Wtorek 16 Kwietnia 2024r. - 107 dz. roku,  Imieniny: Bernarda, Biruty, Erwina

| Strona główna | | Mapa serwisu 

dodano: 03.10.20 - 12:26     Czytano: [1055]

Dział: Kresy w życiu Polski i narodu polskiego

Wilno i Wileńszczyzna pod okupacją

niemiecko-litewską 1941-1944


22 VI 1941 r. Niemcy hitlerowskie napadły zbrojnie na Związek Sowiecki - najlepszego dotychczas sojusznika Hitlera (Aleksander Bregman „Najlepszy sojusznik Hitlera” Londyn 1961). Wojna niemiecko-sowiecka prowadzona była do maja 1945 r.: 2 maja Armia Czerwona zdobyła Berlin, a 8 maja (było to o godzinie 23:01, według czasu moskiewskiego nastał juĹź 9 maja, godzina 01:01) w kwaterze Marszałka Ĺťukowa, w gmachu szkoły saperĂłw w dzielnicy Karlshorst w Berlinie zorganizowano podpisanie bezwarunkowej kapitulacji Wehrmachtu i innych sił III Rzeszy przed przedstawicielami trzech mocarstw sojuszniczych (Związek Sowiecki, Stany Zjednoczone i Wielka Brytania) oraz Francji. Litwa wraz z Wilnem znajdowała się wĂłwczas ponownie pod okupacją sowiecką – jako Sowiecka Litwa. Podczas wojny Litwini stanęli po stronie faszyzmu niemieckiego. Pod koniec wojny większość litewskich kolaborantĂłw i zbrodniarzy wojennych uciekło do Niemiec, a po wojnie utworzyło polityczną emigrację litewską na Zachodzie, ktĂłra kontynuowała wszystkie grzechy przedwojennej Litwy, w tym skrajne polakoĹźerstwo.
……….
15 VI 1940 r. Armia Czerwona zajęła Litwę, która następnie została włączona do Związku Sowieckiego jako jedna z jego republik związkowych. Litwa wraz z polskim Wilnem i polską częścią Wileńszczyzny włączonej do Litwy znajdowała się faktycznie pod okupacją rosyjsko-sowiecką.

Litwini modlili się o wojnę Niemiec hitlerowskich ze Związkiem Sowieckim., wierzyli, Ĺźe u boku Niemiec powstanie ponownie niepodległe państwo litewskie. Więcej, jak pisze mieszkający na przedwojennej Litwie Kowieńskiej, a podczas wojny w Wilnie Zygmunt S. Brzozowski ( „Litwa – Wilno 1910-1945” ParyĹź 1987) marzyli o przyjściu NiemcĂłw m.in. dlatego, Ĺźe chcieli u boku NiemcĂłw brać udział w ich podboju Europy i dlatego, Ĺźe widząc co Niemcy wyprawiają w okupowanej Polsce z Polakami i Ĺťydami, mieli nadzieję, Ĺźe Niemcy pozwolą im ostatecznie rozprawić się z Polakami (Z. Brzozowski). Dlatego juĹź przed wybuchem wojny emigranci litewscy w Berlinie, w tym do 1940 r. attachĂŠ wojskowy Litwy w tym mieście płk. Skripa zaczął tworzyć rząd litewski z nadzieją, Ĺźe obejmie on władzę na zajętej przez wojsko niemieckie Litwie. I tą nadzieją Ĺźyli Litwini aĹź do końca niemieckiej okupacji Litwy w 1944 r. pomimo tego, Ĺźe Niemcy hitlerowskie nie chciały nawet słyszeć o jakiejś niepodległej Litwie. Pomimo tego wydawana podczas okupacji niemieckiej gazeta litewska „Naujoji Lietuva” pisała, Ĺźe Litwa jest sprzymierzeńcem NiemcĂłw, Ĺźe z ich losem sprzęgła na wieki swĂłj własny, poniewaĹź jest sercem oddana idei „nowej Europy”, budowanej przez „wielki narĂłd niemiecki”, w ktĂłrej miejsca dla Polski nie było i to wystarczało, aby budowę takiej właśnie niemieckiej Europy popierać. Jak pisze Zygmunt Brzozowski świadczyło to o niedoświadczeniu politycznym LitwinĂłw. Ich germanofilstwo i polakoĹźerstwo brało gĂłrę nad zdrowym rozsądkiem.

Marzenie LitwinĂłw sprawdziło się: 22 czerwca 1941 r. Niemcy hitlerowskie powtĂłrzyły swĂłj Drang nach Osten i potężną machiną wojenną ruszyły na podbĂłj Związku Sowieckiego. Wojska niemieckie w błyskawicznym tempie zajmują ziemie litewskie. Litwini – wszyscy Litwini (wyjątki potwierdzają regułę) z wielką radością witali wkraczających do miast i wsi niemieckie oddziały wojskowe i gdzie tylko i jak tylko mogli pomagali im w zajęciu kraju.

TakĹźe przed samym zajęciem Wilna nacjonaliści z Frontu AktywistĂłw Litwy zaapelowali do LitwinĂłw przebywających w mieście, aby „radośnie i z kwiatami witali Ĺźołnierzy niemieckich i udzielili im wszelkiej pomocy”. W Wilnie członkowie litewskiej podziemnej paramilitarnej organizacji rozpoczęli nawet małe powstanie i zabijali rosyjskich maruderĂłw.

Przed ucieczką z Wilna enkawudziści strzałami w tył głowy mordują kilkaset osĂłb w więzieniu na Łukiszkach i areszcie przy ul. Mickiewicza. Z pewnością większość lub połowa z nich była Polakami. Szczęście ma ostatni transport do łagrĂłw. Polscy kolejarze uniemoĹźliwiają odjazd składu. Więźniowie uciekają (Marek Sterlingow Wilno. Sześć razy z rąk do rąk „Gazeta Wyborcza” 18 IX 2009). Tak Sowieci zakończyli swoją pierwszą okupację Wilna.

Enkawudziści mordowali ludzi w ostatnim dniu swego pobytu w Wilnie. Natomiast juĹź następnego dnia po zajęciu Wilna, czyli 24 VI 1941 r. Niemcy z Litwinami (powstańcy litewscy) dokonali w mieście swojej pierwszej zbrodni na Polakach i obywatelach polskich. Tego dnia rozplakatowano w mieście obwieszczenia, podpisane przez przewodniczącego Litewskiego Komitetu – S. Zakieviciusa i komendanta wojskowego miasta – gen. Von Ostmana, o aresztowaniu spośrĂłd wilnian 80 zakładnikĂłw: 60 ĹťydĂłw i 20 PolakĂłw, po czym trzech z nich zaraz potem powieszono u wylotu ul. Kasztanowej na plac katedralny (Jerzy T. Zalesiak W Wilnie w duchu Generalbezirk Litauen „Słowo. Dziennik Katolicki” 16.9.1993).

Zaraz po wejściu NiemcĂłw na Litwę ujawnił się „tymczasowy rząd litewski”, ktĂłry powitał wkraczające do Litwy wojska hitlerowskie orędziem do narodu, wyraĹźając „wdzięczność Zbawcy kultury europejskiej, Kanclerzowi Wielkiej Rzeszy Niemieckiej – Adolfowi Hitlerowi i Jego Bohaterskiej Armii, ktĂłra wyzwoliła Litwę. Władze niemieckie rozpędziły ten samozwańczy „rząd litewski” juĹź 5 sierpnia 1941 r. i nie myśląc wcale nie tylko o przywrĂłceniu niepodległości Litwie, ale takĹźe o utworzeniu kolaboracyjnego państewka litewskiego, bo zgodnie z decyzją Hitlera Litwy juĹź nigdy nie miało być jako państwa w jakiejkolwiek formie: po wojnie Litwa miała być wcielona do Niemiec, a Litwini zgermanizowaniu lub przepędzeni na wschĂłd lub wytępieni (tak jak Niemcy wytępili PrusĂłw). Warto w tym miejscu wspomnieć, Ĺźe organizatorzy nieudanego zamachu na Adolfa Hitlera dokonanego pod przywĂłdztwem pułkownika Clausa von Stauffenberga 20 lipca 1944 r. w jego kwaterze Wolfsschanze (Wilczy Szaniec) koło Rastenburga (obecnego Kętrzyna) w Prusach Wschodnich, po zakończonej wojnie chcieli Polsce oddać Litwę za rezygnację przez Warszawę z Wielkopolski, Pomorza i Śląska, czyli Litwa miała być towarem przetargowym. Uczyniono więc z Litwy Generalny Komisariat Litewski, wchodzący w skład Generalnego Komisariatu Ostland z siedzibą główną w Rydze. Komisariatem Litewskim rządził Niemiec – Theodor Adrian von Renteln, ktĂłry – o zgrozo! – nie obrał polskie Wilno za jego siedzibę, a tylko litewskie Kowno, bo wśrĂłd LitwinĂłw hitlerowcy czuli się bezpieczniej; Niemcy udowodnili tym ruchem, Ĺźe Wilno jest polskim miastem – etnicznie polskim i tak uwaĹźali je i odpowiednio odnosili się do tego do końca jego okupacji. Zygmunt Szczęsny Brzozowski pisze: „…By pozbawić LitwinĂłw całkowicie nadziei na otrzymanie niepodległości, w niemieckich odezwach i zarządzeniach pojawiał się zwrot o „byłym państwie litewskim”. W ten sposĂłb Litwa stała się jednym z ogniw niemieckiego Ostlandu… Niemcy… odnosili się do LitwinĂłw z pogardą…”.

Jednak podobnie jak podczas wielu wcześniejszych konfliktĂłw wojennych, takĹźe podczas II wojny światowej okupanci niemieccy chcieli oprzeć się na współdziałaniu określonych kręgĂłw ludności z niektĂłrych podbitych krajĂłw, gdyĹź bez pewnego zakresu tej współpracy nie mogłyby teĹź funkcjonować mechanizmy Ĺźycia codziennego, nieodzowne rĂłwnieĹź dla okupanta dla zabezpieczenia jego interesĂłw. Dlatego Niemcy uznając LitwinĂłw jako rasę „nadającą się do zniemczenia” i aby mĂłc sprawnie rządzić okupowaną przez siebie Litwą postanowili się oprzeć na najbardziej germanofilskim odłamie narodowcĂłw litewskich Augistinasa Voldemarasa i skrajnie szowinistycznej katolickiej młodzieĹźy litewskiej (Z. Brzozowski), dopuszczając ich do administracji i policji oraz innych oddziałów pomocniczych. Generał litewski Petras Kubiliūnas został radcą przy generalnym komisarzu Theodorze Adrianie von Rentelnie. Z rozwiązanego „rządu litewskiego” Niemcy zostawili jego agendy policyjne i bezpieczeństwa wewnętrznego - Departament Bezpieczeństwa Państwowego kierowany przez Vytautasa Reivytisa, włączając je w system okupacyjnych władz. Departament Bezpieczeństwa Państwowego został przekształcony w litewską policję i litewską policję bezpieczeństwa (Saugumę), bezpośrednio podporządkowaną niemieckiej policji kryminalnej - Kripo. Polacy nazywali saugumowcĂłw szaulisami lub strzelcami ponarskimi. Na czele Saugumy stanął Vytautas Reivytis, a po nim agent Abwehry Stasys Čenkus, ktĂłry sprawował tę funkcję do końca okupacji. Liczebność Saugumy wynosiła ok. 400 ludzi, w tym ok. 250 w Kownie i ok. 130 w Wilnie. Głównie byli to członkowie byłego Związku Ĺťelaznego Wilka – litewskiej paramilitarnej organizacji faszystowskiej działająca w latach trzydziestych. Tam wszczepiono w nich nienawiść do PolakĂłw i ĹťydĂłw. Sauguma ściśle współpracowała z Sipo i SD, pełniąc róşne zadania. Początkowo saugumowcy zajmują się m.in. słuĹźbą wartowniczą, są straĹźnikami w getcie, a potem, na zlecenie NiemcĂłw, rozstrzeliwują skazańcĂłw: komunistĂłw, ĹťydĂłw, PolakĂłw, jeńcĂłw wojennych – i to na masową skalę. Przede wszystkim dostarczali niemieckim strukturom bezpieczeństwa informacje wywiadowcze dotyczące polskiego i komunistycznego ruchu oporu na obszarze okupowanej Litwy oraz brała udział w akcjach antypartyzanckich jednostek, działających w północnej części Generalnego Gubernatorstwa i na Litwie, jak rĂłwnieĹź przeciwko niedobitkom polskim na Litwie Kowieńskiej. Sekcja Komunistų-Ĺ˝ydų Skyrius prowadziła prześladowania ludności Ĺźydowskiej, przygotowując listy proskrypcyjne osĂłb przeznaczonych do eksterminacji. Poszukiwała teĹź ĹťydĂłw zbiegłych z getta, a następnie przekazywała ich Niemcom lub litewskim formacjom kolaboracyjnym, jak np. Ypatingasis būrys (tzw. „strzelcy ponarscy”). SzczegĂłlną aktywność przejawiała taka sekcja w okręgu wileńskim, na czele ktĂłrej stał Juozas Bagdonis. Działalność skierowana przeciwko Ĺťydom najbardziej była rozwinięta w II poł. 1941, później, gdy Ĺźydowska społeczność Litwy została faktycznie wymordowana, na plan pierwszy wysunęła się walka z polskim i komunistycznym podziemiem. W swej działalności Sauguma dokonała wielu zbrodni na ludności polskiej i Ĺźydowskiej. Polacy wileńscy nazywali członkĂłw Saugumy szaulisami lub strzelcami ponarskimi), ktĂłre Wielu z jej członkĂłw pod koniec wojny uciekło na ZachĂłd, głównie do USA, gdzie po ich rozszyfrowaniu zostało uznanych za nazistowskich zbrodniarzy wojennych (np. Algimantas Mykolas Dailidė, Anton Gecas, Kazys GimĹźauskas, Aleksandras Lileikis czy Vladas Zajančkauskas), a takĹźe do Wenezueli i Australii.

OprĂłcz policji, Saugumy i Ypatingasis būrys na usługach NiemcĂłw i w słuĹźbie ich zbrodni było takĹźe m.in. m.in. 20 litewskich batalionĂłw policyjnych. Oto pełna lista oddziałów litewskich w słuĹźbie Niemiec hitlerowskich ktĂłre mordowały ĹťydĂłw, PolakĂłw, BiałorusinĂłw i Rosjan podczas II wojny światowej: Rollkommando Hamann (lit. Skrajojantis Būrys) - dokonał masowych morderstw ogółem w 54 miejscach na Litwie, zabijając około 26 tys. ĹťydĂłw; Tautinio Darbo Apsaugos Batalionas – formacja zbrojna złoĹźona z batalionĂłw, pełniąca rolę policji pomocniczej; Ypatingasis būrys (lit. „oddział specjalny”), Specjalny Oddział SD i Niemieckiej Policji Bezpieczeństwa (lit. Vokiečių Saugumo policijos ir SD ypatingasis būrys), potocznie strzelcy ponarscy – litewska kolaboracyjna formacja policji, podporządkowana niemieckiemu SD i Sipo, istniejąca w latach 1941-1944, dokonała wielu zbrodni – największa w lasach ponarskich (100 tys. zamordowanych ĹťydĂłw, PolakĂłw i osoby innej narodowości), brała udział takĹźe w organizowanych przez NiemcĂłw pogromach swoich rodakĂłw, ĹťydĂłw i PolakĂłw w Ponarach, Niemenczynie, Nowej Wilejce, Oranach, Jaszunach, Ejszyszkach, Trokach, Siemieliszkach i Święcianach; Sauguma, Saugumas (lit. Saugumo policija) – litewska policja bezpieczeństwa (400 ludzi, w tym ok. 250 w Kownie i ok. 130 w Wilnie) bezpośrednio podporządkowana niemieckiemu Kripo, jej funkcjonariusze wchodzili m.in. w skład antypartyzanckich jednostek, działających w północnej części Generalnego Gubernatorstwa (Polska) i na Litwie, gdzie na plan pierwszy wysunęła walkę z polskim podziemiem – Armią Krajową; 2. Litewski Batalion Schutzmannschaft (niem. 2. Lithuanische Schutzmannschaftsbataillon) (lit.2. Lietuvos „Schutzmannschaft” batalionas) – 23 oficerĂłw i 464 szeregowcĂłw, część z nich ochraniała obozy jenieckie w rejonie Lublina, a inna część ukończyła kursy przygotowawcze ochrony obozĂłw koncentracyjnych, prowadzone w Trawnikach; Litewskie bataliony Schutzmannschaft (niem. Litauische Schutzmannschaftsbataillonen, lit. Policiniai Batalionai) - w 1944 roku liczyły ogółem ok. 8,4 tysiąca ludzi; Korpus Obrony Ojczyzny (lit. Tėvynės Apsaugos Rinktinė, TAR), zwany teĹź Ĺťmudzką Armią Obrony – w słuĹźbie armii niemieckiej pod koniec II wojny światowej, w 2 pułku słuĹźył przyszły prezydent Litwy w latach 1998-2003 i 2004-2009 Valdas Adamkus; Litewska Armia Wolności (lit. Lietuvos laisvės armija, LLA) – w poł. 1944 roku miała ok. 10 tys. członkĂłw; Litewskie Bataliony Budowlane (niem. Litauische Bau-Bataillonen) − pięć batalionĂłw, ktĂłre liczyły one po ok. 600 ludzi; Litewskie Bataliony Pomocniczej SłuĹźby Policyjnej (niem. Litauischen Hilfspolizei-Bataillonen, lit. Pagalbinės Policijos Tarnybos Batalionas) – utworzone w 1941 roku wraz z niemieckimi oddziałami policyjnymi wzięły one udział w akcjach eksterminacyjnych ludności Ĺźydowskiej, nie tylko na Litwie, ale teĹź na Białorusi, mordując wiele tysięcy ludzi, w paĹşdzierniku 1941 roku Litauischen Hilfspolizei-Bataillonen zostały przekształcone w Litewskie Bataliony Bezpieczeństwa (Wikipedia). Z kolaboracyjnego Lietuvos vietinė rinktinė (Litewski Korpus Lokalny) – w 1943 r. Niemcy planowali utworzyć litewską dywizję Waffen-SS, do czego jednak nie doszło.

Ci bandyci w słuĹźbie niemieckiego hitleryzmu działali nie tylko na terenie Litwy oraz w Wilnie i na WileńszczyĹşnie, ale takĹźe na etnicznych ziemiach polskich, na Białorusi i Ukrainie. Np. litewski 2. batalion policyjny brał udział w zwalczaniu polskiego ruchu oporu na LubelszczyĹşnie. W Trawnikach na LubelszczyĹşnie szkoleni byli litewscy wachmani obozĂłw koncentracyjnych, ktĂłrzy stanowili 10% załogi obozu w Majdanku. „W pamięci byłego więźnia Majdanka JĂłzefa Korcza zapisali się oni, “…jako maszyny wykonujące rozkazy, ale maszyny jakĹźe często piekielne, nie róşniące się niczym od esesmanĂłw niemieckich…” (Jerzy T. Zalesiak W Wilnie w duchu… Generalbezirk Litauen „Słowo. Dziennik Katolicki” 16.9.1993). Policjanci litewscy pilnowali getta warszawskiego (więziona w getcie Alicja Zawadzka-Wetz wspomina w swojej książce „Refleksje pewnego Ĺźycia”, wydaną przez Instytut Literacki w ParyĹźu w 1967 r.: „Teren szopy otoczony był drutami kolczastymi i pilnowany przez „szaulisĂłw”-Ĺźołnierzy, rekrutowanych na Litwie i odznaczających się specjalnym okrucieństwem”) oraz byli katami getta warszawskiego podczas jego likwidacji w 1943 r. „Warszawiacy mogą opowiedzieć, co wyrabiali litewscy szaulisi podczas powstania” (A. Kropiwnicki jw.). Litewskie bataliony policyjne brały udział takĹźe w zwalczaniu ruchu oporu na WileńszczyĹşnie, Białorusi, a nawet w okolicach Ĺťytomierza i na LubelszczyĹşnie oraz w mordowaniu PolakĂłw w Wilnie. „Okrucieństwo tych formacji wobec pacyfikowanej ludności cywilnej przeraĹźało nieraz samych NiemcĂłw. Niemiecki komisarz Słucka Carl swĂłj raport do wielkorządcy Białorusi Wilhelma Kubego o rzezi ludności Ĺźydowskiej jakiej dokonał 28 paĹşdziernika 1941 r. litewski 11. Batalion z Kowna, kończył prośbą: „…w przyszłości niech mnie Pan uchroni przed tym batalionem policyjnym” (J.T. Zalesiak jw.). Nie Niemcy a Litwini wymordowali takĹźe 150 tys. ĹťydĂłw Ĺźyjących na Litwie Kowieńskiej i 72 tys. polskich ĹťydĂłw – z Wilna i Wileńszczyzny ( „Encyclopaedia Judaica” Jerusalem1971, IPN Warszawa). Pierwsi informowali o tym ZachĂłd Polacy. JuĹź 11 V 1942 r. w meldunku nr 121 w raporcie specjalnym o „sytuacji litewskiej” dla władz polskich w Londynie Komendant Główny AK, gen. Stefan Grot-Rowecki pisał: „Z wiedzą i aprobatą NiemcĂłw wymordowali Litwini na terenie Kowieńszczyzny i Wileńszczyzny przeszło 200 000 ĹťydĂłw” (Roman Korab-Ĺťebryk „Biała Księga w obronie Armii Krajowej na WileńszczyĹşnie” Lublin 1991). W 1944-45 wielu tych bandytĂłw uciekło na ZachĂłd, gdzie spokojnie sobie Ĺźyli m.in. w Ameryce, Australii i Kanadzie. To głównie oni wraz z litewskim duchowieństwem katolickim podtrzymywali na Zachodzie nienawiść do Polski i PolakĂłw (starczy poczytać litewską prasę emigracyjną, aby się o tym przekonać).

Jednak nie tylko faszyści litewscy byli kolaborantami niemieckimi i nie tylko aktywni kolaboranci (wiele tysięcy!) wspierali w róşny sposĂłb okupantĂłw niemieckich, a tym samym hitlerowskie Niemcy. Jak pisze Paweł Łossowski, wspierał NiemcĂłw lub aprobował litewską administrację i policję na usługach NiemcĂłw oraz bandycką działalność Saugumy prawie cały narĂłd litewski, wciągając się do II wojny światowej i do zbrodni dokonywanych przez NiemcĂłw. Litwini liczyli na to, Ĺźe to Niemcy ostatecznie wygrają II wojnę światową i będą rozdawać karty, w tym takĹźe Litwie. W sumie na 2 miliony LitwinĂłw w formacjach militarnych aĹź kilkadziesiąt tysięcy czynnie wspierało Niemcy hitlerowskie - brało udział w mordowaniu ĹťydĂłw i PolakĂłw i walczyło u boku hitlerowskich jednostek wojskowych, a setki tysięcy innych LitwinĂłw wspierało w róşny sposĂłb władze okupacyjne. Np. wybierali PolakĂłw do wysyłki na roboty przymusowe do Niemiec i pchali ich do bydlęcych wagonĂłw, kierowali ściąganiem kontyngentĂłw Ĺźywnościowych od PolakĂłw na WileńszczyĹşnie), donosili na PolakĂłw do Gestapo i administracji niemieckiej, okradali i terroryzowali polskich sąsiadĂłw. Duchowieństwo litewskie przybyłe z Litwy Kowieńskiej z pomocą NiemcĂłw w brutalny sposĂłb litwinizowało Kościół w Wilnie i na WileńszczyĹşnie, doprowadzając do aresztowania i uwięzienia kilkuset polskich duchownych – księży i zakonnikĂłw oraz siĂłstr zakonnych.

Niemcy wraz z Litwinami dzieli władzę administracyjną w etnicznie polskim Wilnie (po wymordowaniu przez NiemcĂłw i LitwinĂłw wileńskich ĹťydĂłw w latach 1941-42 Wilno stało się najbardziej polskim w całych swoich dziejach - Polacy stanowili teraz 71,9% ludności miasta - „Kultura” Nr 7-8 1969, ParyĹź) i na WileńszczyĹşnie. Litwini robili więc wszystko, aby unicestwiać polskość na tym terenie. Największym ich pragnieniem było fizyczne wytępienie PolakĂłw na tym terenie. Wydawana oficjalnie nacjonalistyczno-faszystowska gazeta litewska „Naujoji Lietuva” pisała, Ĺźe: „Największym nieszczęściem Litwy jest obecność mniejszości polskiej i Ĺźydowskiej”. Oczywiście nie podobało się to działaczom litewskim, ktĂłrzy sugerowali Niemcom, aby do opustoszałego getta wileńskiego przesiedlić teraz wszystkich PolakĂłw i następnie ich takĹźe wymordować; Niemcy odrzucili tę sugestię (okazali się być bardziej ludzcy od LitwinĂłw!). Litwini bez przerwy, kaĹźdego dnia podczas trzyletniej okupacji Litwy judzili NiemcĂłw przeciwko Polakom. Mając duĹźe wpływy w okupacyjnej administracji od razu zlikwidowali szkoły polskie i utrudniali Ĺźycie Polakom jak tylko mogli. Np. nie podobało im się, Ĺźe wszystkie oficjalne ogłoszenia niemieckie były drukowane po niemiecku, litewsku i polsku, domagali się usunięcia z pracy wszystkich PolakĂłw, skarĹźyli się, Ĺźe Polacy prowadzą szkodliwą działalność nie tylko dla litewskich aspiracji narodowych, lecz takĹźe niemieckiej armii na Litwie itd. Rektor uniwersytetu litewskiego w Wilnie Michał BirĹźyska pisał do NiemcĂłw, Ĺźe marsz niemieckiego wojska na Związek Sowiecki popierali tylko Litwini i za to Niemcy powinni pomĂłc Litwinom w walce z Polakami na Litwie. To nie kto inny jak tylko Litwini przyczynili się do tego, Ĺźe sytuacja PolakĂłw na Litwie była nawet jeszcze bardziej gorsza od tej za czasĂłw Sowieckiej Litwy.

Mordowanie PolakĂłw w Wilnie i na WileńszczyĹşnie przez LitwinĂłw trwało do lata 1944 r. Pierwszy udokumentowany mord miał miejsce 4 lipca 1941 r. w podwileńskich Ponarach. W lasach ponarskich Litwini pod okiem NiemcĂłw zamordowali według skrupulatnych obliczeń 1,5-2 tys. PolakĂłw – głównie przedstawicieli polskiej inteligencji i ruchu oporu (Monika Tomkiewicz, IPN Warszawa), chociaĹź inne informacje mĂłwią o duĹźo większej liczbie PolakĂłw zamordowanych w Ponarach - przecieĹź nie wszystkie morderstwa były dokumentowane (J.T. Zalesiak jw.). Litwini ze szczegĂłlną pasją mordowali młodzieĹź polską. Np. od 9 do 17 maja 1942 r. Litwini rozstrzelali w Ponarach 80 uczniĂłw oraz 5 uczennic z gimnazjĂłw Adama Mickiewicza i Juliusza Słowackiego w Wilnie. Sauguna zastrzeliła wielu PolakĂłw w mieście oraz mordowała trzymanych we więzienia i aresztach AK-owcĂłw. W więzieniu na Łukiszkach w Wilnie z rąk oprawcĂłw litewskich zginęło wiele setek innych PolakĂłw. Ponadto na rozkaz płk. Zehnpfeninga z więzienia na Łukiszkach w Wilnie zabrano 150 więźniĂłw narodowości polskiej, ktĂłrych następnie Litwini rozstrzelali w Ponarach.

Naocznym świadkiem mordĂłw w Ponarach był mieszkający 100 m od miejsca zbrodni Kazimierz Sakowicz, przedwojenny polski oficer, dziennikarz, członek AK. Sakowicz prowadził zapiski, ktĂłre później zakopał w butelkach po wodzie sodowej przy werandzie swojego domu. Po wojnie zostały wydobyte i wydane. Ze strychu swego domu przez lornetkę był w stanie dostrzec nawet rysy zabijanych. NiektĂłrych rozpoznaje. Liczy skazańcĂłw, wszystko skrzętnie notuje. Opisywany przez niego przebieg egzekucji potwierdzają potem to inni świadkowie. Litwini osobom, ktĂłre miały być niebawem rozstrzelane krępują ręce drutem, następnie w grupach po dziesięciu prowadzą na skraj dołu i strzelają w tył głowy. Obowiązuje zasada, Ĺźe na jednego strzelca przypada jeden skazaniec. Kobiety z dziećmi stawiają przodem. Osobno strzelają do dziecka i matki. Zamordowanych przysypują piaskiem i wapnem. Doły zapełniają kolejne warstwy ciał. We wrześniu 1941 roku Sakowicz notuje: „Dzisiaj wykończyli 4 tysiące ludzi (ĹťydĂłw)… strasznie ich torturowali przed zamordowaniem. Słyszałem, Ĺźe strzelcy narzekają, Ĺźe są zmęczeni swoją „pracą”, od strzelania bolą ich ramiona. Dlatego nie dobijali rannych i zasypali ich półżywych? KtĂłregoś dnia Sakowicz przez lornetkę ogląda egzekucję 10 dobrze ubranych mężczyzn: „Cóş, okazuje się, Ĺźe strzelali do polskich adwokatĂłw i doktorĂłw! Strzelano po dwĂłch naraz, rozebranych. Trzymali się fajnie, nie płakali, nie prosili, tylko Ĺźegnając się z sobą i przeĹźegnawszy się – szli” (Marek Sterlingow, j.w.).

Litwini mordowali PolakĂłw rĂłwnieĹź poza Wilnem – na WileńszczyĹşnie i to często na własną rękę, czyli bez udziału NiemcĂłw i to od pierwszych dni zajęcia tych terenĂłw przez Wehrmacht. Bandyci litewscy musieli wĂłwczas (czerwiec-lipiec 1941) dobrze pohulać sobie z Polakami np. w Druskienikach i okolicy, skoro Niemcy byli zmuszeni rozlepić w miasteczku ogłoszenie, Ĺźe „w razie dokonania zamachu na Ĺźołnierzy armii niemieckiej, na Polaka lub kogokolwiek innego, będzie natychmiast rozstrzelanych 10 LitwinĂłw” (Z.S. Brzozowski). Najgłośniejszą, najbardziej barbarzyńską zbrodnią dokonanymi na Polakach wspĂłlnie przez NiemcĂłw i LitwinĂłw była zbrodnia w Święcianach i okolicy – 600 ofiar, w tym 450 mieszkańcĂłw Święcian (w tym dwĂłch księży) i okolic przeprowadzone przez okupantĂłw niemieckich i ich litewskich kolaborantĂłw 19–20 V 1942 r. Wykorzystano fakt, Ĺźe 19 V 1942 r. partyzanci sowieccy niedaleko Łyntup zabili w zasadzce trzech NiemcĂłw. Mimo tropu prowadzącego do właściwych zamachowcĂłw, Litwini przed gestapo obarczyli za zamach winą PolakĂłw. Otrzymawszy przyzwolenie od NiemcĂłw rozstrzelali w Nowo-Święcianach 28 PolakĂłw, w tym dwĂłch polskich księży – Bolesława Bazewicza i Jana Naumowicza, a dalszych kilkuset PolakĂłw w okolicy. Aresztowań dokonano na podstawie listy proskrypcyjnej opracowanej przez litewskiego (z nominacji niemieckiej) burmistrza Nowo-Święcian Karolisa Cicenasa i jego sekretarza GimĹźunasa oraz komendanta miejscowej litewskiej policji. Akcją kierował Jonas Maciulewiczius, sądzony za tę zbrodnię przez Sąd Okręgowy w Olsztynie. Przed egzekucją aresztowanych bestialsko bito i maltretowano, ciała księży pokłute były bagnetami, a w oczodoły zasypane piaskiem. Warszawskie „Słowo. Dziennik Katolicki” z 22.5.1995 kończy artykuł o tej zbrodni pisząc: „W Polsce bardzo mało wie się o martyrologii polskich księży na WileńszczyĹşnie, księży nowoświęciańskich nie ma wśrĂłd 98 męczennikĂłw Kościoła w Polsce z lat II wojny światowej, wymienionych w zbiorowej beatyfikacji dokonanej w 1994 r. W krajowych mediach panuje dziwne milczenie o okolicznościach ich śmierci (bo dokonali ją Litwini, więc lepiej milczeć i tym samym zakłamywać historię – M.K.). Na Litwie zaś doniosłym głosem przemawiają ci, ktĂłrym obca jest chrześcijańska prośba o przebaczenie i wola naprawienia wyrządzonej krzywdy. Na ten gest czekają Polacy w Nowo-Święcianach, od 53 lat pozbawieni kapłana-Polaka”. Gorzej, jedna z gazet litewskich opublikowała kłamstwo jakiegoś Litwina, ktĂłry napisał, Ĺźe ks. Bolesław Bazewicz nie był Polakiem, z przesłaniem „niechĹźe Polacy wykreślą ze swojej pamięci zamordowanego księdza, skoro nie był on Polakiem. Polacy z Nowo-Święcian na to odpowiedzieli: „Ciekawe, ile mu zapłacono za to oświadczenie” (tamĹźe).

Inna bestialska zbrodnia została dokonana w Glinciszkach 20 VI 1944 r. przez litewski oddział pomocniczy policji niemieckiej. Tak było zawsze: Niemcy byli dowĂłdcami, a Litwini właściwymi mordercami. Były to ochotnicze litewskie oddziały Ypatingasis būrys (Sonderkomando der Sicherheitsdienst und des SD). Litwini zamordowali w Glinciszkach 38 PolakĂłw (Wikipedia). Litwini brali udział w mordowaniu PolakĂłw takĹźe w: Nowych Święcianach (ok. 27 osĂłb), Łyntupach (150 osĂłb), Soboleku (40 osĂłb), Hoduciszkach (33 osoby), Kaznodzieiszkach (20 osĂłb), Komajowie, Widzach, Kiemieliszkach, Wygodzie, Kaptarunowie, Szudowcach, Gilutowie, SutkowszczyĹşnie, Wieliczku, Popielikowie, Zakowie, Janamiszkach, Romaniszkach, AĹźurejściu, Twereczu (Wikipedia).

Nie sposĂłb nie wspomnieć tu rĂłwnieĹź Holokaustu Ĺźydowskiego w Wilnie i na WileńszczyĹşnie, gdzie, jak wspomniałem, Litwini wymordowali 72 tys. ĹťydĂłw, ktĂłrzy byli obywatelami Państwa Polskiego (wymordowali takĹźe 150 tys. ĹťydĂłw mieszkających na Litwie Kowieńskiej). Litewski udział w Holocauście był więc wyjątkowo bardzo wielki, jak na tak mały narodek. 6 II 2016 r. w Polskim Radiu omĂłwiona została wydana na Litwie książka Litwinki z Ameryki Ruty Vanagaite o ofiarach Holokaustu na Litwie pt. „Nasi”, ktĂłra wstrząsnęła częścią społeczeństwa litewskiego, dla ktĂłrego zbrodnia, szczegĂłlnie bezprzykładna w dziejach, jest zbrodnią, niezaleĹźnie od tego jakiej narodowości były jej ofiary. Książka prezentuje rozmowy ze świadkami i sprawcami zagłady litewskich ĹťydĂłw. – „Młodzi, niepiśmienni, trzeĹşwi Litwini tak gorliwie mordowali ĹťydĂłw, Ĺźe na Litwę Niemcy wieĹşli mordować ĹťydĂłw z Francji. Chcąc uzyskać czystość rasy i zęby ĹťydĂłw, zlikwidowaliśmy około 200 tys. ĹťydĂłw” - mĂłwi autorka wydawnictwa Ruty Vanagaite. – „Wiem, Ĺźe Litwa nie czekała na tę książkę. Dlatego ją napisałam, bo młodzieĹź litewska prawie nic o tym nie wie”. - dodaje. Według Vanagaite, na tak dużą skalę udziału LitwinĂłw w Holokauście wpłynęło m.in. to, Ĺźe Ăłwczesne władze kolaborowały w Hitlerem, Kościół katolicki nie przeciwstawiał się mordom, a księża rozgrzeszali sprawcĂłw. Swoje zrobiło teĹź powszechne ubĂłstwo wśrĂłd LitwinĂłw, bowiem Litwa w 1939 r. była najbiedniejszym krajem w Europie. - Ludzie szli więc zabijać ĹťydĂłw dla złota, ich domĂłw, dla ich majątku. W 1941 r. na rzeczach skradzionych Ĺťydom Litwa się wzbogaciła - mĂłwi Vanagaite. Autorka przyznaje, Ĺźe napisanie książki wymagało od niej duĹźej odwagi. Po ukazaniu się tytułu część rodziny okrzyknęła ją zdrajczynią, odwrĂłcili się od niej niektĂłrzy przyjaciele. - Musiałam napisać tę książkę – mĂłwi. - To ma być jak antidotum na wciąż przejawiający się antysemityzm, chociaĹź ĹťydĂłw na Litwie praktycznie juĹź nie ma. Vanagaite przyznaje, Ĺźe litewscy historycy, ktĂłrzy badali okres wojenny, zrobili „wielką i obiektywną robotę, ale ich prace nie będą rozpowszechnione”. - Wszystko zostało napisane, ale nic nie jest wydrukowane i przeczytane - mĂłwi. „Boimy się tego tematu”. O Holokauście na Litwie mĂłwi się rzeczywiście niechętnie i do niedawna Litwini za nic nie chcieli przyznać się do współudziału w tej zbrodni (tak samo jak do zbrodni zabijania PolakĂłw czy zagłady PolakĂłw na Litwie Kowieńskiej; zawsze prĂłbowali się przedstawiać jako zawsze niewinne anioły i ofiary zbrodni dokonywanych na nich przez róşnych oprawcĂłw). Przewodnicząca Litewskiej WspĂłlnoty ĹťydĂłw Faina Kukliansky wskazuje, Ĺźe „Ĺźaden litewski rząd nie odwaĹźył się na wciągnięcie do programĂłw nauczania historii litewskich ĹťydĂłw, ktĂłrą przerwał Holokaust”. - Trudno jest otworzyć bodajĹźe najciemniejsze i najmniej chlubne strony litewskiej historii, ktĂłre wiążą się z winą i wstydem - mĂłwi Kukliansky. „Ludzie szli zabijać ĹťydĂłw dla ich majątku”.

Po wymordowaniu wileńskich ĹťydĂłw Wilno stało się najbardziej polskim miastem w swych dziejach (po zagładzie ĹťydĂłw przywĂłdcy litewscy współpracujący z Niemcami czynili starania u niemieckich władz okupacyjnych, aby zamknąć w poĹźydowskim getcie wszystkich PolakĂłw mieszkających w Wilnie - ponad 100 tysięcy ludzi i wytępić ich głodem i chorobami, na co Niemcy nie poszli). Według niemieckiego spisu ludności przeprowadzonego 27 maja 1942 r. w Wilnie mieszkało 143,5 tys. ludzi, wśrĂłd ktĂłrych było 103,2 tys. PolakĂłw (71,9 %; w 1931 r. stanowili 65,9% ludności), 29,5 tys. LitwinĂłw przybyłych z Litwy Kowieńskiej (20,9 %), а takĹźe 6,1 tys. Rosjan, 3,1 tys. BiałorusinĂłw i 1,6 tys. osĂłb innej narodowości, głównie NiemcĂłw, a po ucieczce LitwinĂłw z Wilna przed wkroczeniem do miasta Armii Czerwonej w lipcu 1944 r. było etnicznie prawie czysto polskie.

Z Niemcami i kolaborantami litewskimi walczyła w Wilnie i na WileńszczyĹşnie po stronie koalicji antyhitlerowskiej polska Armia Krajowa (Okręg Wilno Armii Krajowej/AK). Po upadku państwa polskiego we wrześniu 1939 r. Polacy na terenie całej przedwojennej Polski przystąpili do walki z okupantami: niemieckim, sowieckim i litewskim. W grudniu 1939 r. sformowany został w okupowanym przez LitwinĂłw Wilnie Okręg Wilno – jednostka terytorialna SłuĹźby Zwycięstwu Polski, Związku Walki Zbrojnej, ktĂłra w 1942 r. została przekształcona w Armię Krajową, ktĂłry pokrywał obszar byłego wojewĂłdztwa wileńskiego i Litwy w granicach z 1939. W swojej strukturze zawierał rĂłwnieĹź Podokręg Litwa Środkowa. Komendantem okręgu był ppłk Nikodem Sulik „Jodko”, a po jego aresztowaniu 13 IV 1941 r. mjr/ppłk Aleksander KrzyĹźanowski „Wilk” (do 1944 r.). Okręg liczył 5-6 tys. członkĂłw – w oddziałach partyzanckich.

Kolaboracja LitwinĂłw z Niemcami i ciągłe i masowe mordowanie PolakĂłw zmusiło dowĂłdztwo Armii Krajowej do zorganizowania samoobrony polskiej. Obroną PolakĂłw zajmował się Okręg Wilno działającej na terytorium całej Polski Armii Krajowej (AK), dowodzony przez gen. Aleksandra Wilka-KrzyĹźanowskiego i liczący około 6 tysięcy ludzi. „Starano się postępować z Litwinami ostroĹźnie, aĹźeby z waśni polsko-litewskich nie wyciągała korzyści strona trzecia. Dowodem tego pojednawcze gesty i listy wysyłane przez gen. KrzyĹźanowskiego do dowĂłdcĂłw wojsk litewskich, apele do ludności. PrĂłbowano teĹź przekonywać wziętych do niewoli LitwinĂłw, Ĺźe to hańba nosić niemieckie mundury, kolaborować z hitlerowcami. JeńcĂłw, ktĂłrych na ogół puszczano wolno, nie przekonywały perswazje i tłumaczenia. CzyĹźby jakieś fatum ciążyło na stosunkach polsko-litewskich? Odnieść moĹźna wraĹźenie, Ĺźe antypolskość stała się dla LitwinĂłw warunkiem zachowania poczucia narodowej toĹźsamości. Towarzyszył temu kompleks niĹźszości, lęk przed kulturą polską, przed dziedzictwem historycznym obu narodĂłw” (Andrzej Tokarczyk „Biała Księga ziemi wileńskiej” „Nowy Świat” 30.6.1992).

Niemcy do walki z Armią Krajową i partyzantką sowiecką Niemcy postanowili wykorzystać ochotnikĂłw litewskich. Z tych kolaborantĂłw w listopadzie 1943 r. Niemcy utworzyli w tym calu formację wojskową pod nazwą Lietuvos vietinė rinktinė (Litewski Korpus Lokalny), ktĂłrą dowĂłdztwo niemieckie nazywało Litauische Sonderverbände (Litewskie Oddziały Specjalne do Zwalczania Partyzantki), pod dowĂłdztwem przedwojennego generała litewskiego Povilasa Plechavičiusa. Na jego apel radiowy nadany16 II 1944 r. o wstępowanie w szeregi LVR zgłosiło się kilkanaście tysięcy młodych LitwinĂłw, z ktĂłrych utworzono 13 batalionĂłw po 750 Ĺźołnierzy i batalion składający się z 1,5 tys. Ĺźołnierzy (częściowo o numeracji od 301 do 308) liczących ogółem ponad 11 tys. ludzi.

1 IV 1944 r. oddziały Korpusu gen. P. Plechavičiusa weszły do Wilna. Wobec traktowania przez PolakĂłw tych terenĂłw za integralną część państwa polskiego, wkrĂłtce doszło do walk z polskimi formacjami AK. Gen. P. Plechavičius wysłał na Wileńszczyznę siedem batalionĂłw (301 – 306 i 308). Eskalacja nastąpiła na początku maja 1944 r. W dniu 4 maja duĹźy oddział LVR wszedł do wsi Pawłowo, gdzie zamordował kilku polskich cywilĂłw. Został tam następnie zaatakowany przez AK-owcĂłw pod komendą „Mocarnego”. Litwini wycofali się, Polacy zaś rozstrzelali na miejscu jeńcĂłw, w tym dowodzącego oddziałem kapitana. Następnego dnia w rejonie GrauĹźyszek doszło do bitwy między 8 i 12 brygadami AK a LVR. W jej efekcie 308 batalion litewski został rozproszony. Zginęło 37 LitwinĂłw, a dalszych 10 podczas odwrotu, kilkudziesięciu odniosło rany. W dniu 7 maja na tyły grupy polskich partyzantĂłw na szosie Staromalackiej, 28 km od Wilna, uderzył silny oddział Korpusu i Polacy ponieśli klęskę. Największa bitwa rozegrała się jednak w nocy z 13 na 14 maja w Murowanej Oszmiance i okolicach. Wzięły w niej udział 3, 8, 9, 12 i 13 brygady AK. W ciężkich walkach Litwini zostali rozbici. Zginęło 51 Ĺźołnierzy litewskich, a 170 dostało się do niewoli. Kolejnych 115 trafiło w ręce AK w Tołminowie. Jeńcy zostali rozebrani do bielizny i w trzech kolumnach skierowani do Jaszun, Wilna i Oszmiany. W swoich raportach dowĂłdztwo AK chwaliło się, Ĺźe rozbiło wszystkie siedem batalionĂłw LVR. Było w tym nieco przesady, ale faktem jest, Ĺźe LVR poniĂłsł klęskę, a na terenie pow. oszmiańskiego i wileńsko-trockiego, gdzie mieszkali prawie sami Polacy Armia Krajowa przejęła kontrolę nad obszarami wiejskimi i leśnymi. Niemcy widząc niechęć LitwinĂłw do walki, 9 maja zażądali przejęcia kontroli nad oddziałami litewskimi; wobec odmowy zareagowali rozwiązaniem LVR oraz aresztowaniem 15 maja gen. Plechavičiusa. Część LitwinĂłw znalazła się w szeregach wojska niemieckiego (Wikipedia). Sromotne poraĹźki Litewskiego Korpusu Lokalnego w walce z Armią Krajową, czego Litwini nie potrafią przeboleć, są powodem dzisiejszej wprost zwierzęcej nienawiści LitwinĂłw do Armii Krajowej. „Litwa jest jedynym państwem, w ktĂłrym obowiązuje zakaz stowarzyszania się kombatantĂłw byłej koalicji antyhitlerowskiej (W Wilnie w duchu… Generalbezirk Litauen „Słowo. Dziennik Katolicki” 16.9.1993, Warszawa). Co więcej, na Litwie czci się litewskich hitlerowskich kolaborantĂłw jako bohaterĂłw narodowych i w sposĂłb wyjątkowo bezczelny rozgrzesza się ich ze zbrodni, ktĂłre popełnili. Np. zmarły w maju 1993 r. sygnatariusz orędzia LitwinĂłw do Hitlera – Vytautas Landsbergis-Ĺťemkalnis był pochowany z honorami naleĹźnymi dla bohatera narodowego z mszą Ĺźałobną koncelebrowaną w katedrze wileńskiej przez arcybiskupa wileńskiego Backisa, prokurator generalny Litwy zrehabilitował kilkunastu litewskich zbrodniarzy wojennych (tamĹźe). Natomiast kiedy władze litewskie po wielu utrudnieniach, w styczniu 1993 r. zezwoliły Radzie Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa w Warszawie na przeniesienie szczątkĂłw kilkunastu Ĺźołnierzy AK biorących udział w walkach o wyzwolenie Wilna w 1944 r. na cmentarz wojskowy Rossa w Wilnie, litewskie mass media rozpoczęły bezprzykładną nagonkę na Armię Krajową, prześcigającą swą agresywnością i hipokryzją argumentację propagandy sowieckiej z okresu największego prześladowania Ĺźołnierzy akowskich, tj. w czasach stalinowskich. Jednocześnie w Wilnie powołano komisję do zbadania rzekomych zbrodni AK na Litwie, ktĂłrą obsadzili obrzydliwi polakoĹźercy.

Polacy nie kryją swego oburzenia z takiego zachowania Litwinów.

Przy wyzwalaniu Wilna spod okupacji niemieckiej brała udział polska Armia Krajowa.
W czasie II wojny Wilno pięć razy przechodzi z rąk do rąk. Właściwie to sześć, jeśli policzyć zajęcie miasta przez Armię Krajową w lipcu 1944 r., tuĹź przed nosem Armii Czerwonej, ktĂłra w marszu na Berlin w pierwszych dniach lipca przybliĹźyła się do miasta. Wyzwolenie Wilna przez oddziały polskiej Armii Krajowej ma znaczenie polityczne. Rząd polski w Londynie wydał polecenie, aby DowĂłdztwo AK (obszary Wilno-NowogrĂłdek) oddziały zbrojne Armii Krajowej zajęły miasto przed Stalinem w ramach tzw. operacji Ostra Brama, aby dyktatora sowieckiego postawić go przed faktami dokonanymi, aby być gospodarzem na polskich ziemiach i podkreślić polskie prawa do miasta. W wyzwalaniu Wilna z rąk okupanta niemieckiego w ramach akcji „Ostra Brama” Armii Krajowej wzięły udział oddziały Wileńskiego i NowogrĂłdzkiego Okręgu AK, liczące 4280 Ĺźołnierzy pod dowĂłdztwem ppłk. Aleksandra KrzyĹźanowskiego, pseudonim „Wilk”. Na wyzwolenie Wilna wyruszyły takĹźe oddziały partyzanckie Armii Krajowej z terenu Litwy Kowieńskiej: z Szyrwint (80 ludzi), Koszedar (30 ludzi) i Wiłkomierza (ok. 20-30 ludzi) (Z. Brzozowski). Walki o Wilno toczyły się w dniach od 7 do 13 lipca. AK-owcy walczyli najpierw w dzielnicy Kalwaryjskiej, nacierając na wzgĂłrze Szeszkinie, partyzanci zdobyli dwa czołgi. 8 VII do walki wkroczyły oddziały Armii Czerwonej i wspĂłlnie z Armią Krajową przez pięć dni walczyły o miasto w zaciekłych walkach (ponoć 40% zabudowy miejskiej zostało zniszczone). 10 VII AK-owcy przeprawili się na drugą stronę Wilii i przystąpili do działań w centrum miasta. 1 kompania pod dowĂłdztwem por. Wacława Pietkiewicza „Mocnego” nacierała ul. Zamkową i Wielką. Ciężkie walki toczyła w rejonie cerkwi. Współdziałając z oddziałami sowieckimi, nacierała po osi ul. Niemieckiej, Trackiej w kierunku na Wilczej Łapy. 2 kompania por. Wacława Korzeniowskiego „Andrzeja” walczyła u podnóşa GĂłry Zamkowej, dalej ul. Świętej Anny, Sofianki i Baszty. Na ul. Subocz po kilkugodzinnej walce zdobyła niemiecki bunkier łączności. Potem nacierała w kierunku cmentarza na Rossie i dalej na południe. 3 kompania por. Wacława Roszkowskiego „Białego” wsparta czołgami sowieckimi nacierała ul. Mostową, Zygmuntowską, Wileńską do Małej Pohulanki, GĂłry Bouffałowej i wzgĂłrz Zakretu. Walczyła o gmach braci Jabłkowskich na rogu ul. Wileńskiej i Mickiewicza, o budynek Arbeitsamtu i gmach ośrodka wychowania przy ul. Ludwisarskiej. W ŚrĂłdmieściu walczyły teĹź kadrowe kompanie batalionu kpt. JĂłzefa Grzesiaka „Kmity”. Od 10 VII zdobyto skład broni w gmachu starostwa przy ul. Ĺťeligowskiego, kompleks domĂłw przy Jagiellońskiej i duĹźy obiekt przy Sierakowskiego. W rękach polskich znalazł się teren, ktĂłrego granice stanowiły: od północy ulica Poznańską, od strony południowej – Dominikańska i Trocka, a od zachodu Zawalna. 12 lipca opanowano jeszcze ul. Poznańską i Gdańską, aĹź do skrzyĹźowania z Zawalną i Jagiellońską. Od wschodu granicę stanowiła ulica Tatarska do Dobroczynnej. W innych dzielnicach teĹź walczyły oddziały AK. Między innymi oddział ppor. Mariana Homolickiego „Wiktora” opanował więzienie na Łukiszkach i uwolnił dużą grupę aresztowanych. 13 VII pchor. Jerzy Jensch „Krepdeszyn” z częścią plutonu osłonowego zlikwidował na GĂłrze Zamkowej gniazdo ciężkiego karabinu maszynowego i około godziny 11 zawiesił razem z kpr. Arturem Rychterem ps. „Zan” biało-czerwoną flagę na wieĹźy zamkowej. Polska flaga wisiała jeden dzień i widziała ją połowa Wilna. Zdjęli ją czerwonoarmiejcy i powiesili flagę sowiecką – bo sowieckim miało być Wilno. 14 VII Wilno jest oczyszczone z NiemcĂłw. Straty oddziałów AK na WileńszczyĹşnie w czasie operacji „Ostra Brama” wyniosły kilkuset zabitych, rannych i zaginionych. Oddział ppłk. Adama Szydłowskiego „Poleszczuka” ma radiostację. Wysyła depeszę do Londynu: „Wilno zdobyte przy znacznym udziale AK, ktĂłra weszła do miasta. DuĹźe zniszczenia i straty. Stosunki z armią sowiecką chwilowo poprawne. Rozmowy w toku. Wilno przeĹźyło bardzo krĂłtką, ale jakĹźe radosną chwilę wolności. 14 lipca 1944 - polskość miasta bije w oczy. Pełno naszych Ĺźołnierzy. Szpitale przepełnione, wszystkie w rękach polskich. W fabrykach i warsztatach tworzą się komitety i zarządy polskie. Władze administracyjne ujawnią się w najbliĹźszym czasie. LitwinĂłw nie ma”. Uciekli przed wybuchem walk o Wilno. Oddziałom AK nakazano opuścić miasto, a następnie ich wyłapują. Jedni jadą do łagrĂłw, inni idą do armii Berlinga. Większość zostaje przymusowo wcielona do pułku rezerwowego Armii Czerwonej. Po odmowie złoĹźenia przysięgi jadą do Kaługi rąbać las. Ci, ktĂłrzy przeĹźyją. zostaną zwolnieni dopiero w 1947 r. 17 VII aresztowano takĹźe dowĂłdcę, ppłk. Aleksandra KrzyĹźanowskiego. Więzią go przez dwa lata. Po wypuszczeniu jedzie do Polski i znĂłw jest aresztowany przez UB. Umiera w 1951 r. w więzieniu (Wikipedia, Marek Sterlingow Wilno. Sześć razy z rąk do rąk Gazeta.pl 18.10.2009).
……….
Czy Litwini biorący udział w tych zbrodniach ponieśli za to jakąkolwiek karę? Niestety, większość z nich nie poniosła Ĺźadnej kary, Ĺźyjąc sobie spokojnie na Zachodzie! Widać, Ĺźe sojusze z diabłem albo popłacają, albo zazwyczaj nie stawiają kolaboranta/bandytę pod pręgierzem. Gorzej, nie widzą nic złego w ich kolaboracji z hitlerowskimi Niemcami i w tym, Ĺźe wymordowali wszystkich ĹťydĂłw mieszkających na Litwie Kowieńskiej oraz w Wilnie i na WileńszczyĹşnie, jak rĂłwnieĹź wiele tysięcy PolakĂłw. Nie okazują Ĺźadnego wstydu, a tym samym i skruchy. Polacy nigdy nie usłyszeli od LitwinĂłw, od władcĂłw Sowieckiej Litwy i ponownie niepodległej od 1990/91 r. Litwy słowa „przepraszamy”. TakĹźe dlatego, Ĺźe tego nie żądały od Litwy wszystkie rządy polskie od 1989 r., tj. od chwili upadku komunizmu w Polsce. Kopiując władze PRL, ktĂłre ze Związku Sowieckiego robiły przyjaciela Polski i PolakĂłw (i Ĺźaden Polak nie miał prawa powiedzieć, Ĺźe to kłamstwo), robią one z Litwy i LitwinĂłw takĹźe przyjaciela Polski i PolakĂłw oraz strategicznego partnera Polski, kpiąc sobie w Ĺźywe oczy z narodu polskiego, ktĂłry wie, Ĺźe tak wcale nie jest, Ĺźe Litwa i Litwini są dzisiaj bodajĹźe największymi (na rĂłwni z Putinem!) wrogami Polski i PolakĂłw.

Nie moĹźe podlegać dyskusji fakt, Ĺźe Litwini jako pachołkowie Niemiec w latach 1941-44 budowali wielkość III Rzeszy. Na taką rolę dla siebie sami się zgodzili z róşnych powodĂłw. NiektĂłrzy chcieli po prostu przeĹźyć wojnę, innym spodobała się brutalność wojny – no bo na Litwie Kowieńskiej byli nauczeni nienawidzić drugiego człowieka, szczegĂłlnie Polaka, Ĺťyda i komunistĂłw. Byli i tacy, co liczyli na to, Ĺźe w jakiś cudowny sposĂłb odrodzi się państwo litewskie i Ĺźe muszą się do tego przygotować, takĹźe przez oczyszczenie Litwy z wrogĂłw. Tutaj właśnie współpraca z Niemcami była nieodzowna. Ceną tej współpracy, ktĂłra niosła z sobą odczłowieczenie nikt się nie przejmował, zgodnie z powiedzeniem, Ĺźe „cel uświęca środki”. Przez ścisłą współpracę z okupantem niemieckim Litwini dobrowolnie wciągnęli swĂłj narĂłd litewski do II wojny światowej i do zbrodni dokonywanych przez NiemcĂłw. Zhańbili siebie samych i swoje państwo! Do dziś dnia Ĺźaden Litwin tym się nie przejmuje i szczerze nie potępia litewskiej kolaboracji w hitlerowskimi Niemcami.

Dzisiaj Litwini fałszują lub przemilczają swĂłj haniebny udział w II wojnie światowej. Litewski poeta i eseista Tomas Venclova mĂłwi: „…Litewska tradycja nakazuje o tym milczeć. Powszechne mniemanie jest takie, Ĺźe (rzekomo) nie wiadomo naprawdę, kto tam był winny. A Litwin przecieĹź z definicji nie moĹźe być winny, zawsze jest ofiarą” (Co gryzie Litwina „Express Wieczorny 10.8.2008). Prof. Czesław Zgorzelski zauwaĹźa, Ĺźe: „Jakieś społeczne odcięcie się dzisiejszej Litwy od udziału LitwinĂłw w zbrodniach hitlerowskich popełnionych… na Polakach i Ĺťydach w okresie okupacji niemieckiej oczyściłoby skutecznie atmosferę stosunkĂłw polsko-litewskich zwłaszcza w sferze moralnej (Ziemie rodzinne „Tygodnik Powszechny” 1.3.1992, KrakĂłw). Niestety zamiast tego Litwini, zamiast uderzenia się w piersi za wszystkie zbrodnie popełnione przez LitwinĂłw podczas II wojny światowej, a było ich wiele, bezczelnie i całkowicie bezpodstawnie starają się z polskiej Armii Krajowej uczynić zbrodniarzy. I to najgorszych na świecie. Tylko dlatego, Ĺźe Armia Krajowa śmiała bronić PolakĂłw przed zbrodniami litewskimi. Zarzucają jej bezpodstawnie, na podstawie bezwstydnie spreparowanych po 1988 r. fałszywych relacji niby świadkĂłw jej brutalne mordowanie oczywiście niewinnej ludności litewskiej. Il Duce odrodzonego państwa Litewskiego – Vytautas Landsbergis (1990-92) zakazał stowarzyszania się polskich kombatantĂłw, czyniąc z Litwy jedyne państwo na świecie, w ktĂłrym tak traktuje się kombatantĂłw byłej koalicji antyhitlerowskiej. Gorzej. Bezczelność nacjonalistĂłw litewskich jest bezgraniczna. Otóş „litewski poseł partii rządzącej Arunas Gumuliauskas przygotowuje rezolucję, w ktĂłrej ma się pojawić zapis, Ĺźe ani Litwa, ani narĂłd litewski nie uczestniczył w (Ĺźydowskim) Holocauście” („Kronika Sejmowa” Styczeń 2020, Warszawa, str. 125).

Tymczasem bez uderzenia się LitwinĂłw we własną pierś i prośby o przebaczenie za wymordowanie ĹťydĂłw na Litwie Kowieńskiej i WileńszczyĹşnie oraz bez zaprzestania krzywdzących, tendencyjnych wyobraĹźeń o „Polakach z AK”, ktĂłre prowadzą do kolejnych antypolskich ekscesĂłw na Litwie i dalszego fałszowania historii najnowszej i bez jej odkłamania nie da się odbudować wzajemnego szacunku ani doprowadzić do zgodnego współżycia LitwinĂłw i PolakĂłw. Polska moĹźe się obejść bez Litwy i LitwinĂłw. Litwa bez Polski i PolakĂłw czeka, jeśli nie katastrofa, co wiele duĹźych kłopotĂłw. Wszak droga lądowa z Litwy do Zachodniej Europy prowadzi jedynie przez Polskę. Chyba, Ĺźe Litwini chcą jechać na ZachĂłd, np. do Berlina przez Białoruś, Ukrainę, Słowację i Czechy. Rosja juĹź nigdy nie „połknie” Polski. Litwa przed nią leĹźy na tacy.

Marian Kałuski
(Jest to kolejny odcinek książki „Litwa – tam była j jest Polska)

Wersja do druku

• Strona główna
• Powitanie
• Napisz artykuł
• Redakcja
• Działy
• Bannery Kworum
• Współpraca
• Linki
• Kontakt