowskiej kapłan na Dolnym Śląsku – kapłan w Bystrzycy Górnej (proboszcz 1952-58), Pszennie i Świdnicy.

Ryszard Stokłosa (ur. 1931), ksiądz katolicki (wyświęcony 1956) przynależny do diecezji opolskiej, proboszcz parafii św. Klemensa Rzymskiego w Rusocinie, parafii Podwyższenia Krzyża Świętego w Wojnowicach i 1977-96 parafii Trójcy Świętej w Rachowicach (w tym czasie wymieniono pokrycie gontowe kościoła, w 1982 wybudowana została nowa plebania, a nieco później postawiono kaplicę pogrzebową), od 1996 rezydent w parafii św. Marii Magdaleny w Rabce-Zdroju (archidiecezja krakowska).

Polscy żydzi w Tarnopolu i ich zagłada przez Ukraińców

Podczas okupacji niemieckiej dokonano eksterminacji zamieszkującej Tarnopol ludności żydowskiej, która stanowiła 40% mieszkańców miasta, i która była w dużym odsetku spolonizowana – wielu było po prostu Polakami wyznania mojżeszowego. O likwidacji tarnopolskiego getta mamy niewiele przekazów. Gdy likwidowano getto, prawie nie widziano Niemców. Wszędzie migały czarne mundury ukraińskich policjantów i zielone z czarnymi wyłogami ukraińskich SS-manów, którzy tu kwaterowali. W czasie jednej z akcji antyżydowskich kilkadziesiąt żydowskich malców zostało ugotowanych gorącą parą z centralnego ogrzewania w gmachu przylegającym do komendy ukraińskiej policji. "Tej nocy ukraińscy policjanci urządzili sobie zabawę. W żydowskich mieszkaniach panowała cisza. Ci, którzy przeżyli, milczeli przytłoczeni ogromem nieszczęścia". Policjant Biłas sam przyznał, że zastrzelił w łóżku starą kobietę wraz z małym dzieckiem, dodając że później zabił innych Żydów - "Buło ich mnoho, ne pamiataju skilky..." Na rynku przeprowadzano selekcję. Ludzi zdolnych do pracy pozostawiano na miejscu, starych i dzieci wywożono ciężarówkami poza miasto. Dla każdego przeznaczona była jedna kula. Wiele żywych jeszcze osób ukraińscy policjanci wrzucali do masowego grobu. Kule policjanci oszczędzali na dzieciach, które żywcem były zasypywane z martwymi ciałami. Okoliczni chłopi opowiadali później, że spod ziemi słyszano ludzkie jęki (Elżbieta Stepska-Kot „Tragiczny wrzesień 1939 r. Dzieci ofiar NKWD”).

Marian Kałuski
(Nr 171)

Wersja do druku

Lubomir - 03.02.18 17:57
Dziękuję uprzejmie za informację.

Marian Kaluski - 03.02.18 13:18
Artykuł jest o powiecie tarnopolskim, jednym z 17 powiatów województwa tarnopolskiego.
Marian Kałuski, Australia

Lubomir - 02.02.18 22:12
Nie wiem czemu Szanowny Autor używa określenia: powiat tarnopolski, skoro istniało Województwo Tarnopolskie, tak jak istnieje np. Województwo Lubelskie, Województwo Łódzkie, czy jak istniało powołane przez króla Kazimierza Jagiellończyka - Województwo Królewieckie?.

Wszystkich komentarzy: (3)   

Publikowane komentarze są prywatnymi opiniami naszych Czytelników. Gazeta Internetowa KWORUM nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii.

29 Marca 1837 roku
Urodził się Władysław Sabowski, polski poeta, pisarz, dramatopisarz, dziennikarz i tłumacz (zm. 1888)


29 Marca 1943 roku
Oddział Jędrusiów wspólnie z grupą AK rozbił więzienie niemieckie w Mielcu i uwolnił 126 więźniów


Zobacz więcej