Piątek 19 Kwietnia 2024r. - 109 dz. roku,  Imieniny: Alfa, Leonii, Tytusa

| Strona główna | | Mapa serwisu 

dodano: 24.03.19 - 13:48     Czytano: [1978]

Dział: Kresy w życiu Polski i narodu polskiego

LwĂłw w historii gospodarczej Polski

LwĂłw – czwarte (po Warszawie, Krakowie i Gdańsku) najwaĹźniejsze gospodarczo miasto przedrozbiorowej Rzeczpospolitej, połoĹźony na skrzyĹźowaniu waĹźnych drĂłg handlowych, był od chwili przyłączenia Rusi Halickiej do Polski przez krĂłla Kazimierza Wielkiego w 1340 roku, wielkim polskim ośrodkiem gospodarczym. Jednak jeszcze za ruskich czasĂłw miasto utrzymywało kontakty handlowe z polskimi miastami: Krakowem, Toruniem i Wrocławiem (tzw. „drogi ruskie”). Początkowo LwĂłw miał wielonarodowy charakter. Obok PolakĂłw i bardzo wielu NiemcĂłw byli tu Ormianie, Ĺťydzi, Rusini i kilkanaście innych narodowości, jak np. Tatarzy (od XIV w.), Szkoci, Anglicy czy Grecy. W XVI wieku element polski – przez spolonizowanie się NiemcĂłw - wziął gĂłrę nad wszystkimi innymi nacjami. Był nie tylko dominujący liczebnie (ok. 50-60% ogółu ludności; w 1648 r. LwĂłw miał ok. 30 000 mieszkańcĂłw), ale rĂłwnieĹź najbardziej wpływowy w mieście i jego gospodarce. Potwierdza to Jan Stanisław Bystroń w swym dziele „Dzieje obyczajĂłw w dawnej Polsce. Wiek XVI-XVIII” (t. 1 Warszawa 1960) kiedy mĂłwi o Lwowie: „NajzamoĹźniejsze, najbardziej wpływowe, z decydującym głosem w sprawach miejskich było mieszczaństwo polskie”. Od XVI wieku do roku 1939. Później spolonizowali się takĹźe Ormianie i (od 2. poł. XIX w.) duĹźo ĹťydĂłw oraz prawie wszystkie mniejsze nacje; w 1931 roku Polacy i Ĺťydzi stanowili ok. 85% ludności Lwowa, a ich udział w Ĺźyciu gospodarczym Lwowa sięgał prawie 100 procent. Do 1939 roku LwĂłw był pod kaĹźdym względem – historycznym, etnicznym, kulturalnym i gospodarczym polskim miastem. Bardzo polskim miastem!
...............

Tereny Lwowa, zamieszkałe w X wieku przez lechickie (polskie) plemię Białych ChorwatĂłw, znalazły się w obrębie państwa polskiego załoĹźonego przez księcia Mieszka (960-992). W 981 książę kijowski Włodzimierz dokonał zbrojną agresję na Polskę i zajął południowo-wschodnie tereny Polski zwane Grodami Czerwieńskimi. Odzyskiwał je dla Polski Bolesław Chrobry w 1018 roku i Bolesław Śmiały w 1069 roku. Jednak w 1090 roku ziemie te ponownie odpadły od Polski i tym razem aĹź na przeciąg 250 lat. Będąc pod panowaniem ruskim – Ruś Halicka - ludność ich uległa rutenizacji, przede wszystkim przez narzuconą jej religię prawosławną. Jednak istniały powiązania dynastyczne polsko-ruskie, a polscy książęta, jak np. Kazimierz Sprawiedliwy i Leszek Biały, nie rezygnowali ze swych praw do tej ziemi. W 1240 roku książę Daniło Halicki załoĹźył LwĂłw. W 1240-41 Ruś Halicka dostała się pod zaleĹźność tatarską. W 1323 roku nowym władcą Rusi Halicko-Wołyńskiej został książę Bolesław z PiastĂłw mazowieckich (siostrzeniec krĂłla polskiego Władysława Łokietka), ktĂłry przyjął imię Jerzego II. W swoim testamencie spadkobiercą tronu halickiego uczynił krĂłla polskiego Kazimierza Wielkiego. Kiedy w 1340 roku zginął niespodziewanie Jerzy II, krĂłl Kazimierz Wielki przyłączył Ruś Halicką wraz z Lwowem do Polski.

Zniszczony przez TatarĂłw drewniany LwĂłw daniłowy krĂłl Kazimierz Wielki budował od podstaw w nowym miejscu jako na on czas nowoczesne europejskie miasto i dlatego w 1356 roku nadał mu prawo magdeburskie. KrĂłl mając teraz kontrolę handlu z wybrzeĹźami Morza Czarnego i koloniami genueńskimi na Krymie prowadził politykę, dającą pierwszeństwo kupcom polskim nad obcymi, umoĹźliwiając w ten sposĂłb rozkwit i Lwowa i Krakowa oraz współpracę gospodarczą między tymi miastami (np. kupcy lwowscy pobudowali sobie sukiennice podobne do słynnych wĂłwczas i po dziś dzień sukiennic krakowskich). Ale nie tylko gospodarczą. KrakĂłw jako największy w Polsce ośrodek Ĺźycia umysłowego i naukowego oddziaływał bardzo silnie na LwĂłw. Lwowska szkoła metropolitalna była do poł. XVII w. kolonią wszechnicy jagiellońskiej w Krakowie. Jej rektor musiał być uczniem tej wszechnicy i posiadać stopień bakałarza lub nawet doktora Akademii Krakowskiej. W XV w. ponad 100 lwowian studiowało na Akademii Krakowskiej. To głównie te kontakty przyczyniły się do polonizacji większości mieszczaństwa Lwowa w XVI w. JuĹź w następnym wieku we Lwowie na świat zaczęli przychodzić wielcy Polacy – wybitni twĂłrcy polskiego odrodzenia jak np: Jan Cezaryn – prawnik i wĂłjt sądu wyĹźszego na zamku krĂłlewskim w Krakowie, Jan Leopolita – tłumacz Biblii na język polski, Marcin Leopolita – muzyk i kompozytor, Szymon Szymonowic – humanista i poeta o europejskim rozgłosie, Tomasz Drezner – wybitny prawnik, profesor i rektor Akademii Zamojskiej, Jan Ziarnko – jeden z najwybitniejszych sztycharzy XVII w. w Europie, Marcin Śmiglecki – jezuita, rektor kolegium w Kaliszu, logik, autor „Kursu logiki” wydanego w szeregu krajach europejskich, Fabian Birkowski – 1611-34 kaznodzieja na dworze krĂłlewskim w Warszawie, JĂłzef Bartłomiej Zimorowic – pisarz okresu baroku, burmistrz Lwowa i kronikarz miasta, JĂłzef Szolc-Wolfowicz – geodeta, malarz, autor obrazu Matki Boskiej Łaskawej z Katedry Łacińskiej we Lwowie, otoczonego juĹź w XVII w. kultem wśrĂłd wiernych (od 1945 r. w Lubaczowie). W 1661 roku LwĂłw, dzięki staraniom polskich jezuitĂłw, prowadzących od 1608 roku kolegium w tym mieście, doczekał się własnej wyĹźszej uczelni – Akademii Lwowskiej: krĂłl Jan Kazimierz wystawił w tym roku akt fundacyjny dla tej uczelni, ktĂłry potwierdził w 1758 roku krĂłl August III; na początku XVIII w. kształciło się w Akademii Lwowskiej 800 studentĂłw.

LwĂłw był zawsze wiernym miastem Rzeczypospolitej (Semper Fidelis). Nawet prawosławna ruska część ludności Lwowa była lojalna wobec Rzeczpospolitej w godzinach prĂłby, co udowodniła nawet wĂłwczas, kiedy w 1648 i 1655 roku miasto oblegali ich współplemieńcy - Kozacy Bohdana Chmielnickiego. Nie chcieli mieć nic wspĂłlnego z jego powstaniem, zmierzającym do utworzenia państwa ruskiego/ukraińskiego. I to pomimo tego, Ĺźe w polskim Lwowie Ĺźyli w cieniu PolakĂłw, a w cechach byli niekiedy nawet dyskryminowani, jak to często bywa w biznesie - w kaĹźdym społeczeństwie i na całym świecie i to nie tylko między ludĹşmi innej narodowości. Ograniczenia wobec niekatolickiej ludności Lwowa we władzach miasta zostały zniesione dopiero w 1745 roku wyrokiem sądu asesorskiego. Niezgodę między polską a rusko-ukraińską ludnością Lwowa zasiali dopiero po 1772 roku Austriacy w myśl zasady politycznej: „dziel i rządĹş” okupowanym krajem.

Kazimierz Wielki chciał, aby nie jak dotychczas Halicz, ale LwĂłw był centralnym miastem polskiej Rusi i siedzibą biskupa katolickiego (zapoczątkował budowę obecnej katedry; LwĂłw stał się siedzibą drugiego w historii polskiego Kościoła arcybiskupstwa metropolii w 1412 r.). Stąd dbał o jego rozwĂłj, takĹźe gospodarczy, tak jak i następni władcy polscy. Np. krĂłlowa Jadwiga w 1387 roku nadała miastu przywilej na skład soli (LwĂłw prowadził rĂłwnieĹź na dużą skalę handel woskiem, a woskobojnia była tu czynna jeszcze w końcu XVIII w.), a kupcy lwowscy utrzymywali stałe kontakty handlowe z Hanzą. Jednak bujny rozwĂłj gospodarczy Lwowa nastąpił po nadaniu miastu przez krĂłla Władysława Warneńczyka w 1444 roku bezwzględnego prawa składu wobec kupcĂłw wschodnich jeĹźdżących drogą „tatarską” (prowadzącą przez LwĂłw), na ktĂłrego mocy przewoĹźony przez nie towar zagraniczny musiał być wystawiony na sprzedaĹź miejscowym kupcom, co stanowiło monopolizowanie lokalnego rynku przez władze miejskie, co przynosiło korzyści i lokalnym kupcom i miastu. Poza tym LwĂłw miał takĹźe względne prawo składu na okres 14 dni w roku, ktĂłre obowiązywało wszystkich kupcĂłw przejeĹźdĹźających przez LwĂłw. W 1434 roku LwĂłw został stolicą wojewĂłdztwa ruskiego (w okresie międzywojennym jako lwowskiego).

W ten sposĂłb od XV w. LwĂłw był wielkim ośrodkiem handlu krajowego i międzynarodowego (zwłaszcza lewantyńskiego – z Kaffą, dzięki ktĂłremu w znacznym stopniu zawdzięczał swą pomyślność), miejsce wielkich jarmarkĂłw (styczeń – głównie futra, lipiec – głównie woły), ściągających kupcĂłw z całej Rzeczpospolitej, a takĹźe z Wrocławia Lipska i Wschodu i kontraktĂłw (od 1611 do poł. XIX w.), czyli okresowych zjazdĂłw szlachty, na ktĂłrych zawierano róşne umowy dotyczące sprzedaĹźy i kupna dĂłbr ziemskich, dzierĹźaw, cesji doĹźywoci w krĂłlewszczyznach, wypłat posagĂłw, a takĹźe umowy o charakterze kredytowym, jak zastawy dĂłbr, kupno renty, zabezpieczenie wierzytelności na nieruchomościach, zaciągano długi na spłaty itd. Kontrakty lwowskie, obok poznańskich, odegrały waĹźną rolę w handlu polskim w Ĺźyciu gospodarczym całej płd.-wsch. Polski. Jak waĹźną potwierdza to, Ĺźe kiedy w 1772 roku LwĂłw odpadł od Polski, szlachta ziem ukrainnych organizowała od 1774 roku kontrakty w Dubnie na Wołyniu. To na kontraktach lwowskich pojawiła się nowa forma wymiany handlowej opartej na kredycie, na stosowaniu grubej monety (o duĹźej zawartości kruszcu); na nich zastosowano po raz pierwszy w Polsce zobowiązania produkcyjne i handlowe oparte na zasadach kredytowych. Jeszcze w XIX w., dokładnie od 1837 roku odbywały się we Lwowie duĹźe jarmarki na wełnę.

LwĂłw był gospodarczo powiązany z całą Polską. Np. jeden z najruchliwszych kupcĂłw krakowskich Seweryn Bratman (1420-1515) zapoczątkował bardzo oĹźywiony handel Krakowa ze Lwowem; trzecie pokolenie bardzo bogatej rodziny kupcĂłw krakowskich - WierzynkĂłw miało juĹź swoich przedstawicieli we Lwowie. Bogaty kupiec toruński Samuel Edwards (zm. 1655) załoĹźył we Lwowie filię swego wielkiego przedsiębiorstwa. Pierwszą stałą księgarnię we Lwowie załoĹźył w XVI w. Piotr z Poznania. Z kolei znany drukarz, księgarz i nakładca warszawski Michał Groell (1722-1798) załoĹźył we Lwowie filię swego przedsiębiorstwa. W ogĂłle Warszawę i LwĂłw łączyły do 1772 roku bardzo oĹźywione kontakty handlowe. DuĹźy był udział kupcĂłw lwowskich w jarmarkach lubelskich (4 w roku od 1448 r.), ktĂłre przyciągały kupcĂłw z całej Polski. LwĂłw utrzymywał dość duĹźe kontakty handlowe nawet z dalekim Wilnem, jak rĂłwnieĹź z Łowiczem, ktĂłry w Polsce przedrozbiorowej stanowił duĹźy ośrodek administracyjno-gospodarczy wielkich dĂłbr arcybiskupĂłw gnieĹşnieńskich, obok wielu innych miast, jak np. z Rzeszowem, Tarnowem, Radomiem. To, Ĺźe LwĂłw handlował z całą Polską – nawet z daleką Wielkopolską - wiemy rĂłwnieĹź z kontraktu dzierĹźawnego wsi Łaszewo w Wielkopolsce z 1605 roku, w ktĂłrym czytamy, Ĺźe w tamtejszym dworze był wĂłwczas piec kaflowy polewany „roboty lwowskiej”. Wielkie jarmarki koni, wołów i handel zboĹźem wiązał coraz silnej LwĂłw z głównym portem Rzeczypospolitej – Gdańskiem.

Od XVII w. LwĂłw miał połączenia pocztowe z głównymi ośrodkami handlowymi Polski (Warszawa, KrakĂłw, Wilno, Poznań, Gdańsk), najpierw poprzez pocztę, zorganizowaną w Polsce przez krakowską rodzinę Montelupich. Miał potem zawsze bezpośrednie połączenie pocztowe z Krakowem i Warszawą przez tzw. „pocztę ruską”, utrzymywaną na trasie: Warszawa-Puławy-Lublin-Krasnystaw-Rawa Ruska-LwĂłw i dalej do Kamieńca Podolskiego. Jan Stanisław Bystroń w swej pracy „Dzieje obyczajĂłw w dawnej Polsce. Wiek XVI-XVIII” (t. 2 Warszawa 1960) pisze, Ĺźe LwĂłw miał, podobnie jak Warszawa, KrakĂłw czy Gdańsk, takĹźe własną pocztę.

Za panowania króla Jana Kazimierza, w latach 1656-57 i 1660-63 działała we Lwowie mennica koronna, która emitowała monetę dla całej Polski.

Będący pod panowaniem hospodarĂłw Mołdawii BiałogrĂłd nad Dniestrem pośredniczył między genueńską Kaffą i jej kaukaskimi faktoriami a Lwowem w handlu towarami ze Wschodu; do Lwowa sprowadzano m.in. jedwab, korzenie, pachnidła, a przez LwĂłw eksportowano na WschĂłd sukno, futra i wosk. Od XVI w. kupcy lwowscy prowadzili na wielką skalę handel zboĹźem z Gdańskiem. Patrycjusz i kupiec lwowski Jerzy Boym (1581-1641) był organizatorem spławu zboĹźa i potaĹźu z dĂłbr ukraińskich Jeremiego Wiśniowieckiego do Gdańska. W tymĹźe wieku rozwinął się rĂłwnieĹź handel Lwowa ze Stambułem (Konstantynopolem). Przez LwĂłw szły sukna kościańskie, bieckie, chęcińskie, wolborskie i wschowskie na Bałkany. Przez LwĂłw w wiekach XVI-XVIII szedł rĂłwnieĹź szlak wołowy (kilkadziesiąt tysięcy sztuk bydła rocznie) z Mołdawii na Warszawę i Gdańsk. Kupcy lwowscy zaopatrywali całą Polskę w bardzo popularną wśrĂłd szlachty polskiej ozdobną broń wschodnią oraz w kobierce wschodnie (za ktĂłre płacono we Lwowie w 1474 r. po dukacie za łokieć). No i w małmazję, czyli wina greckie i w ogĂłle z BałkanĂłw (tak je wĂłwczas nazywano w Polsce). W „Volumina legum” czytamy: „Małmazyi we Lwowie zawsze wielki dostatek bywał, a skład małmazyjowy nigdzie indziej nie miał być jak we Lwowie”. ToteĹź Władysław Łoziński w swej książce „„Patrycjat i mieszczaństwo lwowskie w XVI-XVII w.” (LwĂłw 1890) pisze, Ĺźe w XVI w. LwĂłw był jednym wielkim składem małmazji. Prawie wszyscy tamtejsi kupcy handlowali lub szynkowali małmazją i zaopatrywali w nią prawie wszystkie miasta i dwory w całej Polsce. LwĂłw produkował takĹźe Ăłwczesne polskie napoje narodowe – miĂłd pitny i piwo. JuĹź dokumenty z XIV w. wspominają miodosytnie we Lwowie, a z produkcji piwa LwĂłw był znany do 1939 roku (w XVII-XVIII w. najlepsze było ponoć piwo z browaru jezuitĂłw – tzw. jezuickie). Wyrabiano tu takĹźe tak bardzo popularne wśrĂłd szlachty polskiej pasy kontuszowe – były one wręcz koniecznym uzupełnieniem stroju polskiego w tym okresie. Ale zanim je zaczęto wyrabiać w Polsce, zaczął je sprowadzać z Wschodu lwowski dom handlowy Grzegorza i Szymona NikorowiczĂłw, czynny w 1. poł. XVIII w. Kiedy hetman wielki litewski Michał Kazimierz Radziwiłł „Rybeńko” organizował późniejszą najsłynniejszą w Polsce persjarnię w Słucku (dziś Białoruś), wszedł w stosunki właśnie z Grzegorzem Nikorowiczem, ktĂłry przez kontakty handlowe ze Wschodem umoĹźliwił mu realizację tego przedsięwzięcia. Mało kto dziś wie, jak wielka była rola Lwowa w powstaniu tradycyjnego ubioru polskiej szlachty – stroju sarmackiego.

W XVI w. kwitł we Lwowie również międzynarodowy handel rybami. Kupcy lwowscy skupywali ryby od szlachty z jej licznych stawów urządzonych w województwie ruskim (lwowskim). Filie lwowskiego handlu rybnego założono w Busku, Jaworowie i Łucku na Wołyniu. Ryby suszone i solono wysyłano ze Lwowa w najdalsze strony Polski, dostarczając je (liny i szczupaki) nawet na dwór królewski w Krakowie, jak również wywożono w dużych ilościach za granicę.

W XVIII wieku do Polski trafia cukier, kawa i herbata, ktĂłre z dworĂłw magnackich przeszczepiły się na dworki szlacheckie i plebanie, a przede wszystkim do Warszawy. W Polskę szły te towary tak przez import ich z Anglii, jak i za pośrednictwem kupcĂłw lwowskich i zamojskich, o czym pisze ks. Benedykt Chmielowski w opracowanej przez siebie pierwszej polskiej encyklopedii pt. „Nowe Ateny”, wydanej we Lwowie w latach 1745-46.

O pozycji kupców lwowskich w handlu polskim niech poświadczy to, że w 1601 roku król Zygmunt III wysłał do Persji kupca lwowskiego Sefera Marutowicza, by polecił tam wykonać jedwabne, złotem przerabiane kobierce z herbami królewskimi oraz namioty, a także dla zakupienia szabel damasceńskich, szlachetnych kamieni i innych kosztowności.

Cło już w wieku XI należało w Polsce do dochodów panującego. Gdy kupcy Kaffy, miasta genueńskiego nad Morzem Czarnym, prowadzili dużych rozmiarów handel z Europą zachodnią, towary swoje przewozili przez Polskę przez Lwów, tzw. traktem lwowskim, król Kazimierz Jagiellończyk w 1466 roku uwolnił ich od cła, zachęcając jednocześnie do większego handlu ze Lwowem. Także sam Lwów otrzymywał nieraz od królów polskich przywileje na różne ulgi celne.

Kupców lwowskich zrzeszała gildia.
...............

W 1772 roku Lwów wraz z całą południową Polską zajęła Austria podczas I rozbioru Polski. Zajęty i okupowany kraj nazwano Galicją. Do wyznaczonej na 4 października 1772 roku przysięgi wierności dla zaborcy nie stawił się starosta lwowski J. Kicki, ani też magistrat lwowski, tłumacząc się tym, że przysięgali wierność królowi polskiemu. W okupowanym kraju wprowadzono niemiecką administrację i niemiecki jako oficjalny język w administracji, sądownictwie i szkolnictwie (na zniemczonym uniwersytecie lwowskim była jednak od 1826 r. katedra języka i literatury polskiej). Wiedeń dążył do podporządkowania sobie również galicyjskiej gospodarki i do odcięcia jej w miarę możności od Polski i jej gospodarki. Stąd m.in. w 1784 roku włączył Galicję do jednolitego austriackiego obszaru celnego, a w 1787 roku wprowadzono w Galicji nowy system miar, zwany miarami lwowskimi (bo został najpierw wprowadzony we Lwowie; w Krakowie w 1802 r.) lub galicyjskimi, który obowiązywał do 1857 roku. Jednak był on pochodny od miar staropolskich, wprowadzonych w Polsce przez Sejm w 1764 roku. W 1876 roku w Galicji wprowadzono metryczny system miar i wag. We Lwowie założono Dyrekcję Poczt, której podlegały wszystkie poczty na terenie Galicji.

Uczynienie Lwowa siedzibą władz Galicji ugruntowało administracyjną i gospodarczą rolę miasta. W XIX w. powstały we Lwowie pierwsze nowoczesne instytucje finansowe, związane z polską finansjerą lwowską i wschodnio-galicyjską: Stanowy Zakład Kredytowy - Towarzystwo Kredytowe Ziemskie (1841), ktĂłre jako pierwsze udzielało kredytu hipotecznego, Galicyjska Kasa Oszczędności (1844; powstała z inicjatywy społecznej i była najpowaĹźniejszą instytucją oszczędnościową w Galicji; we Lwowie istniała rĂłwnieĹź Lwowska Kasa Oszczędnościowa) i Galicyjskie Towarzystwo Gospodarcze (1845, w okresie międzywojennym jako Towarzystwo Gospodarskie Wschodniej Małopolski) i Izba Przemysłowo-Handlowa (1850). W 1867 roku został załoĹźony we Lwowie Uprzywilejowany Akc. Bank Hipoteczny, w 1883 roku Bank Krajowy KrĂłlestwa Galicji i Lodomerii (stanowił własną galicyjską instytucję kredytową, niezaleĹźną od Wiednia), w 1897 roku filia wiedeńskiego Laenderbanku, w 1910 roku jako spółka akcyjna Bank Przemysłowy, ktĂłrego głównym akcjonariuszem został Bank Krajowy, a podczas I wojny światowej – w 1915 roku Galicyjski Wojenny Zakład Kredytowy. W 1862 roku istniały we Lwowie 84 domy bankowe (44 w Krakowie). W 1868 roku powstał we Lwowie pierwszy lombard. W 1912 roku istniało w Galicji 238 stowarzyszeń kredytowych systemu Schulze z Delitsch, ktĂłre od 1904 roku miały własną centralę finansową – Akc. Bank Związkowy we Lwowie.

W 1850 roku powstała Lwowska Izba Przemysłowo-Handlowa, której prezesem w latach 1929-36 był wybitny bankowiec Władysław Byrka, następnie, w latach 1936-41 prezes Banku Polskiego w Warszawie i Londynie. W 1866 roku utworzono we Lwowie giełdy pieniężną, zbożową i towarową, które funkcjonowały do wybuchu I wojny światowej w 1914 roku. 26 września 1907 roku została utworzona we Lwowie Centralna Kasa Spółek Rolniczych, która do lutego 1919 roku działała jako Krajowa Centralna Kasa dla Spółek Rolniczych. W latach 1919-39 obejmowała zasięgiem swej działalności całą Polskę. W 1889 roku powstał we Lwowie Zakład Ubezpieczeń od wypadków, który istniał do 1939 roku; w 1929 roku jego dochody i rozchody wynosiły 116 mln zł, a jego majątek oceniany był na 40,25 mln zł.

We Lwowie działały takĹźe róşne inne instytucje związane z gospodarką samego Lwowa i Galicji, jak np.: od 1873 roku Krajowe Biuro Statystyczne, ktĂłre wydawało „Wiadomości Statystyczne o Stosunkach Krajowych” (1873-1918) i „Rocznik Statystyki Galicji” (od 1886), potem „Podręcznik Statystyki Galicji” (1900-14); od 1879 roku Krajowe Biuro Melioracyjne, ktĂłre kierowało pracami chłopskich spółek melioracyjnych korzystających z subwencji państwowych; 1899-1918 Biuro Patronatu dla Spółek Oszczędności i PoĹźyczek przy Wydziale Krajowym (dyr. Franciszek Stefczyk). Działało wreszcie we Lwowie Krajowe Towarzystwo Chowu Drobiu i KrĂłlikĂłw oraz od 1878 roku Galicyjskie Towarzystwo Łowieckie, ktĂłrego organem był „Łowiec” wydawany w latach 1878-1939. Od 1882 roku działało we Lwowie Galicyjskie Towarzystwo Leśne, wydające w latach 1883-1939 czasopismo „Sylwan”, poświęcone leśnictwu i drzewnictwu (przez długi czas było o jedyne polskie pismo zajmujące się tą tematyką), ktĂłre zostało wznowione w Warszawie w 1947 roku.

W 1861 roku LwĂłw uzyskał pierwsze połączenie kolejowe – z Krakowem, co wpłynęło na dalszy rozwĂłj miasta. Linię tę oraz jej dalszy odcinek: LwĂłw-Czerniowce na Bukowinie wybudowała spółka polska na czele ktĂłrej stał książę Leon Sapieha (1803-1878). Trasa kolejowa LwĂłw-KrakĂłw przez Przemyśl, Jarosław, RzeszĂłw i TarnĂłw miała największe znaczenie w całej Galicji – tak pasaĹźerskie jak i gospodarcze, i zapewniała łączność Lwowa z KrĂłlestwem Polskim przez linię kolei Warszawsko-Wiedeńskiej. W 1858 roku uruchomiono pierwszą gazownię. Zaczął rozwijać się przemysł fabryczny. W 1902 roku było w mieście ok. 50 zakładĂłw przemysłowych, zatrudniających od 30 do 800 robotnikĂłw (klasa robotnicza była rĂłwnieĹź głównie polska). W 1893 roku wprowadzono elektryczność w mieście. W 1880 roku uruchomiono we Lwowie tramwaje konne, a w 1894 roku uruchomiono tramwaj elektryczny (pierwszy na ziemiach polskich), w 1897 roku dużą nową gazownię miejską, 1899-1901 rozbudowano system wodociągowo-kanalizacyjny (LwĂłw był tak bogatym miastem, Ĺźe juĹź w 1404 r. miał wodociągi), 1901 roku oddano do uĹźytku nowoczesną rzeĹşnię miejską. Wobec zwiększającego się zapotrzebowania na energię elektryczną zbudowano nową dużą elektrownię z turbinami parowymi, ktĂłrą znacznie rozbudowano w okresie międzywojennym; w latach 1913-37 energia zuĹźyta na oświetlanie ulic lwowskich wzrosła ośmiokrotnie. W latach 1880-1910 ludność Lwowa wzrosła ze 110 000 do ok. 200 000. Na peryferiach Lwowa w 2. poł. XIX w. rozwinęło się na wielką skalę warzywnictwo.

W latach 1861-73 Galicja uzyskała od rządu austriackiego pełną autonomię. Władzę w kraju przejęli Polacy, będący nie tylko najliczniejszą grupą narodowościową w Galicji (Galicja zachodnia z Krakowem była etnicznie polska), ale takĹźe jedyną o wieloklasowej strukturze: od arystokracji po chłopstwo, z duĹźym odsetkiem mieszczaństwa i klasy robotniczej, z silną i liczną grupą inteligencji, kupcĂłw i przemysłowcĂłw (90% RusinĂłw-UkraińcĂłw było chłopami, gospodarującymi na karłowatych gospodarstwach rolnych, a ukraińska inteligencja dopiero zaczęła się rodzić; np. w Galicji Wschodniej było 2000 majątkĂłw ziemskich w rękach polskich i tylko 47 w ukraińskich; 85% podatku ściąganego w Galicji Wschodniej pochodziło od PolakĂłw i ĹťydĂłw, chociaĹź stanowili oni tylko 40% ludności tego kraju). Nastąpiła prawie całkowita polonizacja Galicji (poza szkolnictwem, ktĂłre było osobne dla PolakĂłw i UkraińcĂłw, z tym, Ĺźe ukraińskie szkolnictwo średnie było szczątkowe, a wyĹźsze nie istniało – poza wykładami po ukraińsku na wydziale grekokatolickiej teologii), w tym rĂłwnieĹź Ĺźycia gospodarczego. To właśnie w okresie autonomii nastąpiła polonizacja bardzo wielu ĹźydĂłw galicyjskich, ktĂłrych pozycja w handlu i przemyśle tak lwowskim i galicyjskim była bardzo duĹźa. Władzę we Lwowie przejęła 100-osobowa Rada Miejska, zdominowana rĂłwnieĹź przez PolakĂłw i ĹťydĂłw. Polak był zawsze prezydentem miasta, a polski Ĺźyd wiceprezydentem. Finanse Lwowa od 1884 roku działały na podstawie własnych statutĂłw i miały prawo samodzielnego ustanawiania dodatkĂłw do 50%, zaś do podatkĂłw pośrednich do 30%. LwĂłw dysponował ok. 15% wpływĂłw samorządowych – powiatowych i gminnych Galicji. Stąd miasto mogło się rozwijać i to z iście zachodnioeuropejskim rozmachem i nowoczesnością. W okresie autonomii zostały wzniesione takie monumentalne budowle (głównie przez polskich architektĂłw) jak np. Politechnika (1873-77), Namiestnictwo (1877-80), Sejm Krajowy, potem Uniwersytet (1877-78), Sąd Krajowy (1892), Teatr Wielki (1897-1904), Miejskie Muzeum Przemysłowe (1874), Galicyjska Kasa Oszczędności 1891, Dworca Głównego (1904) – najbardziej okazałego w Polsce.

Uzyskanie autonomii przez Galicję przyniosło z sobą polonizację wielu dotychczasowych szkół we Lwowie i powstanie wielu nowych, w tym zawodowych i wyższych uczelni. W Uniwersytecie Lwowskim język polski stał się wykładowym w 1871 roku. Natomiast niemieckojęzyczna Akademia Techniczna (od 1844) stała się w 1870 roku Szkołą Politechniczną z polskim językiem wykładowym. Była to druga po Szkole Przygotowawczej do Instytutu Politechnicznego w Warszawie (1826-31) politechnika polska i jedyna do 1915 roku (w 1914 r. 30% studentów stanowili Polacy z zaboru rosyjskiego). Liczba jej studentów wzrosła z 204 w 1870 roku do ok. 2000 w 1910 roku, studiujących na wydziałach: Inżynierii Lądowej, Inżynierii Wodnej, Budownictwa Lądowego (czyli Architektury), Budowy Maszyn i Chemii Technicznej. Szkoła Politechniczna we Lwowie w 1914 roku posiadała 30 muzeów, 11 laboratoriów, obserwatorium astronomiczne i trzy stacje doświadczalne, a Biblioteka Główna liczyła 20 000 tomów i prenumerowała ponad 200 czasopism. Jej absolwenci, w przygniatającej większości Polacy, odgrywali wielką rolę w życiu gospodarczym Galicji, jak również Królestwa Polskiego, a potem odrodzonej Polski. W latach 1888-1918 lwowska Szkoła Politechniczna wydała 2013 dyplomów.

W 1874 roku powstała we Lwowie nowa polska wyższa uczelnia typu zawodowego - Krajowa Szkoła Gospodarstwa Leśnego. Jej założycielem i w latach 1874-92 był Henryk Strzelecki, wybitny leśnik polski, autor licznych prac i podręczników.

W roku następnym (1875) została utworzona we Lwowie polska szkoła średnia o nazwie Akademia Handlowa, odłączona od lwowskiej Szkoły Politechnicznej. W 1894 roku została przekształcona w średnio-wyższą 4-letnią Państwową Szkołę Handlową (PSH).

Kolejną polską uczelnią powstałą we Lwowie w okresie autonomii była Cesarsko-Królewska Szkoła Weterynaryjna. Została założona w 1881 roku dzięki staraniom i wnioskowi Sejmu Galicyjskiego przez znanego polskiego lekarza weterynarii prof. Piotra Seifmana, wcześniej założyciela Instytutu Weterynarii w Kazaniu, w Rosji. Był on jej pierwszym dyrektorem w latach 1881-94. W 1909 roku szkoła uzyskała pełne prawa akademickie.

Powstanie Krajowej Szkoły Gospodarstwa Leśnego, Państwowej Szkoły Handlowej i Cesarsko-KrĂłlewskiej Szkoły Weterynaryjnej poprzedziło powstanie WyĹźszej Szkoły Rolniczej w Dublanach koło Lwowa. Tamtejszy folwark (407 ha) zakupiło w 1852 roku Galicyjskie Towarzystwo Gospodarcze. W 1856 roku powstała tam prywatna Szkoła Gospodarstwa Wiejskiego, przekształcona w 1858 roku, dzięki staraniom Leona Sapiehy, w WyĹźszą Szkołę Rolniczą o trzyletnim kursie nauczania (zajęcia teoretyczne i praktyczne w dziedzinie produkcji roślinnej i zwierzęcej oraz zarządzania gospodarstwem). Jej organizatorem był Ludwik Skrzyński. Od 1878 roku WyĹźsza Szkoła Rolnicza w Dublanach przeszła pod zarząd Wydziału Krajowego, ktĂłry ją finansował. Nastąpiła znaczna rozbudowa szkoły – jej bazy materialnej (m.in. wzorowe gospodarstwo rolne, ogrĂłd botaniczny, dobrze zaopatrzona biblioteka). W 1888 roku został wzniesiony nowy „budynek główny” (administracja, sale wykładowe, gabinety profesorskie, sale ćwiczeniowe), a w 1900 roku budynek, w ktĂłrym mieściły się: laboratoria chemii rolnej, gleboznawstwa, technologii rolniczej, a takĹźe stacja chemiczno-rolnicza. W 1901 roku szkoła uzyskała prawa akademickie i nazwę Akademia Rolnicza w Dublanach (była to wĂłwczas jedyna akademia rolnicza na ziemiach polskich). Akademia przeĹźyła wielki rozkwit pod kierunkiem prof. JĂłzefa Mikułowskiego-Pomorskiego (1906-11), rĂłwnocześnie dyrektora Krajowych ZakładĂłw Rolnych w Dublanach (do ktĂłrych obok Akademii Rolniczej wchodziła takĹźe m.in. niĹźsza szkoła rolnicza, stacja chemiczno-rolnicza i stacja torfowa. Do uczelni w Dublanach zapisywało się blisko 1500 studentĂłw rocznie, tak z Galicji jak i KrĂłlestwa Kongresowego (zabĂłr rosyjski). W latach 1858-1914 uczelnię w Dublanach ukończyło 1360 absolwentĂłw. Akademia Rolnicza w Dublanach odegrała wielką rolę w historii polskiego gospodarstwa rolnego.

Pod koniec 1852 roku w laboratorium aptecznym przy aptece Mikolascha we Lwowie polski aptekarz Ignacy Łukasiewicz (1822-1882) wraz z Janem Zehem destylując ropę naftową wydzielił z niej naftę, co dało początek rozwojowi światowego przemysłu naftowego; sam stał się pionierem przemysłu naftowego w Polsce. W 1853 roku skonstruował lampę naftową i 31 lipca tego roku wprowadził oświetlenie naftowe w lwowskim szpitalu powszechnym na Łyczakowie, będące znacznym osiągnięciem w technice oświetleniowej, przyjętym wkrótce na całym świecie. W 1877 roku Łukasiewicz zorganizował we Lwowie pierwszy polski kongres naftowy.

Jak już wspomniałem, pierwsza gazownia we Lwowie powstała jako czwarta na ziemiach polskich (po Krakowie i Warszawie 1856 i Poznaniu 1857) w 1858 roku. Rozwój gazownictwa w Galicji i na ziemiach polskich sprawił, że na V Zjeździe Techników Polskich, który odbył się we Lwowie w 1910 roku, utworzono odrębną sekcję gazowniczą; na tym zjeździe powołano do życia Polski Związek Techników Gazownictwa.
We Lwowie miał miejsce w 1848 roku – w okresie tzw. Wiosny LudĂłw - pierwszy na ziemiach polskich strajk na tle politycznym – strajk zecerĂłw polskich.
...............

W 1918 roku Polska odzyskała niepodległość, a w jej skład wszedł LwĂłw i cała Małopolska Wschodnia (15 III 1923 międzynarodowe uznanie tego faktu). Następowało zrastanie się ziem trzech byłych zaborĂłw w jedną państwową całość. I tak np. w 1924 roku powstał w Warszawie bank państwowy - Bank Gospodarstwa Krajowego z fuzji trzech bankĂłw publicznych: Polskiego Banku Krajowego, Państwowego Banku Odbudowy i lwowskiego Zakładu Kredytowego Miast Małopolskich. RĂłwnieĹź w 1924 roku powstała w Warszawie federacja związkĂłw spółdzielni – Unia ZwiązkĂłw Spółdzielczych w Polsce obejmująca m.in. Związek Stowarzyszeń Zarobkowych i Gospodarczych we Lwowie. Natomiast Galicyjska Kasa Oszczędności upadła w 1923 roku w wyniku przemian polityczno-gospodarczych powstałych po odrodzeniu się państwa polskiego. Galicyjskie Towarzystwo Leśne z siedzibą we Lwowie stało się od 1918 roku Małopolskim Towarzystwem Leśnym i w 1925 roku jako Polskie Towarzystwo Leśne przeniosło się do Warszawy. We Lwowie powstał oddział warszawskiego Stowarzyszenia KupcĂłw Polskich oraz w 1933 roku Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) w Warszawie. Były prezes dyrekcji Banku Przemysłowego we Lwowie w odrodzonej Polsce działał w Warszawie i stał się jednym z czołowych działaczy gospodarczych II Rzeczypospolitej, m.in. prezesem Związku BankĂłw Polskich, a jednocześnie prezesem giełdy towarowej i pieniężnej we Lwowie.

W okresie międzywojennym LwĂłw nadal się rozwijał: ludność wzrosła do ok. 345 000 w 1939 roku, a samo miasto stanowiło powaĹźny ośrodek przemysłowo-handlowy. Reaktywowano giełdy: pieniężną, zboĹźową i towarową. W przemyśle i rzemiośle pracowało ok. 50 000 robotnikĂłw i rzemieślnikĂłw, jednak w duĹźych zakładach przemysłowych pracowało tylko 7000 robotnikĂłw. Wielka lwowska fabryka maszyn (gł. gorzelniczych) weszła w skład powstałego w 1928 roku wielkiego przedsiębiorstwa Zjednoczone Fabryki Maszyn, Kotłów i WagonĂłw L. Zieleniewski i Fitzner-Gamper S.A. Została uruchomiona we Lwowie nowoczesna łuszczarnia ryĹźu, dostarczająca ryĹź na rynek całej Polski. We Lwowie miała siedzibę Spółka Akcyjna Eksploatacji Soli Potasowych „Tesp” (nowoczesne i duĹźe kopalnie w Kałuszu i Stebniku), w ktĂłrej udział Skarbu Państwa wynosił 95%. W latach 1921-38 organizowane były we Lwowie wielkie Międzynarodowe Targi Wschodnie z udziałem ponad 1000 wystawcĂłw krajowych i zagranicznych. W 1922 roku załoĹźono WyĹźszą Szkołę Handlu Zagranicznego (od 1937 Akademia Handlu Zagranicznego). Państwowy Instytut Naukowy Gospodarstwa Wiejskiego w Puławach załoĹźył we Lwowie wydział ochrony roślin. Galicyjskie Towarzystwo Gospodarskie działało nadal, z tym, Ĺźe w 1919 roku zmieniło nazwę na Towarzystwo Gospodarskie Wschodniej Małopolski i nadal prowadziło działalność rolniczą i propagowało oświatę rolniczą. W okresie międzywojennym Towarzystwo Ziemskie we Lwowie odgrywało zasadniczą rolę w emitowaniu listu zastawnego. W paĹşdzierniku 1928 roku powstało Lwowskie Towarzystwo Kredytowe Miejskie, obejmujące okręgi sądĂłw apelacyjnych we Lwowie i Krakowie oraz Sądu Okręgowego w Cieszynie. Zawiązało się Towarzystwo Popierania Przemysłu Ludowego. Miasto otrzymało bezpośrednie połączenie kolejowe z Warszawą przez Rawę Ruską – Lublin i z po raz pierwszy bezpośrednią z Wołyniem – linia kolejowa do Łucka. Od 1929 roku LwĂłw (lotnisko w Skniłowie) miał komunikację lotniczą z Warszawą; z Lwowa samoloty leciały do Czerniowiec i Bukaresztu (Rumunia), Sofii (Bułgaria), Salonik i Aten (Grecja) i Lydda (Palestyna). W 1922 roku LwĂłw otrzymał połączenie telefoniczne z Warszawą. W 1929 roku oddano do uĹźytku gazociąg z Daszawy k. Stryja (wydobycie gazu) do Lwowa (67 km długości). W 1930 roku uruchomiono we Lwowie radiostację o mocy 50 KW. Giełda lwowska miała w 1928 roku 4 miliony zł obrotĂłw, a w 1935 roku 8 mln zł. Obroty lwowskiej Izby Rozrachunkowej w 1936 roku przedstawiały się następująco: przedstawione dowody – 55 000, suma obrotĂłw – 283 mln zł, sumy skompensowane – 157 mln zł, sumy skompensowane w odsetkach ogółu obrotĂłw – 55,5 mln zł. (dla porĂłwnania sumy krakowskiej Izby Rozrachunkowej: 60 000 – 174 mln zł – 86 mln zł – 49,4 mln zł).

W międzywojennym Lwowie miały swoją siedzibę: Okręgowa Dyrekcja Lasów Państwowych, okręgowa Dyrekcja Kolejowa i okręgowa Dyrekcja Poczt; poza tym Lwów był siedzibą dyrekcji innych okręgów związanych z gospodarką: skarbowego, celnego, sądowego, górniczego, pobierczego, ubezpieczeniowego, inspekcji pracy i ziemskiego. 24 listopada 1927 roku powstał we Lwowie Zakład Ubezpieczeń Pracowników Umysłowych, którego w 1930 roku dochody i rozchody wynosiły 78,5 mln zł, a majątek 71,5 mln zł.

We Lwowie miały swoją siedzibę towarzystwa, pielęgnujące obok naukowych rĂłwnieĹź praktyczne – gospodarcze cele, jak: Polskie Towarzystwo Leśne (organ „Sylwan”), Małopolskie Towarzystwo Ogrodnicze (organ „Przegląd Ogrodniczy”, z tym, Ĺźe pierwsze polskie czasopismo ogrodnicze ukazywało się we Lwowie juĹź w 1830 roku – „Gazeta Ogrodnicza”), Małopolski Związek Pszczelniczy (organ „Bartnik Postępowy”), Polskie Towarzystwo Dendrologiczne, Polskie Towarzystwo Zootechniczne.

Pod koniec I wojny światowej zaczęły powstawać w Polsce Związki Ziemian, zrzeszające właścicieli większych majątków rolnych. Organizacja taka powstała również we Lwowie i zrzeszała ziemian Wschodniej Małopolski. Organizacje te utworzyły w 1919 roku Radę Naczelną Organizacji Ziemiańskich w Warszawie. Lwowski Związek Ziemian, podobnie jak inne analogiczne organizacje, odgrywał znaczącą rolę w życiu gospodarczym Małopolski Wschodniej, uczestnicząc jako strona w układach zbiorowych zawieranych ze związkami zawodowymi robotników rolnych, brały też udział w pracach różnych komisji opiniodawczych, ziemskich i rozjemczych, działających w rolnictwie.

Lwów był drugim po Warszawie największym i najważniejszym ośrodkiem akademickim w Polsce (w roku szkolnym 1935/36 w Warszawie 19.8 tys. studentów, we Lwowie 9 tys.), z czterema wyższymi uczelniami: Uniwersytetem Jana Kazimierza, Politechniką Lwowską, Akademia Handlu Zagranicznego i Akademia Medycyny Weterynaryjnej. Szczególnie ważne dla gospodarki Lwowa, a przede wszystkim Polski były Politechnika Lwowska i Akademia Handlu Zagranicznego.

Lwowska Szkoła Politechniczna otrzymała w 1920 roku nazwę Politechnika Lwowa i była obok Politechniki Warszawskiej drugą tego typu uczelnią polską. Do poprzednich jej wydziałów w latach 1919-21 doszły trzy nowe: Wojskowy (istniał tylko w latach 1921-22; miał 37 studentów), Ogólny (zlikwidowany w 1933), połączono zaś w jeden dwa wydziały inżynieryjne. Z Akademii Rolniczej w Dublanach (której budynki uległy zniszczeniu podczas wojny polsko-ukraińskiej 1918-19; potem je odbudowano) i Wyższej Szkoły Lasowej utworzono na Politechnice Lwowskiej Wydział Rolno-Leśny, który do 1930 roku ukończyło 556 słuchaczy. Politechnika Lwowska w okresie międzywojennym była ciągle rozbudowywana, liczba studentów wzrosła z 2108 w 1920/21 do 3606 w roku akademickim (głównie Polaków; około 9% studentów stanowili Ukraińcy) 1938/39; natomiast liczba pracowników naukowych w tym samym okresie wzrosła z 262 do 653, w tym 65 profesorów, 3 zastępców profesora i 18 docentów. Politechnika, mając wśród profesorów wielu wybitnych uczonych, miała wysoki poziom i była jedną z najlepszych wyższych uczelni technicznych w Europie. W latach 1919-39 ukończyło ją ok. 5110 osób (ok. 150 kobiet), głównie Polaków (dyplomy ukończenia dostało ok. 700 Ukraińców).

Po wspĂłlnej hitlerowsko-sowieckiej agresji na Polskę we wrześniu 1939 roku i włączeniu Lwowa do Związku Sowieckiego Politechnika Lwowska stała się sowiecką uczelnią – Lwowskim Instytutem Politechnicznym. Liczba jej studentĂłw zmniejszyła się do 2058 (547 PolakĂłw, 345 UkraińcĂłw i 1166 ĹťydĂłw). „Rektorem” uczelni został przysłany z Kijowa Maksym Pawłowicz Sadowskij, a prorektorem do spraw nauki Włodzimierz Krukowski, przedwojenny profesor Politechniki Lwowskiej. Większość profesorĂłw stanowili Polacy i wykłady były prowadzone po polsku i rosyjsku. Po napadzie Niemiec na Związek Sowiecki w czerwcu 1941 roku, w lipcu tego roku hitlerowcy z pomocą nacjonalistĂłw ukraińskich rozstrzelali kilkunastu PolakĂłw - profesorĂłw Politechniki, m.in. K. Bartla, W. Krukowskiego, A. Łomnickiego, K. Weigla, R. Witkiewicza. W 1942 roku w miejsce Instytutu Politechnicznego i w pomieszczeniach Politechniki Lwowskiej Niemcy utworzyli Państwowe Techniczne Kursy Zawodowe, ktĂłrych program nauczania był zbliĹźony do politechnicznego, pod kierownictwem Niemca T. Boedefeldta. Większość z 739 studentĂłw (kursy techniczne – 508, rolnicze – 181, lasowe – 50) stanowili Polacy. Prawie normalne wykłady i ćwiczenia dla elektrotechnikĂłw, mechanikĂłw, budowniczych drĂłg i mostĂłw, chemikĂłw, rolnikĂłw, w języku głównie polskim przez przedwojennych profesorĂłw Politechniki Lwowskiej, co z braku ukraińskiej kadry naukowo-pedagogicznej i znajomości języka niemieckiego akceptowali nawet nacjonaliści ukraińscy. Przed samym opuszczeniem Lwowa Niemcy mianowali 12 lipca 1944 roku dyrektorem uczelni prof. Włodzimierza Burzyńskiego. Po ponownym włączeniu Lwowa do Związku Sowieckiego pod koniec lipca 1944 roku Politechnika Lwowska-Instytut Politechniczny wznowiła spontanicznie działalność jako de facto polska uczelnia. Jednak juĹź w sierpniu 1944 roku przejęli ją ponownie Sowieci i jej dyrektorem został I.N. Jampolskij, przybyły z Odessy. W latach 1944-46 miała ona ciągle charakter w duĹźym stopniu polski. Jednak po wyjeĹşdzie polskich profesorĂłw i pracownikĂłw naukowych oraz większości PolakĂłw ze Lwowa do utworzonej przez Stalina Polski Ludowej, Politechnika Lwowska straciła charakter polski. Oblicza się, Ĺźe z wydanych we Lwowie w latach 1940-45 ok. 600 dyplomĂłw na poziomie inĹźynierskim, około połowę otrzymali Polacy.

Byli profesorowie (35) i wykładowcy Politechniki Lwowskiej, którzy w latach 1945-46 wyjechali ze Lwowa do Polski Ludowej byli współorganizatorami polskich politechnik we Wrocławiu, Gliwicach i Gdańsku.

Na bazie działającej we Lwowie do 1914 roku 4-letniej Państwowej Szkoły Handlowej powstała w 1922 roku Wyższa Szkoła Handlu Zagranicznego, która w 1937 roku przekształcona została w Akademię Handlu Zagranicznego (z prawem nadawania stopni magisterskich). W roku akademickim 1926/27 miała 237 studentów, których liczba wzrosła do ponad 300 w 1938 roku. Była w II RP jedyną uczelnią, kształcącą fachowców dla polskiej służby konsularnej. Za okupacji sowieckiej Lwowa 1939-41 liczba jej studentów wzrosła aż do 1470, z których 94 było Polakami, 81 Ukraińcami i 1295 Żydami.

Istniejąca nadal we Lwowie Wyższa Szkoła Weterynaryjna z racji wysokiego poziomu kształcenia w 1922 roku otrzymała nazwę Akademii Medycyny Weterynaryjnej. Była to teraz jedna z dwóch uczelni kształcących lekarzy w tej specjalności w II RP (druga była w Warszawie). W roku akademickim1938/39 kształciło się na niej ponad 400 studentów, działało 17 katedr i szereg specjalistycznych laboratoriów. Za czasów sowieckim okupacji 1939-41 liczba jej studentów wzrosła do 566, spośród których 303 stanowili Polacy, 192 Ukraińcy i 71 Żydzi.

W okresie międzywojennym istniała także średnio-wyższa szkoła rolnicza: Szkoła Gospodarska Żeńska w Snopkowie pod Lwowem.
...............

LwĂłw był wielkim ośrodkiem rzemiosła. Na pocz. XV w. było tu 9 cechĂłw rzemieślniczych, pod koniec XVI w. – 20, w poł. XVII w. - 30 cechĂłw (133 specjalności rzemieślniczych), a w 1772 roku – 37. NiektĂłre z cechĂłw lwowskich pełniły rolę zrzeszeń naczelnych w wojewĂłdztwie ruskim (lwowskim). Z początku w rzemiośle lwowskim dominował element niemiecki, ktĂłry w XVI w. zastąpił element głównie polski. Większość mistrzĂłw była Polakami, a wśrĂłd czeladnikĂłw obok PolakĂłw było sporo RusinĂłw (UkraińcĂłw). Rzemiosło lwowskie było tak wielkie i bogate, Ĺźe stać je było na doskonalenie produkcji z pomocą cudzoziemskich specjalistĂłw.

Natomiast o wielkości rzemiosła lwowskiego i jego wielkiej roli w Ĺźyciu gospodarczym przedrozbiorowej Polski ilustrują dane dotyczące ilości wykonywanych specjalności w rzemiośle cechowym w poszczegĂłlnych miastach Rzeczypospolitej. I tak kiedy w 1 połowie XVII wieku w rzemiośle cechowym i nie cechowym Lwowa reprezentowanych było 133 specjalności, to w rzemiośle cechowym krakowskim i poznańskim po 100, a toruńskim 70; Warszawa była daleko w tyle za Lwowem (w 1781 r. w Warszawie było zaledwie 33 cechy rzemieślnicze). Największym ośrodkiem rzemieślniczym w Polsce był Gdańsk, w ktĂłrego warsztatach rzemieślniczych było wtedy ok. 3150 mistrzĂłw cechowych, podczas gdy we Lwowie było ich ok. 1500 – podobnie jak w Warszawie, a w Poznaniu ok. 1000. We Lwowie były cechy o bardzo nieraz wąskiej specjalizacji, jak np. cech czarnego chleba.

Rzemiosło lwowskie produkowało wiele rzeczy, jednak najbardziej rozwinięte było bednarstwo, białoskĂłrnictwo, blacharstwo (na pocz. XIX w. było we Lwowie 20 zakładĂłw blacharskich), ciesielstwo, cukiernictwo (cech od XVII w.; wyrabiano tu słynne w całej Polsce pachnące cukierki), czapnictwo, czerwonoskĂłrnictwo, drukarstwo (pierwszy polski warsztat drukarski we Lwowie załoĹźył w 1578 r. Mikołaj Szarfenberg, a stałą drukarnię M. Garwolczyk w 1586 r.; LwĂłw był zawsze bardzo duĹźym ośrodkiem drukarskim, szczegĂłlnie od XIX w.; od 1578 do 1794 roku były we Lwowie 22 drukarnie polskie; w XVI w. funkcjonowała miejska papiernia w Brzuchowicach), garbarstwo, gwoĹşdziarstwo, hafciarstwo (w XVII w. wyrabiano ozdobne namioty), iglarstwo (duĹźe skupisko), introligatorstwo (pierwsi introligatorzy świeccy wymienieni są we lwowskich archiwaliach w roku 1486), konwisarstwo (cech od 2. poł. XVI w.), kordybanictwo (cech od XVII w.), kotlarstwo (cech od 1616 r.), kowalstwo (cech od 1425 r. – 26 mistrzĂłw w końcu XVI w.), ludwisarstwo (juĹź w XIV w. była czynna ludwisarnia miejska, trzeci najwaĹźniejszy ośrodek w Polsce od XVI w.), malarski (cech od 1595 r.), miechownictwo (cech od XVI w.), miecznictwo (cech od 1634 r.; szable wyrabiane we Lwowie naleĹźały do najsłynniejszych i najlepszych w Polsce – wyrabiano tu głównie karabelki tureckie, czeczugi tatarskie i półpasiki w srebro oprawiane, albo pozłacane lub szmelcowane), murarstwo (cech od 1572 r.), mydlarstwo, noĹźownictwo (cech wspĂłlnie z gwoĹşdziarzami i drutownikami; część noĹźy wyrabianych we Lwowie eksportowano za granicę), piekarnictwo (cech od 1479 r.), piwowarstwo (w XIX w. powstał wielki browar), płatnerstwo (najstarsza wzmianka z 1359, cech od XV w.), puszkarstwo (od XV w.; lwowscy mieli nawet prawo lać dzwony), rękawicznictwo, rymarstwo (cech od XV w.; w dziejach sztuki polskiej nazywani są manufakturą lwowską – w XVII i XVIII w. produkowała rzędy na konia, ktĂłre stały się jednym z elementĂłw najbardziej rzucającym się w oczy w całości obrazu polskiego szlachcica), rzeĹşbiarstwo, safianictwo (produkowano go jeszcze do połowy XIX w.), siodlarstwo (cech od 1617 r.), stolarstwo (25 stolarzy w 1606 r., wyrabiano piękne meble), szewstwo (60 szewcĂłw w 1618 r.), szkatulnictwo (w rękach ĹťydĂłw), ślusarstwo (24 w 1606 r.), tokarstwo (drugi najwaĹźniejszy ośrodek po Gdańsku), zamszownictwo (zwłaszcza lwowscy Ormianie), zegarmistrzostwo (cech od 1637 r.; zegary stojące o srebrnej tarczy ornamentowej, ktĂłre były szczegĂłlnie popularne w polskich środowiskach mieszczańskich, wyrabiali we Lwowie L. SkarĹźyński i Fr. Kinkowski, zegary w stylu neoklasycyzmu wyrabiał jeden z najlepszych zegarmistrzĂłw lwowskich, Kamiński), złotnictwo (cech od 1387 r.).

Wiele ciekawych szczegółów o cechach lwowskich podał Władysław Łoziński w książce „Patrycjat i mieszczaństwo lwowskie w XVI-XVII w.” (LwĂłw 1890).

Niestety, dzisiaj dzieje rzemiosła lwowskiego są mało znane, nawet wśrĂłd historykĂłw dziejĂłw gospodarczych Polski. Np. JĂłzef Maroszek w haśle „Czapnictwo” w „Encyklopedii Historii Gospodarczej Polski do 1945 roku” (t. 1, Warszawa 1981), wymieniając największe ośrodki czapnictwa na historycznych ziemiach Polski w ogĂłle pominął LwĂłw. Tymczasem to miasto naleĹźało do większych ośrodkĂłw czapnictwa w Polsce. Piszą o tym W. Łoziński w swej książce „Patrycjat i mieszczaństwo lwowskie w XVI-XVII w.” (LwĂłw 1890) oraz Zygmunt Gloger w „Encyklopedii staropolskiej” (t.1-4 Warszawa 1901-03). I tak w XVI w. LwĂłw, razem z Krakowem, zaopatrywał w czapki bałkańskie księstwa naddunajskie. Dla przykładu lwowski czapnik Dymitr zobowiązał się w 1557 roku do dostarczenia 3000 czapek „roboty swojej własnej wedle prĂłby” w zamian za 10 kufli małmazji (wina greckiego). Kupiec lwowski Michał Hanel wywozi w 1559 roku na Wołoszczyznę raz 6 fur czapek, później 800 sztuk. Jarosz Wedelski wysyła do Stambułu 200 – jak napisano - „czapek lwowskich”.

Na bliższą uwagę zasługuje lwowskie miecznictwo, płatnerstwo, rymarstwo, ludwisarstwo i złotnictwo. Nie tylko, że wyszło naprzeciw modzie sarmackiej, ale wręcz ją współtworzyło.

Szable wyrabiane we Lwowie naleĹźały do najsłynniejszych i najlepszych w Polsce – wyrabiano tu głównie karabelki tureckie, czeczugi tatarskie i półpasiki w srebro oprawiane, albo pozłacane lub szmelcowane.

W dziele Jana Stanisława Bystronia „Dzieje obyczajĂłw w dawnej Polsce. XVI-XVIII wiek” (t.2 Warszawa 1960) czytamy: „Do stroju męskiego naleĹźała obowiązkowo szabla; była ona oznaką szlachetnego stanu, była obroną, była teĹź i dekoracją... coraz częściej dekoracją, w pięknej pochwie, z rękojeścią zdobioną klejnotami, z paskami ze złotej czy srebrnej taśmy. Głównym centrum jubilerstwa płatnerskiego był LwĂłw, pozostający pod silnym wpływem orientalnym; stąd to przewaĹźnie wychodziły te kosztowne zabawki, szacowane nieraz na tysiące talarĂłw. Typem takiej kostiumowej broni jest krzywa karabela, ktĂłra zresztą dopiero w osiemnastym wieku się rozpowszechniła”. Orientalne motywy w wyrobach lwowskich miecznikĂłw, płatnerzy i rymarzy sprawiły, Ĺźe polscy historycy rzemiosła artystycznego w Polsce nazywają je „manufakturą lwowską”. A odnośnie tych motywĂłw w rzemiośle lwowskim, to juĹź w XVI wieku lwowscy rymarze stwierdzili, Ĺźe i oni „laborem turcaicum etiam sciunt laborare”. To przez nich wyrabiane pod koniec XVII i w XVIII w. rzędy na konia stały się jednym z elementĂłw najbardziej rzucającym się w oczy w całości obrazu polskiego szlachcica. W zbiorach Zamku KrĂłlewskiego na Wawelu w Krakowie jest wiele wyrobĂłw artystycznych rzemiosła lwowskiego, a wśrĂłd bardzo cennych m.in. tarcze z manufaktury lwowskiej z XVII w., utworzone z plecionych prętĂłw figowych bądĹş osłoniętych blachą złoconą lub tkaniną złotolitą i suto ozdobionych na powierzchni srebrnymi medalionami usianymi turkusami nićmi z wydobyciem ornamentu o motywach tkaninowych. Pośrodku mają uchwyt (umbo), stanowiący dzięki subtelnie wykuwanej, inkrustowanej i grawirowanej dekoracji oraz kameryzowaniu prawdziwe dzieło złotnicze. Jest tam takĹźe jeden kałkan wchodzący w skład rzędu „po Jerzym Lubomirskim” z 1. poł. XVIII w., wykonany w guście wschodnim we Lwowie oraz szable i koncerz z XVII w., wykonane przez Ormian lwowskich. Jedna z szabel ma głownię gęsto złotem w arabeski inkrustowanej, druga o charakterystycznym kształcie krytej jaszczurem rękojeści z głowicą w kształcie naparstka, ustawioną do trzonu pod rozwartym kątem. Rękojeść i okucia pochwy koncerza są wysadzane płytkami nefrytowymi i szmaragdami.

Jeśli chodzi o ludwisarstwo lwowskie, to po krakowskim i gdańskim, było trzecim najwaĹźniejszym w Polsce. W 1498 roku wrĂłg – Wołosi – po raz pierwszy zagroził bezpośrednio Lwowowi. I przez to zbrojne pogotowie Lwowa (ciągłe zagroĹźenie tatarsko-tureckie) dało początek ludwisarstwu polskiemu, a odlewanie dział i dzwonĂłw stanowiło największą jego produkcję. Z tym, Ĺźe juĹź pod rokiem 1382 wymieniony był nijaki Nicol jako „fusor campanarum”, a w 1426 roku LwĂłw ma stałego płatnego ludwisarza i puszkarza Walentego. W 1549 roku ludwisarz Leonardus zobowiązał się do ulania dzwonu 8-centnarowej wagi. W dziejach sztuki polskiej znany jest głównie z produkcji armat. Produkował je od czasĂłw krĂłla Zygmunta I Starego (1506-48). Zygmunt Gloger w swej „Encyklopedii staropolskiej” (t. 1-4 Warszawa 1901-03) podaje informację, Ĺźe w zbiorach zamku Radziwiłłów w NieświeĹźu było 7 armat większego kalibru z lat 1929, 1534, 1536, 1541 i 1543 z herbami Lwowa. Wspomniany wyĹźej Leonardus to zapewne Lenart Hirt czy Hirl, ktĂłrego nazwisko umieszczone zostało na kilku pięknie modelowanych i ornamentowanych działach z 1529 i 1534 roku, ktĂłre do 1939 roku znajdowały się w Muzeum Historycznym Miasta Lwowa. Od połowy XVI w. w aktach lwowskich mnożą się nazwiska ludwisarzy lwowskich odlewających działa i dzwony, z biegiem lat coraz częściej noszących nazwiska polskie. Hirl odlał działa dla zamku w Ĺťytomierzu (Ukraina) i twierdzy w Kamieńcu Podolskim. Do wybitniejszych ludwisarzy lwowskich naleĹźeli: Feliks Zieliński (2. poł. XVI w.), ktĂłry odlał działa dla księcia Wiśniowieckiego, Jana Sienawskiego i Czaplica; Daniel Stefanowicz, ktĂłry odlewał działa dla kasztelana kamienieckiego Jakuba Pretficza; puszkarz Jerzy, ktĂłry w 1614 roku odlał 3 działa wojewodzie kijowskiemu; Jan Tuczyński – rĂłwnieĹź twĂłrca wielu dział; oraz Jerzy, Kasper, Jan i Andrzej Frankowie. Jerzy Frank w 1 poł. XVII w. odlał wiele dział i moĹşdzierzy m.in. dla dowĂłdcy polskiej artylerii, Pawła Grodzickiego (zm. 1645), ktĂłry urządzał arsenały w Warszawie, Krakowie, Lwowie, Malborku i Barze. Jego syn Kasper odlał wiele dział dla Lwowa, hetmana polnego Potockiego, a takĹźe hospodara mołdawskiego. Wyrobem albo Jana, albo Andrzeja Franka było istne cacko odlewnicze, ktĂłre ufundował dla Lwowa bogaty mieszczanin Marcin Kampian, fundator kaplicy KampianĂłw w katedrze łacińskiej (polskiej). Kilka ich dział posiadało do 1939 roku Muzeum Historyczne Miasta Lwowa. Było tam rĂłwnieĹź siedem innych ładnie ornamentowanych działek ludwisarzy lwowskich z 1740 roku, tzw. Apostołów.

Jak pisze Zygmunt Gloger w swej „Encyklopedii staropolskiej” w dawnym polskim Lwowie była dwa nieodzowne warunki rozwoju złotnictwa: dobrobyt i zamiłowanie zbytku. Złotnictwu lwowskiemu sprzyjały rĂłwnieĹź głębokie uczucia religijne mieszczan Lwowa, ofiarujących niekiedy bardzo kosztowne sprzęty ze złota i srebra do bardzo licznych (szczegĂłlnie katolickich) świątyń lwowskich. Zachowane testamenty mieszczan lwowskich i sporządzane inwentarze po ich śmierci wskazują na to jak wiele w ich domach było wyrobĂłw ze złota. Pierwsza wzmianka o złotnictwie lwowskim pochodzi z 1384 roku. Na przełomie XVI-XVII w. było w mieście 40 mistrzĂłw-złotnikĂłw, w tym 30 PolakĂłw i 10 RusinĂłw, Ormian i ĹťydĂłw, a takĹźe kilku złotnikĂłw niemieckich z Ausburga, Drezna i Norymbergii, jako nauczyciele polskich mistrzĂłw, co na Ăłwczesną ludność Lwowa było bardzo wysoką liczbą. Wyroby złotnikĂłw lwowskich były o najwyĹźszym poziomie artystycznym i widoczny był w nich wpływ stylu orientalnego. Z warsztatĂłw ich wychodziła zarĂłwno tak zwana grosseria jak i minuteria. Lwowscy złotnicy słynęli z wyrobu płaskorzeĹşb figuralnych, na ktĂłre otrzymywali zamĂłwienia z całej Polski. Rodzaj i przeznaczenie przedmiotĂłw wyrabianych we lwowskich warsztatach świadczy rĂłwnieĹź pochlebnie o rodzaju złotnictwa. Stąd złotnicy lwowscy wytrzymywali długo, bo przez prawie 300 lat, konkurencję ze wspaniałymi złotnikami krakowskimi i gdańskimi na głośnym jarmarku św. Agnieszki we Lwowie, a towar ich panował na słynnych jarmarkach w Jarosławiu i Łucku. DuĹźe ilości wyrobĂłw lwowskich złotnikĂłw były eksportowane do Mołdawii. Wołoszczyzny i Wielkiego Księstwa Moskiewskiego. Wszystko to wzmacniało i wpływało na rozwĂłj złotnictwa lwowskiego. Złotnictwo lwowskie nigdy nie upadło, jednak od 2 poł. XVII w. zaczynało upadać z powodu zalewu rynku tak lwowskiego jak i wojewĂłdztwa ruskiego (lwowskiego), a takĹźe Mołdawii i Wołoszczyzny wyrobami złotnikĂłw niemieckich. O prestiĹźu złotnikĂłw lwowskich świadczy i to, Ĺźe łatwo znajdowali pracę w innych ośrodkach polskiego złotnictwa, jak np. znany złotnik Kasper Kisielkiewicz, ktĂłry w 1758 roku przeniĂłsł się ze Lwowa do Torunia, gdzie został mistrzem złotniczym. Wyroby złotnikĂłw lwowskich są po dziś dzień chlubą złotnictwa polskiego.

Najwięcej wyrobĂłw lwowskiego rzemiosła znajdowało się oczywiście do 1939 roku w załoĹźonych, finansowanych i prowadzonych przez PolakĂłw muzeach lwowskich: Muzeum Historycznym Miasta Lwowa i Miejskim Muzeum Przemysłu Artystycznego, ktĂłre po 1945 roku przejęli Ukraińcy i uwaĹźają nie tylko za swą własność, ale takĹźe włączyli do historii sztuki... ukraińskiej, starając się jednocześnie przemilczać czy nawet zacierać ich polskie pochodzenie. – Jednak wiele wyrobĂłw lwowskiego rzemiosła, pomimo odpadnięcia Lwowa i Małopolski Wschodniej od Polski w 1945 roku, znajduje się w muzeach i kościołach polskich. O niektĂłrych lwowianach w Zamku KrĂłlewskim na Wawelu w Krakowie juĹź pisałem. Nie brak ich rĂłwnieĹź na Zamku KrĂłlewskim w Warszawie. Czy w tamtejszym Muzeum Narodowym. MoĹźna tu wspomnieć, Ĺźe np. w zbiorach Muzeum Narodowego w Krakowie znajduje się misterny zegarek prawdopodobnie roboty lwowskiej w kształcie krzyĹźa, noszony w końcu XVI w. przez ksienię benedyktynek lwowskich; w Krakowie jest przechowywany rĂłwnieĹź haft własnoręcznie wyhaftowany przez Dorotę DaniłowiczĂłwnę, ciotkę krĂłla Jana III Sobieskiego, rĂłwnieĹź kseni benedyktynek we Lwowie, z napisem „prze cnotę i zwycięstwo do korony”; w muzeum w zamku w Pieskowej Skale, ktĂłre jest oddziałem Państwowych ZbiorĂłw Sztuki na Wawelu, są wyroby stolarki lwowskiej.
...............

Lwów odegrał wielką rolę w dziejach polskiego czasopiśmiennictwa gospodarczego, tak jak i w ogóle w historii czasopiśmiennictwa polskiego.

Pierwszym czasopismem polskim wydawanym we Lwowie, ktĂłre podjęło tematykę gospodarczą była ogĂłlnoinformacyjna „Gazeta Lwowska” (1811-1939). JuĹź w 1811 roku ogłosiła ankietę: „Jakie gałęzie przemysłu lub płody ziemi byłyby dla Galicji podług fizycznej i agronomicznej własności kraju najbardziej do udoskonalenia i powiększenia zdolne? Gdzie zbywane być mogą? Jakie środki byłyby do tego najdogodniejsze i najprzyzwoitsze”! Jak pisze historyk prasy polskiej Aleksandra Galicka („Encyklopedia historii gospodarczej Polski” 1981) wypowiedzi wpłynęło niewiele, jednak te co wpłynęły przyczynić się mogły do podniesienia stanu gospodarczego Galicji, tym bardziej, Ĺźe do tych spraw „Gazeta Lwowska” powracała w swoim dodatku „Rozmaitości”, wydawanym w latach 1817-49 i 1854-59 i zajmującym się m.in. sprawami gospodarczymi. MoĹźna tu dodać, Ĺźe zapoczątkowany w prasie polskiej przez „Gazetę Lwowską” forma wydawnicza w postaci dodatku do pism codziennych (dodatek „Rozmaitości”), stała się popularna w prasie polskiej wszystkich trzech zaborĂłw.

Kolejnymi czasopismami lwowskimi, ktĂłre zajmowały się „przemysłem krajowym”, czyli sprawami gospodarczymi, był miesięcznik „Pamiętnik Galicyjski, wydawany w 1821 roku i tygodnik „Gazeta Ogrodniczy”, ukazujący się w 1830 roku. W latach 1832-64 we Lwowie ukazywało się 8 polskich periodykĂłw gospodarczych, z ktĂłrych większe znaczenie miały: „Ziemianin Galicyjski, pismo poświęcone gospodarstwu krajowemu” (1835-37), „Tygodnik Rolniczy i Przemysłowy” (1837-41), ktĂłrego kontynuacją był „Tygodnik Rolniczo-Przemysłowy” (1841-49), „Merkur, tygodnik przemysłowo-handlowy” (1849), „Pamiętnik Gospodarski, pismo poświęcone sprawie gospodarstwa wiejskiego i krajowego” (1849-50), a przede wszystkim wydawane 2 razy w tygodniu „Rozprawy c.k. Galicyjskiego Towarzystwa Gospodarskiego” (1846-62), redagowany przez Stanisława Przyłęckiego. Sprawami przemysłu i handlu zajmowały się rĂłwnieĹź dzienniki lwowskie: „Świt” (1856-57) i „Przegląd Powszechny” (1860-61).

Nowością w dziejach czasopiśmiennictwa polskiego w 2. poł. XIX w. były czasopisma ekonomiczne, ktĂłre były wydawane tylko w Warszawie, Krakowie i Lwowie. We Lwowie ukazywały się kolejno: „Przegląd Ekonomiczny” (1875), „Ekonomista” (1877-83), „Ekonomista Polski” (1890-94) wraz z dodatkiem „Tygodnik Ekonomiczny o Ruchu Przemysłowym i Handlowym” oraz „Przegląd Ekonomiczny” (1892-94).

W ogĂłle 2. poł. XIX w. i początek XX w. (do 1914 r., czyli do chwili wybuchu I wojny światowej) były okresem bujnego rozwoju polskiego czasopiśmiennictwa gospodarczego we Lwowie. Z waĹźniejszych pozycji naleĹźy wymienić spośrĂłd pism związanych z rolnictwem i przemysłem rolnym oraz leśnictwem: „Czasopismo dla Gospodarzy Polskich” (1863), „Odczyty Popularne z Nauk Przyrodniczych i Ekonomii Społecznej dla RzemieślnikĂłw i PrzemysłowcĂłw” (1865), „Rolnik. Tygodnik Rolniczy” (1869-1935), miesięcznik „Rolnik. Czasopismo Rolniczo-Przemysłowo-Handlowe” (1867-1914 i 1916-39), „Poczta Handlowo-Przemysłowa” (1868), „Flora” (1870), „Przewodnik Gospodarski” (1871-77), „Korespondent Handlowo-Przemysłowo-Rolniczy” (1875), „Bartnik Postępowy” (1875-1939), „Ekonomista” (1877-83), „Pszczółka. Gazeta Gospodarska dla Ludu” (1875-80), „Praca. Dwutygodnik Poświęcony Sprawom Drukarskim” (1878-92), „Szewc Postępowy” (1879-80), „Gospodarz Wiejski” (1880-94), „Gazeta Młynarska” (1886-90 i 1906-14), ktĂłra w okresie międzywojennym wychodziła do 1939 roku jako „Powszechna Gazeta Młynarska”, „Gorzelnik” (1887-1908), „Przewodnik Kółek Rolniczych” (1889-1928), „Ekonomista Polski” (1890-94), „Najnowsze Wiadomości o Wyrobach Ĺťelaznych” (1890-93), „DĹşwignia Przemysłowo-Handlowa i Gospodarcza” (1894 i 1900-03), „Przewodnik Przemysłowy” (1894-1908), „Tygodnik dla Gospodarzy Wiejskich” (1897-1911), „Kurier Kolejowy” (1901-13), „Ogrodnik Zawodowy” (1901-03), „Hodowca Drobiu” (1900-14), „Maszynista” (1903-05), „Samopomoc” (1903-14), „Przemysłowiec” (1903-11), „Gazeta Mleczarska” (1904-14, organ Galicyjskiego Towarzystwa Mleczarskiego), „Oszczędność” (1904-20), „Robotnik Krawiecki” (1905-07), „Gazeta Handlowa” (1906-16), „LwĂłw w Cyfrach” (1906-39), „Gazeta Cukierniczo-Piekarska” (1908-14), „Robotnik Budowlany” (1908-14), „Odrodzenie” (1909-22), „Przewodnik Metalurgiczny” (1909-11), „Trybuna Kupiecka” (1910-14), „Targowisko” (1911-12), „Rękodzielnik” (1912-14), „Robotnik Kaflarski” (1912-14), „Terminator Polski” (1912-13), „Gazeta Młynarsko-Powszechna” (1914-28). Poza tym ukazywały się we Lwowie rĂłwnieĹź 2 naukowe pisma rolnicze: „Roczniki Krajowej WyĹźszej Szkoły Rolniczej w Dublanach”, zamienione następnie na „Rocznik Akademii Rolniczej w Dublanach” (do 1917) oraz miesięcznik poświęcony nauce o lasach „Sylwan” (1883-1939, wznowiony w Warszawie w 1947), ktĂłry w 1907 roku został uznany za wspĂłlny organ wszystkich polskich towarzystw leśnych w 3 zaborach.

SpośrĂłd lwowskich pism poświęconych gĂłrnictwu i przemysłowi na uwagę zasługują czasopisma: „Wiadomości Statystyczne o Stosunkach Krajowych” (1873-1918), redagowane przez Romana Pilata, „DĹşwignia” (1894-1918), „Przewodnik Przemysłowy” (1896-1907), „Przewodnik Metalurgiczny” (1909), „Kurier Kolejowy” (1901-13), a z czasopism związanych z wydobyciem w Galicji ropy naftowej i gazu ziemnego: „Nafta” (1893-1914) i „Przegląd Techniczny-Naftowy” (1907-08, jako dodatek do „Nafty”), dziennik „Gazeta Naftowa” (1912-14), „Metan” (1917-19”), następnie pod nazwą „Przemysł Chemiczny” (1919-39).

Z pism handlowych ukazywały się we Lwowie w okresie autonomii Galicji: „Gazeta Ogłoszeń” (1892-93), „Przewodnik Handlowo-Geograficzny” (1893-98), zamieniony następnie na „Gazetę handlowo-Geograficzną” (1898-1902), powiązaną z pismem narodowo-demokratycznym „Przeglądem Wszechpolskim”, „Korespondencja Przemysłowa” (1904-05), „Czasopismo dla Spółek Rolniczych” (1904-20), „Dwutygodnik Dostaw” – zamieniony potem na „Tygodnik Dostaw” (1909-33), „Korespondencja Centralnego Związku Galicyjskiego Przemysłu Fabrycznego” (1910), „Bojkot” (1911-14), „Korespondencja Galicyjskiej Spółki Zbytu Bydła” (1912-14), „Dziennik Rozporządzeń Giełdy ZboĹźowej i Towarowej we Lwowie” (1913-14).

Czasopisma te ukazywały się jako tygodniki, ale najczęściej jako dwutygodniki i miesięczniki.

W okresie międzywojennym (1919-39) ukazywało się nadal szereg wyĹźej wspomnianych czasopism, a z nowych m.in.: „Przemysł Chemiczny” (1919-39), „Miesięcznik Ogrodniczy” (1919-21), „Hodowla Drobiu” (1920-24), „Leśnik Polski” (1920-22), „Sprawa Chłopska” (1920-28), „Wiadomości Gospodarcze Izby Handlowej i Przemysłowej we Lwowie” (1922-29, następnie „Wiadomości Gospodarcze Izby Przemysłowo-Handlowej we Lwowie” 1929-39), „Nafta” (1922-39), „Obrona. Centralny Organ Drobnych KupcĂłw i Handlarzy” (1922-28), „Tygodnik Kupiecki” (1923-28),”Czasopismo Spółdzielni Rolniczych” (1925-35), „Tydzień Kupiecki” (1927-33),”Wiadomości Giełdowe” (1928-39), „Przegląd Spółdzielczy” (1928-34), „Kwartalnik Kas Oszczędności” (1929-39), „Chłop” (1929-33), „Kooperator” (1929-34), „Polski Przemysł Drzewny” (1929.31), „Nowoczesna Hodowla i ChĂłw Drobiu” (1929-32), „Nowy Tygodnik Kupiecki” (1930-33), „Tydzień Ekonomiczny” (1931-36), „Ĺťycie Gospodarcze” (1929-32, następnie „Ĺťycie Polski Gospodarczej” 1932-37), „Polski Merkury” (1930-34), „Kurjer Ekonomiczny” (1930-32), „Kurjer Gospodarczy” (1931-34), „Wiadomości Lwowskiej Izby Rolniczej” (1933-39), „Bankowy Kurjer Gospodarczy” (1933-36), „Miesięcznik Statystyczny Polskiego Eksportu Naftowego” (1933-39), „Fortuna. Miesięcznik Poświęcony Sprawom Ekonomiczno-Finansowym” (1933-34), „Wiadomości Rolnicze” (1934-38), „Front Gospodarczy” (1934-39), „Głos Gospodyń Wiejskich” (1934-39), „Kopalnictwo Naftowe w Polsce” (1934-39), „Małopolski Tygodnik Rolniczy” (1936-37).

WśrĂłd nowych czasopism polskich wydawanych we Lwowie w okresie międzywojennym znalazły się trzy bardzo waĹźne pisma w historii polskich czasopism gospodarczych: wydawany przez Polskie Towarzystwo Ekonomiczne „Przegląd Ekonomiczny” (1932-39), pierwsze polskie czasopismo historyczne poświęcone m.in. przeszłości gospodarczej Polski, załoĹźone przez Franciszka Bujaka i Jana Rutkowskiego „Rocznik DziejĂłw Społecznych i Gospodarczych” (1931-39 i od 1946 w nowej Polsce) i wydawane od 1925 czasopismo „Badania z DziejĂłw Społecznych i Gospodarczych”, ktĂłre jest wydawane w Polsce po dziś dzień.

Rolnicy Ĺźydowscy z Małopolski Wschodniej wydawali we Lwowie czasopismo rolnicze w języku polskim „Rolnik Ĺťydowski” (1933-39).
...............

We Lwowie urodziło się wielu znanych polskich działaczy gospodarczych i polskich ekonomistów, m.in: Ernest Adam (1868-1926), polityk, finansista, poseł na Sejm RP i senator RP, 1919-26 prezes Polskiej Kasy Pożyczkowej we Lwowie; Stanisław Józef Albinowski (1923-2005), ekonomista, znany publicysta i dziennikarz ekonomiczny, uważany za nestora polskiego dziennikarstwa ekonomicznego; Józef Jan Baczewski (1829-1911), znany przemysłowiec lwowski; Leopold Caro (1864-1939), ekonomista, 1920-39 profesor ekonomii na Politechnice Lwowskiej; Stanisław Ciuchciński (1841-1912), rzemieślnik, działacz społeczny i rzemieślniczy, prezydent Lwowa, poseł na Sejm Krajowy we Lwowie; Eugeniusz Czechowicz (1904-1964), ekonomista, poseł na Sejm; Krzysztof Jeżowski (1917-1970), ekonomista, profesor Wyższej Szkoły Ekonomicznej we Wrocławiu; Henryk Kolischer (1853-1932), prawnik, poseł na Sejm Krajowy we Lwowie, poseł polski w parlamencie austriackim, poseł na Sejm Ustawodawczy RP (1919-22), prezes Izby Przemysłowo-Handlowej we Lwowie; Henryk Korowicz (1888-1941), ekonomista, profesor i rektor Akademii Handlu Zagranicznego we Lwowie; Wojciech Mikołaj Krasucki (ur. 1924), znany publicysta ekonomiczny; Mieczysław Lesz (1911-1998), polityk, ekonomista, profesor Instytutu Ekonomiki Przemysłu Chemicznego; Jan Łopuszański (1875-1936), inżynier, organizator i dyrektor generalny przedsiębiorstwa Polskie Towarzystwo Budowlane, 1922-23 minister robót publicznych, profesor i rektor Politechniki Lwowskiej, 1929 organizator pierwszej w Polsce dużej stacji melioracyjnej Politechniki Lwowskiej we Fredrowie w woj. lwowskim; Henryk Mianowski (1882-1955), profesor Państwowej Szkoły Przemysłowej w Krakowie, 1930-39 i 1945-50 dyrektor Izby Przemysłowo-Handlowej w Krakowie, poseł na Sejm RP; Alfred Ohanowicz (1888-1984), prawnik, prof. Uniwersytetu Poznańskiego, senator RP, 1924-39 generalny radca Poznańskiego Ziemstwa Kredytowego; Stanisław Pilat (1881-1941), chemik, kierownik Katedry Technologii Nafty i Gazów Ziemnych Politechniki Lwowskiej, przyczynił się do rozwoju polskiego przemysłu naftowego; Henryk Romanowski (1889-1960), ekonomista, prof. Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie; Franciszek Sokal (1881-1932), inżynier, 1924-25 minister pracy i opieki społecznej; Tytus Sylwester Woyciechowski (1808-1879), przemysłowiec.
...............

O gospodarce polskiej we Lwowie na przestrzeni wiekĂłw ukazało się wiele prac polskich historykĂłw głównie we Lwowie, ale nie tylko, jak np.: K. Badecki „Średniowieczne ludwisarstwo lwowskie” (LwĂłw 1921); J. Bielecka „Kontrakty lwowskie w latach 1768-1775. Wpływ pierwszego rozbioru Polski, 1772 r., na kontrakty lwowskie” (Poznań 1948); Ł. Charewiczowa „Handel średniowiecznego Lwowa” (LwĂłw 1925), „Lwowskie organizacje zawodowe za czasĂłw Polski przedrozbiorowej” (LwĂłw 1929), „Klęski zaraz w dawnym Lwowie” (LwĂłw 1930), „Wodociągi starego Lwowa. 1404-1663” (LwĂłw 1934); M. Horn „Towarzysze cechĂłw lwowskich w walce z wyzyskiem mistrzĂłw w 1 połowie XVII w.” („Kwartalnik Historyczny” 1959, nr 2); S. Hoszowski „Ekonomiczny rozwĂłj Lwowa w latach 1772-1914” (LwĂłw 1935); S. Kieniewicz „Adam Sapieha i Galicyjskie Towarzystwo Gospodarskie w przededniu powstania styczniowego 1860-1862” (LwĂłw 1936); „Księga pamiątkowa kas oszczędności w Małopolsce, wydana z powodu 25-lecia istnienia Związku Polskich Kas Oszczędności we Lwowie” (LwĂłw 1927); S. Lewicki „Targi lwowskie od XIV-XIX wieku” (LwĂłw 1921); W. Łoziński „Sztuka lwowska wieku XVI i XVII” (LwĂłw 1889), „Patrycjat i mieszczaństwo lwowskie w XVI-XVII w.” (LwĂłw 1890), „Kupiectwo lwowskie” (LwĂłw 1891), „Złotnictwo lwowskie w dawnych wiekach. 1348-1640” (LwĂłw 1912); G. Małachowski „Pamiętnik Jubileuszowy Galicyjskiej Kasy Oszczędności we Lwowie 1844-1894” (LwĂłw 1894); T. Mańkowski „Lwowski cech malarzy w XVI i XVII wieku” (LwĂłw 1936); R. Mękicki „Mennica lwowska w latach 1655-1657” (LwĂłw 1932); „Pamiętnik c.k. Towarzystwa Gospodarskiego 1845-1894” (LwĂłw 1894); „Polmin. Państwowa Fabryka OlejĂłw Mineralnych we Lwowie” (Warszawa 1928); E. Róşycki „Z dziejĂłw handlu papierem we Lwowie” (Warszawa 1977); S. Siegel „Kontrakty lwowskie w latach 1717-1724” (LwĂłw 1935); J. Skoczek „Studia nad patrycjatem lwowskim wiekĂłw średnich” (LwĂłw 1929); Z. Stahl „Targi Wschodnie i polityka gospodarcza” (LwĂłw 1930”; M. Wagner „Komunalne Kasy Oszczędności” (Londyn 1977); P. Wasilewski „Rzut oka na sprawy c.k. Towarzystwa Gospodarskiego Galicyjskiego” (LwĂłw 1860); M. Wąsowicz „Kontrakty lwowskie w latach 1676-1686” (LwĂłw 1935); R. Zubyk „Gospodarka finansowa miasta Lwowa w latach 1624-1635” (LwĂłw 1930).

We Lwowie ukazało się rĂłwnieĹź wiele prac polskich historykĂłw dotyczących dziejĂłw gospodarki innych miast i w ogĂłle polskiej, jak np.: K. Arłamowski „Zaopatrywania i dążenia gospodarcze szlachty czerwonoruskiej w XVI wieku” (LwĂłw 1927); O. Balzer „Skarbiec i archiwum koronne w dobie przedjagiellońskiej” (LwĂłw 1917), „Narzaz w systemie danin książęcych pierwotnej Polski” (LwĂłw 1928); M. Bałaban „Dzieje ĹťydĂłw w Krakowie i na Kazimierzu. 1304-1868” (t. 1-2 LwĂłw 1937); S. Bartoszewicz „Wspomnienia z przemysłu naftowego 1897-1930” (LwĂłw 1934); J. BergerĂłwna „Księżna pani na Kocku i Siemiatyczach. Działalność gospodarcza i społeczna Anny z SapiehĂłw Jabłonowskiej” (LwĂłw 1936); T. Bigo „Prawo przemysłowe” (LwĂłw 1935); L. Biliński „System ekonomii społecznej” (LwĂłw 1873); I. Blei „Polskie prawo dewizowe” (LwĂłw 1926); W. Breit, B. Blumenfeld „Podatek majątkowy” (LwĂłw 1924); F. Bujak „Galicja” (t. 1-2 LwĂłw-Warszawa 1908-10), „RozwĂłj gospodarczy Galicji 1772-1914” (LwĂłw 1917), „Z odległej i bliskiej przeszłości. Studia historyczno-gospodarcze” (LwĂłw 1924), „Czynnik gospodarczy w upadku dawnego państwa polskiego” (LwĂłw 1938); T. Ciesielski „Miodosytnictwo” (LwĂłw 1925); P. Dąbkowski „Wierna ręka, czyli pokład. Studium z prawa polskiego” (LwĂłw 1909), „Bartnictwo w dawnej Polsce” (LwĂłw 1923), „ZbiĂłr dokumentĂłw do historii urządzeń pocztowych w Polsce” (LwĂłw 1928); Dr Antoni (A.J. Rolle) „Początek handlu polskiego na Morzu Czarnym i Ĺźegluga po Dniestrze” (LwĂłw 1891); J. Feldman „KrakĂłw i ziemia krakowska” (LwĂłw 1934); Z. Gargas „Poglądy ekonomiczne w Polsce w XVII wieku” (LwĂłw 1903); F. Gawroński Rawita „Siabrostwo jako forma władania ziemią” (LwĂłw 1900); J. Gerlach „Chłopi w obronie Rzeczpospolitej. Studium o piechocie wybranieckiej” (LwĂłw 1939); S. Gorgos „Studia nad kasami oszczędności” (LwĂłw 1907); S. GĂłrniak „Handel detaliczny...” (LwĂłw 1935); J. Greiner „Przemysł potasowy w Polsce” (LwĂłw 1938); R. Grodecki „Początki immunitetu w Polsce” (LwĂłw 1930); A. Hirschberg „O Ĺźyciu i pismach Justa Ludwika Decjusza, 1485-1545” (LwĂłw 1874); K.J. Hładyłowicz „Zmiany krajobrazu i rozwĂłj osadnictwa w Wielkopolsce od XIV do XIX wieku” (LwĂłw 1932); S. Inglot „Sprawy gospodarcze Lwa Sapiehy 1588-1607” (LwĂłw 1925); K. Kantak „Bernardyni polscy” (LwĂłw 1933); J. Karpiniec „Ilość osad miejskich byłej Galicji i podział ich na miasta i miasteczka” (LwĂłw 1932); S. Kieniewicz „Adam Sapieha 1828-1903” (LwĂłw 1939); K. Kling „O przemyśle wosku ziemnego” (LwĂłw 1919); E. Kostołowski „Studia nad kwestią włościańską w latach 1846-1864 ze szczegĂłlnym uwzględnieniem literatury politycznej” (LwĂłw 1938); S. Kutrzeba „Autonomia miast i władza ustawodawcza panĂłw miast w dawnej Rzeczypospolitej Polskiej” (LwĂłw 1925), „Historia ĹşrĂłdeł dawnego prawa polskiego” (t. 1-2 LwĂłw 1926); H. Lepucki „Działalność kolonizacyjna Marii Teresy i JĂłzefa II w Galicji 1772-1790” (LwĂłw 1938); W. Lewicki „Zagadnienie gospodarcze Galicji” (LwĂłw 1914); Z. Ludkiewicz „Kwestia rolna w Galicji” (LwĂłw 1910); T. Lutman „Studia nad dziejami handlu BrodĂłw w latach 1773-1880” (LwĂłw 1937); T. Łopuszański „Galicyjskie kasy oszczędności, ich rozwĂłj i stan obecny” (LwĂłw 1894); H. Łowmiański „Struktura gospodarcza Mohylewa w czasie pomiary włócznej” (LwĂłw 1939); A. Mełeń „Ordynacje w dawnej Polsce” (LwĂłw 1929); A. Mikołajczyk „Charakterystyka obiegu monetarnego na terenie Małopolski w świetle skarbĂłw monet z epoki WazĂłw 1587-1668” (LwĂłw 1915); S. Pawlik „Hodowla bydła rogatego w Polsce w zarysie” (LwĂłw 1925); Z. Pazdro „Uczniowie i towarzysze cechĂłw krakowskich od drugiej połowy XIV do połowy wieku XVII” (LwĂłw 19000); Z. Przyrembel „Farfurnie polskie dawne i dzisiejsze” (LwĂłw 1936); S. Rosmarin „Zbiorowe umowy pracy” (LwĂłw 1933), R. Rozdolski „WspĂłlnota gminna w b. Galicji Wschodniej i jej zanik” (LwĂłw 1936); J. Rutkowski „Galicyjski kataster jako podstawa statystyki własności ziemskiej” (LwĂłw 1917); R. Rybarski „Kredyt i lichwa w ekonomii samborskiej w XVIII w.” (LwĂłw 1936); I. Schiper „Studia nad stosunkami gospodarczymi ĹťydĂłw w Polsce podczas średniowiecza” (LwĂłw 1911); M. Schorr „Ĺťydzi w Przemyślu do końca XVIII wieku” (LwĂłw 1903); T. Skałkowski „Towarzystwa kredytowe ziemskie na ziemiach polskich” (LwĂłw 1892); S. Sochaniewicz „WĂłjtostwa i sołectwa pod względem prawnym i ekonomicznym w ziemi lwowskiej” (LwĂłw 1921); W. Styś „Metryki gruntowe jĂłzefińskie i franciszkańskie jako ĹşrĂłdło do historii gospodarczej Galicji” (LwĂłw 1932), „Kataster gruntowy w świetle cyfr i rzeczywistości” (LwĂłw 1933), „Rozdrabnianie gruntĂłw chłopskich w byłym zaborze austriackim od roku 1787 do 1931” (LwĂłw 1934); S. Szczepanowski „Nędza Galicji w cyfrach” (LwĂłw 1888); A. Szczepański „Przemysł Ĺźelazny Galicji i warunki jego rozwoju” (LwĂłw 1916); A. Szelągowski „Pieniądz i przewrĂłt cen w XVI i XVII wieku w Polsce” (LwĂłw 1902); A. Świętochowski „Historia chłopĂłw polskich w zarysie” (t. 1-2 LwĂłw 1925-28); A. Tarnawski „Działalność gospodarcza Jana Zamoyskiego, kanclerza i hetmana w. kor. 1572-1605” (LwĂłw 1935); T. Tomkiewicz „Przyczynki do historii kultury Krakowa w pierwszej połowie XVII wieku” (LwĂłw 1912); K. Tymieniecki „Społeczeństwo Słowian lechickich” (LwĂłw 1928), „Uwagi o stanie włodyczym” (LwĂłw 1931); M. Ungeheur „Stosunki kredytowe w ziemi przemyskiej w połowie XV wieku” (LwĂłw 1929); A. Walawender „Kronika klęsk elementarnych w Polsce i krajach sąsiednich w latach 1450-1586” (t. 1-2 LwĂłw 1932-35); A.W. Wagner „Handel dawnego Jarosławia” (LwĂłw 1929); J. Widajewicz „Powołowe-poradlne. Danina ludności wiejskiej w dobie piastowskiej” (LwĂłw 1913), „Danina stołu książęcego w Polsce piastowskiej” (LwĂłw 1926); M. Wyszyński „Ze studiĂłw nad historią dziesięciny w Polsce średniowiecznej” (LwĂłw 1929); F. Zweig „Zmierzch ery odrodzenia liberalizmu” (LwĂłw 1938).

Wszystkie te publikacje (a było ich więcej, tutaj podano najbardziej znane pozycje) są bardzo ważnymi pozycjami w historiografii gospodarczej Polski i podkreślają wielką rolę w niej Lwowa.

Wielką rolę Lwowa w Ĺźyciu gospodarczym Polski jak i polskim potwierdza m.in. „Encyklopedia Historii Gospodarczej Polski do 1945 roku” (t. 1-2 Warszawa 1981).

Marian Kałuski
(Nr 197)

Wersja do druku

• Strona główna
• Powitanie
• Napisz artykuł
• Redakcja
• Działy
• Bannery Kworum
• Współpraca
• Linki
• Kontakt