Piątek 29 Marca 2024r. - 88 dz. roku,  Imieniny: Marka, Wiktoryny, Zenona

| Strona główna | | Mapa serwisu 

dodano: 04.08.19 - 15:11     Czytano: [1605]

Polska Litwa Kowieńska (3)


RADZIWILISZKI – Radviliškis, miasto w okręgu szawelskim. Dawne dobra Radziwiłłów. Kościół wzniesiono w 1619 r., nowy w 1870 r. Radziwiliszki w 1687 r. otrzymały od króla Jana III Sobieskiego prawo organizowania targowisk, a w 1710 r. otrzymały prawa miejskie od króla Augusta II. Do 1940 r. mieszkało tu sporo Polaków; w 2001 r. już tylko 50. Na tutejszym cmentarzu parafialnym zachowało się szereg grobów polskich, m.in. księcia Dominika Giedroycia z 1815 r. Miastami partnerskimi Radziwiliszek są Gniezno i Grodzisk Mazowiecki. Urodzili się tu: Ludwik Abramowicz (1888–1966 Warszawa), pedagog (ukończył studia przyrodoznawcze na Uniwersytecie Kijowskim), polski działacz narodowy na Litwie Kowieńskiej, w 1918 r. zakładał progimnazjum polskie w Telszach na Żmudzi, zlikwidowane później przez władze litewskie, 1928-38 dyrektor Gimnazjum Polskiego w Kownie, po upadku faszystowskiej Litwy 1940-41 burmistrz Telsz, 1945-47 pracownik polskiego Urzędu Repatriacyjnego (wysiedleńczego) w Wilnie, po czym wyjechał do Polski; Juliusz Morawski (1878–1928), polski lekarz psychiatra i neurolog, od 1925 r. docent psychiatrii i neurologii na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie, 1925-28 dyrektor szpitala psychiatrycznego w Kobierzynie, jeden z założycieli Towarzystwa Opieki nad Psychicznie Chorymi w Krakowie (1927), autor blisko 30 prac naukowych w językach polskim, niemieckim i francuskim; Jan Feliks Tu (1875-1942), polski teratolog i embriolog, twórca podstaw naukowych polskiej teratologii, od 1919 wykładowca na Uniwersytecie Warszawskim, członek założyciel Towarzystwa Naukowego Warszawskiego, członek Polskiej Akademii Umiejętności.

RAKISZKI – Rokiškis, miasto w okręgu poniewieskim. Miastem od 1499 r. Nadania dla tutejszego kościoła z 1500 r. dokonali królowie Aleksander Jagiellończyk i Zygmunt I Stary (1516 r.). Kościołem filialnym parafii rakiskiej był kościół w Okniście, wzniesiony przez hr. Tyzenhauzów w 1774 r. Podczas polskiego Powstania Listopadowego 1830-31, 15 maja 1831 r. doszło tu do walki oddziałów powstańczych Lisieckiego i Grotkowskiego z korpusem rosyjskim Litwinowa. Tutejsze dobra stołowe królów polskich król Zygmunt August w 1547 r. nadał Kroszyńskim, a w XVIII w. przeszły w ręce Tyzenhauzów (Polacy pochodzenia niemieckiego); ostatnim ich właścicielem z tego rodu był Rajnold Tyzenhauz, po którym odziedziczyła je jego siostra Maria Przeździecka. Klucz rakiski obejmował obszar aż 24 617 dziesięcin, czyli ok. 36 000 ha z uprzemysłowionymi folwarkami. W 1923 r. antypolski rząd litewski zabrał bez odszkodowania na cele reformy rolnej, wymierzonej w własność polską na Litwie Kowieńskiej prawie cały klucz, pozostawiając Przeździeckim pałac i tylko 100 ha ziemi, zaś 350 ha oddał im w dzierżawę. W rękach Przeździeckich okrojone Rakiszki pozostawały do 1940 r., kiedy to zostały skonfiskowane przez litewskich komunistów. Ostatnim ich właścicielem był Jan Przeździecki (1877-1944). Dzięki Tyzenhauzom i Przeździeckim Rakiszki bardzo się rozwinęły: zbudowano hale targowe, szpital, browar, młyn, szkołę i cegielnię. Rajnold Tyzenhauz i Maria Przeździecka (zm. 1890 w Warszawie) ufundowali w 1883 r. neogotycki kościół pw. św. Mateusza, w urządzeniu którego brali udział mistrzowie z Warszawy; w stojącej obok kaplicy w kształcie rotundy są krypty Kroszyńskich, Tyzenhazów i Przeździeckich. Maria Przeździecka z okazji złotego jubileuszu kapłaństwa Leona XIII w 1888 r., podczas audiencji dla Polaków, ofiarowała papieżowi namalowany przez siebie album z widokami klasztorów i kościołów w Inflantach Polskich i na Żmudzi. Z zamiłowania zoolog Konstanty Tyzenhauz zgromadził tu na początku XIX w. zbiory przyrodnicze, które przekazał później polskiemu Uniwersytetowi Wileńskiemu, na które w 1939 r. łapę położyli Litwini. Pałac w stylu klasycystycznym wybudował w 1801 r. Ignacy Tyzenhauz, a w 1905 r. gruntownie przebudował Jan Przeździecki, nadając mu wygląd neorenesansowy; sala jadalna była w modnym wówczas w Polsce stylu zakopiańskim. Przed I wojną światową w pałacu zgromadzono cenne zbiory sztuki, które ewakuowane do Kijowa w 1915 r., w większości uległy rozproszeniu. Bardzo cenna była galeria obrazów tak zachodnioeuropejskich (np. Tycjan, Rubens, A. Bronzino, S. Rosa, G.B. Tiepolo, Caravaggio, A.Ferrari, A.Cuyp, Snyders, P. Breughel, J.Ruisdael, Bassano, Sarasato. J. Negretti, A. Carracci, F.Furino, A. del Sarto, Guercino, J. van Goyen) i malarzy polskich (m.in. Jan Lampi, Jan Rustem, Szymon Czechowicz, Józef Peszka, Henryk Siemiradzki, Aleksander Orłowski). Polskie kolekcjonerstwo i zbiory muzealne poniosły wielką stratę. Niewiele przedmiotów ze zbiorów rakiskich jest dzisiaj w Polsce. Do dziś dnia częściowo zachował się wystrój wnętrz. W skonfiskowanym Przeździeckim pałacu wraz ze zbiorami sztuki i archiwum w 1940 r. komuniści założyli muzeum krajoznawcze, posiadające ponad 60 tys. eksponatów, w tym wiele poloniców; jest tu m.in. część biblioteki pałacowej oraz archiwum i dzieła sztuki oraz trochę obrazów. 1 września. Niemcy hitlerowskie a 17 września 1939 roku Związek Sowiecki dokonały ataku zbrojnego na Polskę. Sowieci zajęli całe polskie Ziemie Wschodnie wraz z Wilnem. Pewna część jednostek Wojska Polskiego operujących na terenach graniczących z Litwą przekroczyła granicę polsko-litewską. Według danych litewskich do 26 września 1939 roku zostało internowanych 12 767 żołnierzy i policjantów polskich. Umieszczono ich w kilku obozach: w Połądze, Wiłkomierzu, Kownie, Kalwarii i Wyłkowyszkach i Rakiszkach – w pałacu, gdzie przebywał duży odsetek internowanych oficerów. Wojna toczyła się do pierwszych dni października, dlatego władze litewskie i społeczeństwo litewskie zachowywali się na ogół poprawnie wobec internowanych żołnierzy. Jednak po klęsce Polski i jej okupacji przez Niemcy i Związek Sowiecki ich stosunek do internowanych żołnierzy i w ogóle polskich uchodźców zmienił się diametralnie. Litwini okazywali teraz jawnie swe polakożercze oblicze. W obozie w Rakiszkach jego władze siały wrogość między oficerami polskimi a żołnierzami niepolskiego pochodzenia, do doprowadziło 25 października 1939 roku do wybuchu zamieszek między polskimi oficerami i kadetami a niepolskimi żołnierzami. Rozporządzenia litewskie ograniczały w istotny sposób prawa internowanych polskich żołnierzy i cywilów, a dla protestujących stworzyły obóz koncentracyjny, który został otwarty 1 czerwca 1940 roku w Podbrodziu/Padbrade (Gintautas Surgailis „Uchodźcy wojenni i polscy żołnierze internowani na Litwie" 2013). Miastem partnerskim Rakiszek są Pabianice. Znalezione tu w XIX w. starożytne przedmioty znajdują się dzisiaj w Muzeum Archeologicznym w Warszawie. Urodzili się tu: Stanisław Pławski (1883-1950), polski działacz socjalistyczny, poseł na Sejm RP 1922-30, wieloletni inspektor pracy, radny wileński; Rajnold Przeździecki (1884-1955), polski hrabia, dyplomata, historyk dyplomacji w Polsce, do 1936 r. wyższy urzędnik w Ministerstwie Spraw Zagranicznych, od 1947 r. w Szwajcarii, członek honorowy Instytutu Historycznego w Rzymie, szambelan papieski, autor cenionych prac źródłowych: o formach protokołu dyplomatycznego na polskim dworze królewskim, o stosunkach polsko-szwedzkich i o dyplomatach angielskich w Polsce. – Koło Rakiszek był zaścianek szlachecki Widejty, który przez księcia Zbarskiego został nadany Drozdowskiemu, zasłużonemu w walkach o obronie ojczyzny. W rodzinie Drozdowskich (ród wywodzący się z ziem polskich) pozostawał przez kilka pokoleń, następnie drogą wiana przeszedł w dom Białłozorów, od których nabyli hrabiowie Tyzenhauzowie i wcielili do swojego klucza rakiskiego.

REMIGOŁA – Ramygala, miasteczko w okręgu i rejonie poniewieskim. Pierwszy kościół ufundowali hrabiowie Tyszkiewicze w 1781 r. Nowy, duży kościół w stylu neogotyckim pw. Św. Jana Chrzciciela został wzniesiony w latach 1902-07 według planu polskiego architekta Wacława Michniewicza. Znalezione tu w XIX w. starożytne przedmioty znajdują się dzisiaj w Muzeum Archeologicznym w Warszawie. Na cmentarzu zachowały się groby polskie, m.in. rodziny Gombrowiczów, spokrewnionych ze znanym polskim pisarzem Witoldem Gombrowiczem (1904-1969). Urodził się tu Teodor Kodis (1861-1917), polski chirurg i działacz narodowy, działacz rewolucyjny (brał udział w nie zrealizowanych zamachach bombowych na cesarza Wilhelma II i cara Aleksandra II), aresztowany 21 kwietnia 1891 i osadzony w Cytadeli w Warszawie, zwolniony z braku dowodów uciekł do USA, gdzie od 1896 był profesorem pediatrii na uniwersytecie w St. Louis oraz działaczem Polonii amerykańskiej, m.in. wiceprezesem Związku Narodowego Polskiego i założycielem polskiego Uniwersytetu Robotniczego w Chicago, po powrocie do kraju był lekarzem naczelnym Szpitala Ziemskiego, a podczas I wojny światowej Szpitala Czerwonego Krzyża w Mińsku Litewskim. - W pobliżu remigoły leżą Żwirblany, gdzie małe folwarki mieli: Wojtkiewiczowie, Kowalewscy, Kraniewscy, Pileccy, Pikszrewiczowie, Pohoreccy, Rymasowie, Rustejkowie, Sobestyańscy, Taruszkowie, Sztejnowie.

RENNÓW - Renavas, leżąca w okręgu Telsze, 15 km na południe od granicy litewsko-łotewskiej, nazwana tak w XVIII w. od nazwiska rodziny Rönne pochodzącej z Inflant, która stała się właścicielem tutejszego majątku (w 1914 r. miał on powierzchni 4538 dziesięcin); z biegiem lat rodzina uległa polonizacji. Prekursorem gałęzi żmudzkiej tego rodu był Ernest von Rönne (1645-1699), żonaty z Heleną Billewiczówną. Jego wnuk Mikołaj Antoni (1720-?) zbudował w 1786 r. w Rennowie katolicki kościół p.w. św. Izydora. Jego drugą żoną była Aniela Piłsudska. Po Mikołaju Antonim Rennów odziedziczył jego syn Feliks (1750-1827), podkomorzy wielki koronny (czyli polski), którego król Stanisław August Poniatowski odznaczył Orderem św. Stanisława. Ożenił się z Antoniną Giełgudówną i ich najstarszy syn Antoni (1795-1877) został ostatnim z baronów Rönne właścicielem Rennowa. Wzniósł on tu pałac, który zachował się do naszych czasów. Antoni von Rönne ożenił się w 1820 r. z Olimpią Górską, z którą miał córkę Olimpię (1829-1861), wydaną za mąż za księcia Feliksa Ogińskiego. Po jej przedwczesnej śmierci Antoni von Rönne przekazał więc w testamencie swój majątek Anieli Helenie von Rönne (1832-1911), córce brata Feliksa Filipa, a właściwie jej mężowi, Stanisławowi Kostce hr. Mielżyńskiemu (1840-1891; Mielżyńscy po polski ród z Wielkopolski). Nim do tego doszło, baron Antoni Rönne przyjął do swojego pałacu wdowę po Janie Narutowiczu, właścicielu leżącego po sąsiedzku majątku Brewiki, z dwoma małoletnimi synami, Stanisławem i Gabrielem (przyszłym pierwszym prezydentem Rzeczypospolitej). Przygarnięcie rodziny Jana Narutowicza było aktem wdzięczności dla nieżyjącego już sąsiada, który aresztowany za udział w Powstaniu Styczniowym 1863 roku nie wydał władzom carskim właściciela Rennowa, wspomagającego wydatnie styczniowych powstańców. Po śmierci Antoniego von Rönnego hrabia Stanisław Kostka Mielżyński, a później jego syn Feliks Marian (1871-1910), żonaty ze Stanisławą Woynicz-Sianożęcką (1869-1958), przebudowali wnętrza tutejszego pałacu, nadając im bardziej reprezentacyjny charakter. W dużej sali balowej nad kominkiem wisiał obraz namalowany przez Wacława Pawliszaka, a przedstawiający księcia Józefa Poniatowskiego. W salonie saloniku i różnych pokojach na ścianach wisiały obrazy, wśród których wyróżniały się portrety baronów Rönne i hrabiów Mielżyńskich oraz dwumetrowe sztychy przedstawiające sceny mitologiczne. Wśród licznych zbiorów wyróżniały się kolekcje starej porcelany, empirowe lampy wykonane z brązu (były to kopie lamp z pałacu Potockich w Jabłonnej koło Warszawy) i dwa marmurowe wazony z pracowni Cavony. W bibliotece był księgozbiór liczący ponad 1000 tomów oprawnych w skórę, z tłoczonymi złoconymi tytułami. Widok ówczesnego pałacu Rönnów uwiecznił na litografowanym rysunku z 1875-6 r. znany polski rysownik Napoleon Orda (Muzeum Narodowe, Kraków). Po śmierci Feliksa hr. Mielżyńskiego w 1910 r. majątkiem, bardzo okrojonym przez rząd litewski, zarządzała do 1940 r. jego żona, Stanisława z Woynicz-Sianożęckich Mielżyńska, z córką, Marią z Mielżyńskich Januszową Zdziechowską. Podczas działań wojennych pałac nie uległ zniszczeniu. Po wojnie stał się siedzibą władz kołchozu, potem szkoły i biblioteki, a od 1996 roku Muzeum Sztuki Litewskiej.

RETÓW - także Retowo - Rietavas, miasto w okręgu telszańskim. Retów wraz z okolicznymi dobrami wchodził w skład dóbr stołowych Wielkich Książąt Litewskich. Od końca XVI wieku do początku XVIII wieku dzierżawili je Sapiehowie, a po nich dzierżawcami i od 1773 r. właścicielami byli Ogińscy. W 1812 r. właścicielem Retowa został kuzyn Ksawerego, a syn słynnego kompozytora polskiego Michała Kleofasa Ogińskiego (1765 Guzów koło Żyrardowa – 1833 Florencja), twórcy znanego każdemu Polakowi poloneza „Pożegnanie Ojczyzny", Ireneusz Kleofas Ogiński (1808-1863 Retów), a po nim jego syn Bogdan Michał Ogiński (ur.1848), zmarły bezpotomnie w 1909 r., który był żonaty z Marią Potulicką (ten polski ród pochodził z Wielkopolski). W 1859 r., a więc na kilka lat przed uwłaszczeniem chłopów, dobra retowskie miały 52 274 dziesięcin (ok. 60 tys. ha) i 9176 mieszkańców (4196 mężczyzn i 4980 kobiet) i obejmowały one 97 wsi z 1200 gospodarstwami chłopskimi i 3 miasteczka. Retów, Andrzejewo (nazwane później Marianów) i Wewirżany. Włościanie byli oczynszowani i zamożni jak na tamte czasy (uprawa lnu, hodowla koni). Dzisiejszy plan urbanistyczny miasteczka to dzieł ks. Ireneusza Ogińskiego. Zakupił i zburzył stare i nędzne chaty miejskie i pobudował nowy Retów: od ranku z kościołem jego fundacji rozchodzą się 4 główne ulice: pierwsza ku wzniesionemu przez niego pałacowi, druga na staw, trzecia w kierunku na Płungiany, a czwarta w kierunku Rosieniom. Ulice są szerokie i zostały zabrukowane. Wzniesiony przez Ireneusza Ogińskiego w poł. XIX w. pałac w stylu włoskim w Retowie był dwupiętrową i z wieżą dużą i ładną budowlą. Miał 20 sal i pokoi w układzie dwutraktowym. Trójosiową część środkową zajmował obszerny hall z oknami na przestrzał, zdobił go szereg kompletnych zbroi z różnych epok, przeniesionych później do sali „rycerskiej". W westybulu nad kominkiem wisiał obraz pędzla Wacława Pawliszaka przedstawiający księcia Józefa Poniatowskiego. Salonik nosił nazwę „gdańskiego", gdyż miał starodawne gdańskie umeblowanie. W pałacu była m.in. galeria portretów rodzinnych, zabytkowa broń, kolekcja wykopalisk archeologicznych z terenu Żmudzi i Litwy (większość tych zbiorów przepadła w czasie I wojny światowej, uratowana część znajduje się dzisiaj w zbiorach litewskich, przywłaszczona przez władze litewskie w 1940 r.), cenna biblioteka (inkunabuły) oraz archiwum rodzinne Ogińskich. Po wybuchu I wojny światowej większość zbiorów została wywieziona do, gdzie po rewolucji bolszewickiej przepadły. Sam pałac podczas wojny częściowo spłonął. Ówczesny widok pałacu Ogińskich od strony podjazdu uwiecznił na litografowanym rysunku z 1875-6 r. znany polski rysownik Napoleon Orda (Muzeum Narodowe, Kraków). Przy pałacu jest kaplica grobowa Ogińskich z XIX wieku z czterema rzeźbami. W kaplicy pochowano ks. Bogdana Michała Ogińskiego (zm. 1909, epitafium na zewnętrznej ścianie kaplicy) oraz jego brata Michała Mikołaja (1849-1902) z Płungian. Obok kaplicy znajduje się żeliwny nagrobek na dawnej mogile ks. Ignacego Ogińskiego, którego szczątki przeniesiono do kościoła w 1873 r. Pałac otaczał 60 hektarowy park krajobrazowy – jest jednym z największych na Litwie. Piękno pałacu uwiecznił na dwóch litografiach znany polski rysownik i malarz Napoleon Orda (1807-1883 Warszawa). Po powstaniu niepodległego państwa litewskiego w 1918 r., które za swój cel postawiło sobie zniszczenie polskiej Litwy Kowieńskiej, majątek Ogińskich został znacjonalizowany bez odszkodowania. Był własnością państwową, a w okresie sowieckim (1945-91) był kołchozem, a sam pałac ulegał dewastacji. Do dziś zachowały się jedynie zabudowania dworskie i wieża elektrowni.
W 1527 r. powstała tu parafia katolicka i w 1529 r. zakończono budowę pierwszego kościoła. Nowy kościół ufundowali w 1721 r. Michał Sapieha i jego matka Izabela Sapieżyna. Obecny monumentalny trójnawowy kościół neoromański – bazylikę w stylu weneckim z dwiema wysokimi wieżami i kopułą (1853-74) pw. św. Michała Archanioła ufundowali książęta Ireneusz Ogiński i jego syn Bogdan Michał (jego budowa kosztowała pół miliona rubli – czyli zawrotną sumę pieniędzy). Pracami na miejscu kierował Friedrich August Stüler, architekt króla pruskiego Fryderyka Wilhelma IV, ale projekt kościoła wykonał polski architekt Gąsowski, mieszkający w Rzymie. W 1844 r. ks. Ireneusz Ogiński ufundował na cmentarzu murowaną kaplicę pw. N.M.P. Ostrobramskiej. W 2. poł. XVI w. był tu także zbór kalwiński ufundowany przez Marka Ławrynowicza, który miał charakter polsko-litewski. Przy zborze była szkółka elementarna i drukarnia. W 1590 r. król Zygmunt III nadał Retowowi prawo na targi, a miejskie prawo magdeburskie wraz z herbem: lwa w biegu, z mieczem w paszczy, a nad herbem napis po polsku „za naród, króla i sławę" nadał Retowowi król Stanisław August Poniatowski w 1792 r. W latach 1795-1915 Retów był w zaborze rosyjskim. W XIX w. Retów był ważnym centrum edukacji: do Powstania Listopadowego 1830-31 była tu szkoła polska, w 1859 r. Ogińscy założyli szkołę rolniczą z małym folwarkiem, w 1875 r. szkołę muzyczną, w 1883 r. 60-osobową orkiestrę symfoniczną oraz hutę i fabrykę maszyn rolniczych, cegielnię, piec wapienny, w 1892 r. w Retowie pierwszą na ziemiach litewskich elektrownię wiatrową i linię telegraficzną łącząca Retów z Płungianami i Sałantami, organizowali wystawy rolnicze. Dzięki Ireneuszowi i Bogdanowi Ogińskim w Retowie była szkoła ludowa, dom dla sierot, dom położniczy, szpital i apteka. W czasie Powstania Listopadowego 1830-31 uruchomiono w majątku produkcję broni i amunicji dla powstańców. Zbrojne walki nie ominęły samego Retowa. 15 maja 1863 r. został rozbity w Retowie przez generała Schirmana oddział powstańczy. Rosjanie zniszczyli fabrykę prochu oraz zdobyli 8 dział, które powstańcy sprowadzili z Wornian. Podczas kolejnej bitwy powstańców z silną kolumną wojsk rosyjskich gen. Schirmana pod Taurogami 18 maja 1863 r. duży oddział powstańczy gen. Onufrego Jacewicza, dowódcy powstania powiatu telszewskiego, musiał przerwać walkę z powodu braku amunicji; gen. Jacewicz zarządził odwrót, a rada wojenna postanowiła wówczas oddział rozpuścić z poleceniem gromadzenia się w lasach Retowa, gdzie zebrało się ostatecznie około 900 ludzi, z tym, że niebawem oddział powstańczy rozrósł się do 3000 partyzantów. Jest tu cmentarz ze starymi polskimi grobami. Opis Retowa zamieścił Ignacy Buszyński w swej książce „Opisanie powiatu Rosińskiego" (Wilno 1874), a widok pałacu i kościoła w Retowie zamieściły warszawskie „Kłosy" (1979, nr 711 i 712). W Retowie urodzili się: Ignacy Bałtruszys (1864-1919 Piotrogród), duchowny katolicki, prawnik, teolog, 1902-10 profesor polskiej z charakteru katolickiej Akademii Duchownej w Petersburgu i 1910-18 rektor Seminarium Duchownego tamże, 1918-19 proboszcz kościoła polskiego w Petersburgu, krytycznie patrzał na rodzący się nacjonalizm litewski, uważając, że dobro Kościoła wymaga, zwłaszcza pod zaborem rosyjskim, mocnego oparcia o kulturę polską; książę Bogdan Michał Ogiński (1848-1909 Retów), właściciel Retowa i jego dobroczyńca, żonaty z polską księżną i patriotką Marią Potulicką (1854-1927) oraz jego brat, książę Mikołaj Ogiński (1849-1902 Nicea), właściciel Płungian i budowniczy tamtejszego pałacu, ożenionego z wywodzącą się z polskiej Galicji ziemianką Marią Skórzewską. Oczywiście Litwini robią bezpodstawnie z Ogińskich, od wielu pokoleń Polaków – z języka, kultury i obywatelstwa, Litwinów w dzisiejszym tego słowa znaczeniu.

ROGÓWEK – Raguvele, miejscowość w okręgu uciańskim. Od XVIII wieku własność Komarów, którzy wznieśli tu okazały zespół pałacowy, otoczony parkiem (19 ha). Ostatnim właścicielem Rogówka był Konstanty Komar (zm. 1940). Pałac wzniesiony na przełomie XVIII i XIX w., po gruntownej przebudowie i powiększeniu w latach 1840-50 uzyskał późno klasycystyczny wygląd. Jest to budowla piętrowa, na planie wydłużonego prostokąta. Fasadę akcentuje czterokolumnowy portyk z trójkątnym frontonem z kartuszem herbowym. Od strony ogrodu taras. We wnętrzach zachowała się część dekoracji stiukowych oraz piece i kominki. Na piętrze znajdował się ogród zimowy. W pałacu były dzieła sztuki i wyroby rzemiosła artystycznego. W 1940 r. Litwni bezprawnie je sobie przywłaszczyli i przekazali muzeum w Kownie (R. Aftanazy). W skład zespołu pałacowego wchodzi 19 budynków. Po II wojnie światowej w pałacu mieściła się szkoła. W latach 90. XX wieku pałac odzyskała pozostała na Litwie część rodziny Komarów (spokrewniona z mistrzem olimpijskim Władysławem Komarem). Widok Pałacu Komarów od strony rzeki Josty utrwalił nam na litografowanym rysunku z 1875-6 r. znany polski rysownik Napoleon Orda (Muzeum Narodowe, Kraków). Za rzeką Jostą wznosi się neogotycka kaplica z 1849 roku z grobami rodzinnymi Komarów. Obok, w 1995 roku, ustawiono symboliczne nagrobki Konstantego Komara (zm. 1940) i Władysława Komara (zamordowanego przez Litwinów w Glinciszkach w 1944 r.). Tutejszy kościół p.w. św. Stefana, drewniany, trójnawowy, klasycystyczny, zbudowany w latach 1794-96 z fundacji J. Komara. We wnętrzu m.in. portret żony jednego z Komarów z synem, przypominający przedstawienia obrazu Matki Bożej z Dzieciątkiem (XVIII w.) oraz obrazy polskich świętych: Jana Kantego (I poł. XIX w.) i św. Kazimierza (I poł. XIX w.). Urodził się tu Władysław Komar (1910-1944), ziemianin polski, sportowiec (członek polskiego klubu sportowego „Sparta" w Kownie; był reprezentantem Litwy w biegu na 110 m przez płotki i w skoku wzwyż - 7. miejsce w Mistrzostwach Europy 1934 z wynikiem 1.80)., żołnierz podziemia – Związku Walki Zbrojnej-Armii Krajowej. W 1941 za zgodą Komendy Okręgu ZWZ przyjął stanowisko zastępcy kierownika Zarządu Gospodarstw Rolnych Ostland (Landbewirstschaftungsgesellschaft Ostland) na okręg wileński, starając się obsadzać administrację majątków Polakami, dzięki czemu można było zaopatrywać w żywność partyzanckie oddziały czy zatrudniać polską młodzież, chroniąc ją przed wywiezieniem na roboty do Niemiec. 20 VI 1944 zamordowany w Podbrzeziu koło Wilna przez litewskich nacjonalistów, którzy ponoć wzięli go za komendanta Armii Krajowej Aleksandra Krzyżanowskiego „Wilka".

RUMSZYSZKI – Rumšiškės, miasteczko w okręgu kowieńskim, koło Koszedar, nad Niemnem. Kościół katolicki wzniósł tu król Władysław Jagiełło. Tutejsze dobra należały do dóbr stołowych królów polskich. Poniżej miasteczka znajdowała się największa na Niemnie rapa, którą tworzyły wielkie głazy na dni rzeki, które często wystawały wystawały nad jej powierzchnią. Rapa nazywana była „mostem diabelskim", biczem albo Rumszycki olbrzym. Ta ostatnia nawiązywała do ustępu z „Grażyny" Adama Mickiewicza: „Tak, ojcze Niemen, mnogich piastun łodzi, Gdy Rumszyskiego napotka olbrzyma". Rapa ta utrudniała transport rzeczny, dlatego od dawna starano się usunąń głazy. Po raz pierwszy za króla Zygmunta Augusta, kiedy dzieła tego podjął się Mikołaj Tarło, chorąży przemyski. Następnie król Stanisław August Poniatowski w 1775 r. Polecił zająć się zupełnym oczyszczeniem rzeki z tych skał. Wykonania tego podjął się matematyk i mechanik Franciszek Narwojsz, późniejszy profesor Akademii Wileńskiej. W okresie trzech lat usunął wiele głazów,jednak największych nie można było usunąć, chociaż sprowadzono w tym celu specjalistów z Anglii. W skutek tego nie stanął w Rumszyszkach pomnik z wydobytych skał, z napisem przygotowanym przez poetę Ignacego Krasickiego. Także próby z lat 1805 i 1820-25 nie zakończyły się sukcesem.

SEREJE – Seirijai, miasteczko na Litwie w okręgu olickim w rejonie łoździejskim. W 1598 r. biskup krakowski Jerzy Radziwiłł ufundował tu kościół katolicki. Był tu zbór polskich kalwinów. Podczas powstania kościuszkowskiego w 1794 r. wiele szlachty szukało tu schronienia. Po utworzeniu w 1807 r. Księstwa Warszawskiego Sereje były ekonomią rządową. 1815-1915 w granicach Królestwa Polskiego (powiat sejneński). Sereje był świadkiem wielu kampanii wojennych (1812, 1914-15, 1941-1944), jak też powstań narodowych (1831, 1863). Po powstańcach z 1830-31 i 1863-64 r. pozostały mogiły we wsiach Mockoniach, Stogastulpiach, Staciszkach. W Serejach i okolicy przed I wojną światową mieszkało sporo Polaków. W czasie I wojny światowej (1914-18) w latach 1915-19 Litwa wraz z Suwalszczyzną były okupowane przez wojska niemieckie. W chwili opuszczania przez wojska niemieckie Suwalszczyzny (i Litwy) w lipcu 1919 r., Niemcy pozwolili ją zająć wojskom litewskim wraz z południową Suwalszczyzną, w której większość ludności stanowili Polscy (powiaty: suwalski, augustowski i połowa powiatu sejneńskiego), a Litwinów prawie w ogóle nie było. Litwini po zajęciu Suwalszczyzny wobec lokalnej ludności polskiej dopuszczali się gwałtów, grożąc nawet rzezią Polaków. Jeszcze gorzej traktowano Polaków w przygranicznych terenach po litewskiej stronie Linii Focha rozgraniczającą polską Suwalszczyznę od litewskiej, a więc także w Serejach w obawie, że będą walczyli o przynależność ich do Polski. Szereg Polaków z Serej i okolicy aresztowano, prawie wszystkie majątki ziemskie większej i mniejszej własności polskiej ograbiono, a ich właściciele, którzy nie zdołali się ukryć, zostali aresztowani lub uprowadzeni (S. Buchowski). W Serejach jest cmentarz z polskimi grobami, m.in. ks. Józefa Bacewicza i doktora Edmunda Bartoszewicza. Urodził się tu Bernard Szapiro (1866 - 1942 Warszawa), inżynier, polski działacz socjalistyczny (1899-1906 Polskiej Partii Socjalistycznej/PPS, a po rozłamie 1906-18 PPS-Lewicy), robotniczy i związkowy, publicysta żydowskiego pochodzenia, w latach 1889-91 współorganizator i działacz Związku Robotników Polskich, w 1905 r. współtwórca związków zawodowych w Królestwie Polskim, działacz oświatowo-kulturalny (m.in. wykładowca w Towarzystwie Szerzenia Wiedzy Handlowej i Przemysłowej).

SIEMIELISZKI dawniej Sumiliszki - Semeliškės, miasteczko w okręgu wileńskim, w rejonie elektreńskim, na zachód od Wilna. Kościół św. Wawrzyńca ufundował w 1502 r. król polski Aleksander Jagiellończyk, odnowiony przez ks. Kibitniewskiego w 1774 r. W kościele jest od dawna czczony cudowny obraz św. Rocha – patrona rolników. Do 1914 r. co roku w sierpniu odbywał się tu odpust w święto św. Rocha, na który przybywało tysiące wiernych – zarówno Litwinów jak i Polaków, których tu i w okolicy mieszkało bardzo dużo. Wiosną 1919 r. Siemieliszki wraz z obszarem całej gminy zostały zajęte przez Wojsko Polskie. 7 czerwca 1919 r. gmina weszła w skład utworzonego pod Zarządem Cywilnym Ziem Wschodnich okręgu wileńskiego, którą podczas wojny polsko-bolszewickiej w 1920 r. od lipca okupowała Armia Czerwona. Po przegranej przez bolszewików bitwie warszawskiej i parciu wojsk polskich na wschód, teren ten został przejęty 9 września 1920 r. przez Tymczasowy Zarząd Terenów Przyfrontowych i Etapowych. Po walkach z Litwinami i demarkacji granic Litwy Środkowej pod koniec 1920 r. gmina znalazła się tymczasowo na terenie Litwy Kowieńskiej. Jednak podczas likwidacji pasa neutralnego w 1922 r. nie została przyłączona do Polski, a tutejsi Polacy zostali poddani brutalnej lituanizacji. Gmina Siemiliszki jest obecnie gminą partnerską polskiej gminy Czosnów w województwie mazowieckim.

SIESIKI – Siesikai, miasteczko w okręgu wileńskim, koło Wiłkomierza. Na początku XVI wieku książę Gabriel Dowmunt wzniósł tu niewielki renesansowy zamek o czterech wieżach w narożach murów, otoczony z trzech stron fosą. W 1. poł. XVIII wieku zamek przeszedł do rodziny Radziwiłłów, a od 1745 do 1940 r. wraz z tutejszym majątkiem ziemskim był w posiadaniu Dowgiałłów. W latach 1820-30 Dominik Wawrzyniec Dowgiałło przebudował zamek w stylu neoklasycystycznym, burząc przy tym dwie wieże. Salon „czerwony" i „błękitny" miały bardzo bogate dekoracje w postaci fresków i malowideł, umieszczonych w supraportach. Plafon w salonie „czerwonym" był podzielony na dwie części: jedna przedstawiała pogrzeb wielkiego mistrza krzyżackiego Ulricha von Jungingena po bitwie pod Grunwaldem w 1410 r., a u stóp króla Władysława Jagiełły i księcia Witolda rycerstwo krzyżackie składa sztandary. Druga połowa przedstawia króla Stefana Batorego pod Pskowem, nad drzwiami do salonu „błękitnego" supraporta przedstawia Kraków z Wawelem. Sale reprezentacyjne zdobiło wiele obrazów szkoły holenderskiej, obraz Matki Boskiej z czasów konfederacji barskiej oraz wiele portretów rodzinnych; były rzeźby z brązu i marmuru, m.in.. Mater Dolorosa Oskara Sosnowskiego, stare zegary, porcelana polska (z Baranówki), saska i niemiecka, stare srebra, puchar kryształowy króla Jana III Sobieskiego z jego herbami, zdobycze spod Wiednia (1683), szpada Emilii Plater, pasy słuckie, kolekcja medali i zbiory numizmatyczne i archeologiczne z terenu Litwy. Biblioteka liczyła 5000 tomów (m.in. Biblia Radziwiłłowska) , oraz cenne archiwum (dokumenty z XV w. związane z Powstaniem Listopadowym 1831 i Powstaniem Styczniowym 1863-64). Po wybuchu I wojny światowej większość zbiorów została wywieziona do Hołubina na Białorusi, gdzie przepadły; pozostałe w Siesikach zagrabili Litwini w 1940 r. Przy zamku został zbudowany w 1904 r. dworek „Akademia". Ostatnim właścicielem zamku był Oskar Jan Dowgiałło (1902 - 1988), w którego posiadaniu zamek pozostawał do 1940 r. Jego matką była hrabina Anna Chodkiewicz z Młynowa na Wołyniu. Od 1990 r. opustoszały zamek przechodzi prace remontowe. Widok od strony jeziora Siesiki zamku Dowgiałłów utrwalił nam na litografowanym rysunku z 1875-6 r. znany polski rysownik Napoleon Orda (Muzeum Narodowe, Kraków). W miasteczku jest kościół z 1537 r., przebudowany w XVIII wieku z fundacji Dowmunt-Siesickich, na cmentarzu kaplica Kończów z 1801 r. Podczas polskiego Powstania Styczniowego 1863 doszło tu 4 VI do bitwy powstańców z wojskiem rosyjskim. Koło Sesik była polska okolica szlachecka Widgirce, w której małe folwarki mieli: Delnikowiczowie, Grużewscy, Kizisowie, Minciowie, Robaszewscy, Staszewiczowie, Tałałasowie, Tarnowscy, Szyrwisowie i Januszkiewiczowie.

SIMNO - Simnas, miasteczko na Litwie, położone w okręgu olickim, 23 km od Olity. Miejscowe dobra w XVI w. należały do Zabrzezińskich. W 1520 r. Jan Zabrzeziński ufundował renesansowy kościół o charakterze obronnym w kształcie bazyliki. Cenne wyposażenie wnętrza. Po Zabrzezińskich dobra tutejsze należały w XVII w. do Sapiehów, a w XVIII Wiśniowieckich. Miasto lokowane na prawie magdeburskim w 1626 r. przez króla Zygmunta III Wazę. Król Stanisław August Poniatowski potwierdził Simnu prawa miejskie w 1792 r. Miejsce obrad sejmików ziemskich powiatu trockiego przeniesionych tu z Trok na czas okupacji rosyjskiej wielkiej części Wielkiego Księstwa Litewskiego w latach 50. XVII w. w 1659 r. W latach 1815-1915 na terenie Królestwa Polskiego. Władze carskie odebrały prawa miejskie 31 maja 1870 r. w ramach represji po powstaniu styczniowym. W Simnie i okolicy przed I wojną światową mieszkało sporo Polaków. W czasie I wojny światowej (1914-18) w latach 1915-19 Litwa wraz z Suwalszczyzną były okupowane przez wojska niemieckie. W chwili opuszczania przez wojska niemieckie Suwalszczyzny (i Litwy) w lipcu 1919 r., Niemcy pozwolili ją zająć wojskom litewskim wraz z południową Suwalszczyzną, w której większość ludności stanowili Polscy (powiaty: suwalski, augustowski i połowa powiatu sejneńskiego), a Litwinów prawie w ogóle nie było. Litwini po zajęciu Suwalszczyzny wobec lokalnej ludności polskiej dopuszczali się gwałtów, grożąc nawet rzezią Polaków. Jeszcze gorzej traktowano Polaków w przygranicznych terenach po litewskiej stronie Linii Focha rozgraniczającą polską Suwalszczyznę od litewskiej, a więc także w Simnie w obawie, że będą walczyli o przynależność ich do Polski. Szereg Polaków z Simna i okolicy aresztowano, prawie wszystkie majątki ziemskie większej i mniejszej własności polskiej ograbiono, a ich właściciele, którzy nie zdołali się ukryć, zostali aresztowani lub uprowadzeni (S. Buchowski). Na cmentarzu wiele grobów w rdzennie polskiej pisowni (m.in. ks. Ambrożego Głowackiego) ale też widać ich litwinizację. Urodził się tu Maciej Józef Radziukinas (1870 – 1937 Warszawa), inżynier, podczas I wojny światowej w pionie techniczno-organizacyjnym Piotrogradzkiego Okręgu Wojskowego, po rewolucji 1918-19 więziony przez bolszewików w Jarosławlu, po ucieczce służył w armii Piotra Wrangla (VIII 1919-III 1920) i kierował pracami fortyfikacyjnymi na Krymie, a następnie dotarł do Polski, w sierpniu 1920 r. przyjęty został do Wojska Polskiego, 1921-22 komendant Obozu Warownego „Przemyśl", 1922-25 szef Saperów i Inżynierii Okręgu Korpusu Nr II w Lublinie, od 1925 zastępca szefa Departamentu VI Budownictwa Ministerstwa Spraw Wojskowych, tytularny generał brygady Wojska Polskiego od 1927.

SKOPISZKI - Skapiškis, miasteczko w okręgu poniewieskim, koło Kupiszek. W XVI w. był tu zbór polskich arian. Kościół katolicki ufundował w 1752 r. biskup inflancki Józef Dominik Puzyna. Jednocześnie powstał tu klasztor polskich dominikanów, którzy wybudowali tu w 1819 r. kościół pw. św. Jacka, polskiego świętego. Istniał on do 1832 r., kiedy to został zamknięty przez władze carskie w ramach represji za polskie Powstanie Listopadowe 1830-31, w którym brała udział także Litwa. Urodzili się tu: Antoni Kwiatkowski (1890-po 1 IX 1939), ksiądz katolicki (prałat), podczas I wojny światowej duszpasterz i działacz polski w Moskwie i Charkowie, członek komisji mieszanych polsko-sowieckich do wykonania traktatu ryskiego, dzięki jego staraniom udało się odzyskać wiele cennych zbiorów sztuki polskiej, założyciel i kierownik Instytutu Naukowego Badania Komunizmu w Warszawie (1930-1939); Wincenty Kwiatkowski (1892-1972), ksiądz katolicki, teolog, twórca warszawskiej szkoły apologetycznej, profesor teologii Uniwersytetu Warszawskiego, po wojnie profesor i 1956-65 rektor Akademii Teologii Katolickiej w Warszawie.

SKOROJTYSZKI - Skaraitiškė, wieś w okręgu kowieńskim, w rejonie rosieńskim, 12 km na północny wschód od Rosieni. Tutejsze dobra należały do Skoroyciów (od nich nazwa wsi), następnie do Gapszewiczów. Jedna z Gapszewiczówien wyszła za Tomasza Syriatowicza, sędziego sądu powiatowego w Rosieniach. Na początku XIX wieku jego córka Tekla Syriatowiczówna, wychodząc za Jana Billewicza herbu Mogiła, prezesa sądu powiatowego w Rosieniach wniosła majątek tej rodzinie we wianie. W wyniku podziału majątku Skorojtyszki (780 ha) miały przypaść młodszemu ich synowi Franciszkowi Billewiczowi (1820–1878), który tu mieszkał z matką. Poparł on Powstanie Styczniowe 1863 r. i został w lutym 1863 r. aresztowany przez władze carskie i zesłany do Czembaru w guberni penzeńskiej. Na zesłanie towarzyszyły mu żona Kunegunda z domu Piłsudska (1820–1877) i córka Urszula (1840–1906). Dom bardzo ucierpiał w czasie powstania. Prawie całe jego urządzenie zostało zrabowane. Również w czasie I wojny światowej dwór ucierpiał: został zajęty przez wojska niemieckie, a następnie częściowo spalony. Spaliły się również zabudowania gospodarcze. Majątek nie został skonfiskowany przez władze carskie, gdyż Tekla Billewiczowa zapisała go bezpośrednio swej wnuczce Urszuli, która wychodząc w 1878 r. za Leona Kontryma (1847–1906), właściciela jednego z sąsiednich majątków, wniosła majątek we wianie do rodziny Kontrymów. Franciszek Kontrym, był od 1918 r. ostatnim właścicielami Skorojtyszek. Po wojnie Franciszek sukcesywnie odtwarzał gospodarstwo, które w wyniku antypolskiej reformy rolnej z 1922 r. pomniejszone do zaledwie 11 ha, a w 1940 r. miało już 142 ha, pomimo niesamowitych trudności ze strony administracji litewskiej. Odtwarzał również wyposażenie dworu. Po zajęciu majątku przez władze sowieckiej Litwy w 1940 r., Franciszek Kontrym wraz z rodziną i rodziną jego zmarłego w 1915 r. brata Ignacego zostali zesłani na Syberię, a majątek został znacjonalizowany; znaczna część zgromadzonego tu zabytkowego wyposażenia została wywieziona do okolicznych magazynów muzealnych. Prawdopodobnie w tutejszym dworze ukrywał się jakiś czas po Powstaniu Listopadowym 1830-31 Kazimierz Kontrym (1772- 1836 Szydłów), polski pisarz, publicysta i działacz polityczny, współzałożyciel Towarzystwa Szubrawców w Wilnie, uczestnik powstania kościuszkowskiego 1794 i członek władz Powstania Listopadowego na Litwie.

SKORULE - Skaruliai, miasteczko w okręgu kowieńskim, koło Janowa. Dawniej dziedzictwo Skorulskich, potem Siemaszków. Kościół św. Anny ufundował w 1622 r. Andrzej Skorulski. W kościele obrazy znanego malarza polskiego Franciszka Smuglewicza (1745 Warszawa – 1807 Wilno). W roku szkolnym 1926/27 za zgodą rządu litewskiego ludowo-socjaldemokratycznego nastawionego lepiej do Polaków, otwarta została tu polska szkoła podstawowa, do której uczęszczało 82 dzieci. Zamknięta w następnym roku przez nacjonalistów litewskich, którzy doszli do władzy w wyniku zamachu stanu, dokonanego w grudniu 1926 r. Urodzili się tu: Andrzej Skorulski (zm. 1637 r.), chociaż był pochodzenia litewskiego, nie znał języka litewskiego (znał język polski, ruski, łacinę i włoski), w latach1582-84 uczestniczył w pielgrzymce M.K. Radziwiłła do Ziemi Świętej i w Jerozolimie 29 czerwca 1583 r. został pasowany na rycerza Grobu. Świętego, poseł na sejmy w Warszawie, marszałek kowieński, w 1627 r. ufundował klasztor benedyktynek chełmińskich w Kownie, dobroczyńca zakonu jezuitów; Antoni Skorulski (1715-1777), jezuita, filozof, profesor i 1772-74 rektor Akademii Wileńskiej, należał, obok Benedykta Dobszewicza, do najwybitniejszych filozofów na Litwie w XVIII w., 1766-1772 prowincjał litewskich jezuitów (do prowincji tej należała także polska Warmia). – W pobliżu Skoruli był majątek o nazwie Berże (750 ha), który należał do Kossakowskich, Ejsmontów, Łabuńskich, a ostatnio do Mackiewiczów.

SKREBINY – Skrebinai, wieś okręgu kowieńskim, koło Kulwy. W połowie XIX w. własność Felicji Nowickiej z domu Mickiewiczówny, która w 1857 r. wyszła za mąż za Napoleona Nowickiego (1800-1870), filaretę wileńskiego, powstańca 1830 i 1863, zesłanego w 1839 r. na Syberię w związku ze sprawą spiskową Szymona Konarskiego (wrócił z Sybiru w 1857 r. i wzięli ślub). W latach ich młodości-narzeczeństwa była to romantyczna wielka miłość, której Adam Mickiewicz poświęcił miejsce w "Pieśni filaretów". Nowicki założył tu cukrownię. Do II wojny światowej mieszkało tu dużo Polaków; w roku szkolnym 1926/27 tutejsza polska szkoła powszechna miała 30 uczniów. Urodził się tu Wincenty Leopold Sleńdziński (1837–1909 Wilno), za młodu w Wilnie uczył się gry na pianinie u Stanisława Moniuszki, malarz wileński, konserwator malarstwa (zamek w Kórniku k. Poznania), tworzył obrazy o tematyce rodzajowej, pejzaże i widoki Wilna (np. Popławy (1884, w Muzeum Narodowym w Warszawie), religijnej (m.in. dla kościołów w Wilnie – m.in. kilka obrazów w katedrze, Druskienikach, Daugai, Pińsku, Moskwie) i portrety, mieszkając przez jakiś czas w Krakowie w 1872 r. poznał Jana Matejkę, większość jego obrazów zagrabili Litwini lub wpadła w ich ręce po 1939 r. i są teraz w muzeach i kościołach litewskich, w Polsce jego obrazy są w Muzeach Narodowych w Warszawie, Poznaniu i Krakowie (m.in. Portret Adama Honorego Kirkora (1860).

STOKLISZKI – Stakliškės, miejscowość w okręgu kowieńskim, koło Pren. Wieś Stokliszki nadał w 1549 roku Barbarze Radziwiłłównej król Zygmunt August. Prawa miejskie nadał Stokliszom w 1792 roku król polski Stanisław August Poniatowski. Istnieją tu źródła słone o właściwościach leczniczych, które zbadał Stanisław Jundziłł (1761-1847), polski naturalista i przyrodnik, profesor polskiego Uniwersytetu Wileńskiego („O źródłach słonych i soli stokliskiej" Wilno 1791). Wcześniej, bo na początku XVIII w., hetman Ludwik Pociej założył tu warzelnię soli, a w XIX w. zbudowano tu zakład kąpielowy dla chorych na reumatyzm, który prowadzili polscy lekarze (m.in. Biliński z Wilna). Podczas polskiego Powstania Styczniowego 1863 doszło tu 19 maja do bitwy powstańców z wojskiem rosyjskim. W okresie walk o granice Polski w 1919 r., Stokliszki zajęły przejściowo wojska polskie. Kościół katolicki wzniósł tu w1593 r. i opatrzył gospodarstwem rolnym król Zygmunt III Waza, a Jan Alfons Lacki to uposażenie pomnożył. Nowy ładny kościół ufundował w 1776 r. Józef Teodor Bouffał-Doroszkiewicz. Na cmentarzu jest dużo grobów z polskimi nazwiskami w pisowni litewskiej, co ma związek z dyskryminacyjnymi przepisami obowiązującymi na Litwie od 1923 r., które zabraniają przedstawicielom mniejszości narodowych nosić imiona i nazwiska w oryginalnej pisowni, jak np. polskiej. Decyzja ta na pierwszy rzut oka z wszystkich czyni Litwinów przez ukrywanie ich prawdziwego etnicznego pochodzenia. I o to chodziło rządowi litewskiemu.Urodziła się tu Makryna Mieczysławska (1784-1869 Rzym), zakonnica katolicka – bazylianka z klaszturu w Mińsku, po zniesieniu unii przez carat w 1839 r. I odmowie przejścia na prawosławie niemiłosiernie prześladowana, z pomocą patriotów polskich wiosną 1845 r. uciekła do Paryża, gdzie zaczęła ujawniać prześladowanie unitów w Rosji, co spowodowało protesty w całej zachodniej Europie przeciwko prześladowaniom religijnym w Rosji, 5 listopada 1845 r. przyjęta na audiencji przez papieża Grzegorza XVI, a papież Pius IX w 1848 r. zgodził się na założenie przez nią klasztoru bazylianek w Rzymie, przyczyniła się do powrotu Adama Mickiewicza na łono Kościoła katolickiego. Mieczysławska intrygowała polskich i obcych duchownych, polityków historyków iliteratów, jednak z biegiem lat krytycznie podchodzono do jej rewelacji. Do literatury polskiej weszła dzięki utworom: Słowackiego „Rozmowa z Matką Makryną Mieczysławską" (1846), Wsypiańskiego „Legion" (1900) i A. Waśkowskiego „Makryna" (1929).

Marian Kałuski
(Nr 202)

Wersja do druku

Lubomir - 10.08.19 11:37
Szkoda, że instytucje Państwa Polskiego tak słabo inspirują i sponsorują, nawet już istniejące ruchy czy organizacje typu 'Stowarzyszenie Odra-Niemen'. Przecież tego typu stowarzyszenie mogłoby nie tylko wydawać swój miesięcznik czy tygodnik, ale mogłoby mieć również swojego przedstawiciela w parlamencie Rzeczpospolitej Polskiej. Kontynentalna unifikacja mogłaby działać zbieżnie z reunifikacją polsko-litewską. O ulokowanie swoich przedstawicieli w Sejmie czy Senacie, zawsze zabiegają m.in. proniemieccy autonomiści i separatyści oraz zwolennicy 'Euroarabii' i podobnych bliskowschodnich projektów

Wszystkich komentarzy: (1)   

Publikowane komentarze są prywatnymi opiniami naszych Czytelników. Gazeta Internetowa KWORUM nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii.

29 Marca 1937 roku
Zmarł Karol Szymanowski, polski kompozytor. Obok F. Chopina, uznawany za najwybitniejszego kompozytora (ur. 1882)


29 Marca 1943 roku
Oddział Jędrusiów wspólnie z grupą AK rozbił więzienie niemieckie w Mielcu i uwolnił 126 więźniów


Zobacz więcej