Dodano: 31.07.08 - 20:28 | Dział: Zakamarki historii

O Powstaniu Warszawskim inaczej

To nie będzie wpis, który ma przypomnieć historię Powstania Warszawskiego. W ciągu najbliższych dni, w mediach będzie się o tym wydarzeniu mówiło dość dużo. Ci, którzy mają zbyt skromną wiedzę będą mieli nie jedną możliwość, aby sobie ją poszerzyć. Jeśli nie z książek to z filmów i programów prezentowanych przy okazji kolejnej rocznicy wybuchu Powstania. Może ktoś zainteresowany tym co zobaczy lub przeczyta wykorzysta najbliższe dni, aby zwiedzić, pod każdym względem wyjątkowe, Muzeum Powstania Warszawskiego? Dla tych, którzy nie mieszkają w Warszawie polecam stronę internetową muzeum www.1944.pl

Nie będzie to więc wpis o samym Powstaniu Warszawskim. Nie będzie o OjczyĹşnie i patriotyzmie, o ktĂłrych pisałem ostatnio. Będzie o czymś co gdzieś tam w głębi naszych serc, nieraz zatwardziałych, nieraz zacietrzewionych tkwi bardzo głęboko i ujawnia się w chwilach wyjątkowych. Będzie o miłości, pięknie, wraĹźliwości… Będzie o „skowrończej piosence”, ktĂłra „nie dĹşwięczała jak sama radość”. Będzie o tych, ktĂłre „musiały być mocne i jasne”, bo nie wolno im było „płakać i nie wierzyć”. Będzie o tych, ktĂłrzy „Polskę nieśli w sercach i ramionach”…

Nie jestem pewien, ale to chyba HonorĂŠ de Balzac powiedział, Ĺźe trzy są najpiękniejsze zjawiska na świecie: „kobieta w tańcu, koń w galopie i statek pod pełnymi Ĺźaglami”. Nigdy nie zobaczymy jej w tańcu. 1 sierpnia 1944 r. kule przeszyły jej piersi zabierając Warszawie jej Ĺźywy symbol. MoĹźemy jednak patrzeć na nią spacerując nad Wisłą WybrzeĹźem Kościuszkowskim. W kwietniu 1939 r. stanął tam spiĹźowy pomnik Warszawskiej Syrenki dłuta Ludwiki Nitschowej. Nie ma chyba nikogo w Polsce kto na zdjęciach czy filmach nie widziałby tego najbardziej charakterystycznego pomnika naszej Stolicy. Gdy Ludwika Nitschowa w latach 1936 – 1937 pracowała nad kształtem Warszawskiej Syrenki, ktĂłra miała stanąć nad Wisłą pozowała jej młoda, mająca wĂłwczas 22 – 23 lata studentka etnologii Uniwersytetu Warszawskiego Krystyna Krahelska (na zdjęciu). Pomnik Syrenki, ktĂłry od kwietnia 1939 r. stoi nad Wisłą ma właśnie jej kształty. Ręce, ktĂłre trzymają miecz i tarczę to te same ręce, ktĂłre opatrywały rannych w pierwszych godzinach Powstania Warszawskiego, a dumnie wypięta pierś to ta sama, ktĂłrą przeszyły niemieckie kule 1 sierpnia 1944 r.

Gdy w 1914 r. przyszła na świat Krystyna Krahelska wydawało się, że będzie miała szczęśliwe życie. Wprawdzie świat ogarnęła właśnie Wielka Wojna, ale wojna ta przyniosła Niepodległość Ojczyźnie. Przyszło jej więc w odróżnieniu od kilku wcześniejszych pokoleń dorastać i żyć w wolnej Polsce. Cieszyła się tym życiem i czerpała z niego radość swoimi wrażliwymi dłońmi i czułym sercem. Należała do Związku Harcerstwa Polskiego, prowadziła gromadę zuchów, uczestniczyła w składzie delegacji polskiej w Zlocie Skautów Słowiańskich w Pradze. Studiowała geografię, historię i enologię, którą ukończyła tuż przed wybuchem wojny. Była piękną dziewczyną, pozowała artystom, pięknie śpiewała występując m.in. przed mikrofonami Polskiego Radia w Warszawie i Wilnie. Miała zaledwie 25 lat, gdy Polska stała się ofiarą niemieckiego i sowieckiego najazdu, a jej beztroskie życie, podobnie jak życie milionów Polaków zostało z dnia na dzień poddane rygorom zbrodniczej okupacji.

Tak jak ogromna większość PolakĂłw nie uległa i prowadziła na swĂłj sposĂłb walkę dalej tak jak potrafiła najlepiej. Jej wraĹźliwość dała o sobie znać w wierszach i piosenkach, ktĂłre pisała takĹźe w tym smutnym okresie. To ona napisała słowa i muzykę do najbardziej chyba znaną piosenką walczącej Warszawy. „Hej chłopcy, bagnet na broń!”

Hej, chłopcy, bagnet na broń!
Długa droga, daleka przed nami,
mocne serce, a w ręku karabin,
granaty w dłoniach i bagnet na broni!

Jasny świt się roztoczy,
wiatr owieje nam oczy
i odetchnąć da płucom, i rozgorzeć da krwi,
i piosenkę jak tęczę nad ziemią roztoczy
w rĂłwnym rytmie marsza: raz, dwa, trzy!

Hej, chłopcy, bagnet na broń!
Długa droga, daleka, przed nami trud i znój!
Po zwycięstwo, my młodzi, idziemy na bój,
granaty w dłoniach i bagnet na broni!

Ciemna noc się nad nami roziskrzyła gwiazdami,
Białe wstęgi dróg w pyle, długie noce i dni,
nowa Polska zwycięska jest w nas i przed nami
w rĂłwnym rytmie marsza: raz, dwa, trzy!

Hej, chłopcy, bagnet na broń!
Bo kto wie, czy to jutro, pojutrze czy dziś
przyjdzie rozkaz, że już, że już trzeba nam iść.
Granaty w dłoniach i bagnet na broni!

Ten powstańczy szlagier napisała Krystyna Krahelska w styczniu 1943 dla Ĺźołnierzy Zgrupowania AK „Baszta”. Po raz pierwszy został on opublikowany na łamach konspiracyjnego pisma „BądĹş GotĂłw” (20 listopada 1943 nr 21). Przedrukowywany później wiele razy, zarĂłwno w wydawnictwach konspiracyjnych jak i w antologiach powojennych, jest do dziś najbardziej znaną piosenką Powstania Warszawskiego.

Gdy wybuchło Powstanie nie mogło w nim zabraknąć młodej poetki. Była sanitariuszką o pseudonimie „Danuta” ratującą rannych Ĺźołnierzy z 1108. plutonu (d-ca ppor. „Wron” Karol WrĂłblewski) w 3. szwadronie 1. dywizjonu „Jeleń’ 7. Pułku UłanĂłw Lubelskich AK. Opatrywała rannych na Polach Mokotowskich. Kule jednak śmiertelnie przeszyły jej pierś i mimo operacji zmarła w nocy 2 sierpnia 1944 r.
Niczym w jednym z jej wierszy…
[…]
Opadały czerwone jagody
AĹź na samo dno ciemnej wody...
Kalinowym mostem chodziłam,
Kalinowy most się uginał,

Chciałam sobie ciebie przypomnieć,
Aleś mi się nie przypomniał

Były koła na wodzie ciemnej,
Było serce kalinowe we mnie...
[…]

Wybitny historyk literatury polskiej, przed wojną rektor Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie, a po wojnie profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego Stanisław Pigoń stwierdził, mając na myśli takie postacie jak Tadeusz Gajcy, Krzysztof Kamil Baczyński czy Krystyna Krahelska, Ĺźe losem naszego narodu jest strzelać do wrogĂłw diamentami. Tak pisała o wojnie parafrazując słowa znanej piosenki „Perła” Warszawskiego Powstania Krystyna Krahelska w swoim wierszu „O wojence…”

O wojenko, wojenko, jaka siła w tobie...
Cicho śnią twoi chłopcy w płytkim swoim grobie.
Na ulicach Warszawy, pod Mławą, pod Rawą
Polegli młodą śmiercią, jaskrawą i krwawą.
Gorzko śnią twoi chłopcy w płytkim swoim grobie
A Polskę - niby ziarno w roli - mają w sobie.
Gorzkim piołunem, trawą, nie pękiem róż białych,
Nie jak w piosence - groby po Polsce rozsiałaś
O wojenko, wojenko, cóżeś ty za pani...
Drugi rok siedzą chłopcy - ponumerowani -
- A Polska jest tam z nimi razem - za drutami
O wojenko, wojenko, cóżeś ty za pani...
Hej wojenko, wojenko, jakaś ty szalona,
Siłę w tych polskich chłopcach niełatwo pokonać
W Francji, Belgii czy Grecji, śród piasków Sahary
Trud dróg najkrwawszych wzięli na swój mundur szary,
Polskę niosą w sercach i ramionach
Hej wojenko, wojenko, jakaś ty szalona!

Gdy gasło jej wraĹźliwe serce w pierwszą noc sierpnia 1944 r. miała zaledwie 30 lat. JuĹź nikt nigdy nie zobaczył jej w tańcu, nie usłyszał jej śpiewu, nie przeczytał kolejnych wiersz, ktĂłrych nie było jej dane napisać. A mimo to jeśli o kimkolwiek moĹźemy powiedzieć cytując Horacego, Ĺźe „wybudował sobie pomnik trwalszy niĹź ze spiĹźu” to właśnie o sanitariuszce z Powstania Warszawskiego Krystynie Krahelskiej pseudonim „Danuta” i to nie dlatego, Ĺźe jej spiĹźowa postać stoi od 1939 r. na cokole przy WybrzeĹźu Kościuszkowskim w Warszawskie, nie dlatego Ĺźe napisała piosenkę, ktĂłrą w 1944 r. śpiewała cała powstańcza Warszawa, ale dlatego, Ĺźe gdy gasło jej serce 2 sierpnia 1944 r. razem z nią zgasł kawałek Polski. Bo jak pisał Stanisław Wyspiański: „Serce!? A to Polska właśnie”

Niech towarzyszą Krystynie Krahelskiej w jej wiecznym śnie słowa „Kołysanki”, ktĂłrą sama napisała:

Smutna rzeka, księżyc po niej pływa,
Nad nią ciemne dłonie chyli klon,
Śpij, dziecino, nic się nie odzywa,
Śpi w mogiłach zakopana broń

Smutna rzeka, usnął las ciernisty,
Srebrne gwiazdy spadły w srebrną toń.
Gdzieś po polach, gdzieś po lasach mglistych
Czujnie drzemie zakopana broń.

Smutna rzeka, księżyc po niej spłynął,
Ciemna noc na liściach kładzie dłoń.
Śpij dziecino, śpij, żołnierski synu,
Już niedługo obudzimy broń

ZBIGNIEW GIRZYŃSKI