Dodano: 19.06.09 - 20:38 | Dział: Głos Polonii

Wielokulturowość w Australii

20 maja 2009 roku w Canberze zmarł w wieku 89 lat emerytowany profesor socjologii na Narodowym Uniwersytecie Australijskim (ANU) Jerzy Zubrzycki.
Od 45 lat mieszkam w Australii i znałem osobiście prof. Jerzego Zubrzyckiego i pamiętam Australię sprzed i oczywiście po wprowadzeniu polityki wielokulturowości.
Jako redaktor ukazującego się w Melbourne "Tygodnika Polskiego" w 1974 roku niezaleĹźnie od prof. Zubrzyckiego i nie wiedząc jeszcze nic o wielokulturowości w swoim artykule pt. „Wypowiadamy walkę asymilacji” (Nr 31 i 32 1974) domagałem się o to coś na łamach pisma. Śmiano się ze mnie. Później sławiono za to samo czy prawie za to samo prof. Zubrzyckiego.
Oczywiście nie przyrĂłwnuję siebie do prof. Zubrzyckiego, gdyĹź ja byłem tylko redaktorem – osobą złą na australijską politykę asymilacji i sugerującą rządowi australijskiemu i naszym liderom polonijnym to czy owo w tej sprawie. Natomiast Jerzy Zubrzycki był uczonym – socjologiem duĹźego kalibru, ktĂłry do tej sprawy podszedł w sposĂłb naukowy. A co najwaĹźniejsze, potrafił zainteresować sprawą wielokulturowości rząd australijski.
Sam uważałem i uważam, że idea wielokulturowości to jedynie słuszna polityka narodowościowa w kraju, w którym żyją ludzie należący do ponad stu narodowości: polityka tolerancji i harmonijnego współżycia.

Prof. Jerzy Zubrzycki tak jak każdy inny człowiek miał swoje plusy i minusy. Na pewno ma zasługi dla wprowadzenia wielokulturowości w Australii i Polonia australijska zawdzięcza mu to i owo. Był z pewnością dobrym ambasadorem Polski, narodu polskiego i Polaków w Australii. Byliśmy z niego bardzo często - ale nie zawsze - dumni. Zasłużył sobie bez wątpienia na wdzięczność tak Polaków w Australii jak i Polski oraz chyba wszystkich emigrantów w krainie kangura.
Dlatego kiedy na początku XXI wieku wydawany w Perth (Zachodnia Australia) miesięcznik „Kurier Polski” (Nr 141) zapytał swoich czytelnikĂłw, kogo uwaĹźają za najwybitniejszego Polaka XX wieku w Australii, bez wahania odpowiedziałem, Ĺźe prof. Jerzego Zubrzyckiego, gdyĹź był szermierzem walki o pełną tolerancję w Australii, o prawa dla imigrantĂłw.
Kiedy jednak mĂłwimy o prof. Zubrzyckim i wielokulturowości, to pragnę zauwaĹźyć, Ĺźe prof. Jerzego Zubrzyckiego przedstawia się w środowisku polskim jako „ojca wielokulturowości”. Czyni to rĂłwnieĹź prof. Andrzej Targowski. Tymczasem sprawa ta wymaga wyjaśnienia.

Jest faktem, Ĺźe prof. Zubrzycki nie był uwaĹźany za „ojca wielokulturowości australijskiej” przez wielu uczonych australijskich czy działaczy wielokulturowości. Sam prof. Zubrzycki niekiedy akceptował nazywanie siebie „ojcem wielokulturowości australijskiej”. Innym razem poprawiał to określenie mĂłwiąc „jednym z ojcĂłw” (patrz moja książka The Poles in Australia, AE Press, Melbourne 1985, ktĂłrą recenzował dla wydawcy).
Co więcej, w Melbourne w 2000 roku ukazała się drukiem i została uznana przez znawcĂłw tematu za „mistrzowską” praca doktorska Marka Lopeza pt. The Origins of Multiculturalism in Australin Politics (Melbourne University Press 2000), z ktĂłrej dowiadujemy się Ĺźe idea wielokulturowości australijskiej zrodziła się głównie wśrĂłd małego grona melbourneńskich akademikĂłw, pracownikĂłw społecznych i aktywistĂłw politycznych „znajdujących się na marginesie Ĺźycia politycznego”. Ludzie ci w większości mieli poglądy lewicowe (wielu było trockistami) i wielokulturowość widzieli jako formę marksistowskiej walki klasowej i moĹźliwość zrealizowania swych lewackich celĂłw politycznych. Tym celem jest zniszczenie narodu australijskiego i utworzenie masy wieloetnicznej, ktĂłrą będą mogli łatwiej manipulować i rządzić trockiści wraz z „narodami wybranymi”, czyli najsilniejszymi grupami etnicznymi. Ich własnością ma być Australia, a „Australijczycy”, czy raczej pozostała masa wieloetniczna, ich poddanymi. UwaĹźny obserwator wielokulturowości musi zgodzić się z tym, Ĺźe tak często jest juĹź dziś. Najlepszym na to przykładem jest tylko co ogłoszony raport obmudsmana stanu Wiktoria o tym jak jest sprawowana władza w melbourneńskiej wieloetnicznej i rządzonej przez lewakĂłw dzielnicy Brimbank.
W ten sposĂłb wspaniała na pierwszy rzut oka idea wielokulturowości staje się, zgodnie z Ĺźyczeniem jej twĂłrcĂłw, potworem, ktĂłrego ofiarami wcześniej czy później wszyscy jesteśmy (Brinbank i inne dzielnice i miasta w Australii) czy będziemy. GdyĹź marksistowska walka klas, o ktĂłrej pisze Lopez, prowadzi do niczego innego, jak tylko do „dyktatury proletariatu” (zob. Klasy społeczne w: Wielka Encyklopedia Powszechna PWN, t. 5, Warszawa 1965).
Całkowicie odrzucam myśl, że prof. Zubrzycki był trockistą czy nawet lewicowcem. Był za mądry, za kulturalny na to, no i praktykującym katolikiem.

Książkę, z przedmową gubernatora stanu Wiktoria, omówiłem w 2002 roku na łamach "Tygodnika Polskiego".
Natomiast w naszym „Przeglądzie Katolickim” (Grudzień 2002) pisząc o książce Marka Lopeza napisałem: „Ciekaw jestem (a zapewne nie tylko ja), co o tych rewelacjach Lopeza sądzi prof. Jerzy Zubrzycki. – Niestety, Profesor prawdopodobnie nigdy i nigdzie nie zabrał Ĺźadnego głosu w sprawie tej książki.
Jak więc wygląda prawda o wielokulturowości w Australii? Chyba nigdy tego się nie dowiemy, a już na pewno nie poznaqmy uwag na ten temat ze strony prof. Zubrzyckiego.
W związku ze śmiercią prof. Zubrzyckiego duĹźo o Nim mĂłwiono w polskim programie państwowego radia etnicznego SBS. RĂłwnieĹź redaktor działu zagranicznego „Rzeczpospolitej” Jerzy Haszczyński, ktĂłry poznał prof. Zubrzyckiego podczas swego pobytu w Australii w 2006 roku napisał, Ĺźe sam Profesor był rozczarowany tym co się dzieje z wielokulturowością w Australii: „powątpiewał w pełny sukces swojego naukowego dziecka. Było wĂłwczas widać problemy z wielokulturowością” (Rzeczpospolita 21.5.2009).
Jak wszystko inne na świecie – wszystko co jest tworem człowieka lub w jego rękach ma swoje plusy i minusy. TakĹźe wielokulturowość. Całą garścią korzystam z jej plusĂłw.

Napisałem swego czasu artykuł pełen miłości do wielokulturowości pt. „Polacy i Grecy w Australii”, ktĂłry ukazał się w „Polonia dla Polonii” (zob. archiwum), za ktĂłry dostałem listowne podziękowanie od Ăłwczesnego ambasadora RP w Australii, p. Jerzego Więcława.
Niemniej bardzo martwią mnie i bardzo wielu AustralijczykĂłw jej minusy. Polityka „dzielenia i rządzenia grupami etnicznymi” rozbija społeczeństwo australijskie – wiele grup etnicznych zamyka się w gettach. W gettach, ktĂłre są nieprzyjazne wobec Australii i często wobec siebie. Oczywiście i przed wprowadzeniem wielokulturowości mieliśmy w Australii getta, jak np. włoskie, greckie czy Ĺźydowskie. Ale te getta nie rozbijały społeczeństwa australijskiego i nie działały na jego szkodę. Niestety obecnie powstałe getta azjatyckie (poza nimi jest jednak wielu AzjatĂłw, głównie chrześcijan, ktĂłrzy szczerze kochają Australię i są jej dobrymi obywatelami; jest to jednak mniejszość!) są często bardzo wrogo nastawione wobec tak Australii, jak i białej i chrześcijańskiej ludności. Bez wątpienia stanowią one V kolumnę i wielkie zagroĹźenie przede wszystkim dla społeczeństwa australijskiego jako całości.

Jakieś dwa lata temu przyjechał tu młody Somalijczyk-muzułmanin, ktĂłry w DWA TYGODNIE po przyjeĹşdzie do Australii (Melbourne) zgwałcił kilka dziewcząt i kobiet, kilka innych prĂłbował zgwałcić i kilka okradł. Dzisiaj siedzi w więzieniu, a my na jego utrzymanie musimy wydawać 100 000 dolarĂłw rocznie (tyle kosztuje luksusowe utrzymanie jednego więźnia w Australii!). I Ĺźeby był to odosobniony wypadek (np. niedawno sądzono w Sydney kilku AzjatĂłw za grupowy gwałt na białej dziewczynie, a wyczyn miał podłoĹźe czysto rasistowskie i religijne - antychrześcijańskie). Niestety takich i podobnych wypadkĂłw jest coraz więcej. Ot, chociaĹźby najświeĹźszy, o ktĂłrym mĂłwi cała Australia i całe Indie, a zapewne poruszają tę sprawę media wielu innych krajĂłw. Otóş w Australii studiuje na wyĹźszych uczelniach aĹź 80 000 (!) HindusĂłw z Indii. Ostatnio w Melbourne jacyś bandziory coraz częściej napadają na nich – biją i okradają. Wszyscy mĂłwią o rasistowskiej białej Australii. Tymczasem wiadomo, Ĺźe te napady są bardzo często dokonywane przez niebiałą ludność Australii. Wygląda na to, Ĺźe są to etniczne porachunki. Ale o tym – o rasie bandziorĂłw- w imię polityki wielokulturowości nie wolno nawet wspomnieć. – TakĹźe w tych dniach armia Sri Lanki (Cejlon) pokonała separatystycznych TamilĂłw. W Sydney Tamilowie napadli na domy kilku LankijczykĂłw – SyngalezĂłw. Tymczasem, dla przykładu – „wojen” polsko-niemieckich czy polsko-ukraińskich w Australii nigdy nie było i na pewno nie będzie. Co jest dowodem na to, jaka jest róşnica między Europejczykami a Azjatami; chociaĹź ktoś moĹźe powiedzieć, Ĺźe były przecieĹź niesnaski etniczne między Serbami i Chorwatami. Jednak te wyjątki (nie tak drastyczne jak w przypadku AzjatĂłw) potwierdzają regułę. Mamy w Australii zorganizowane mafie, m.in. libańską, chińską i wietnamską oraz grupy czy jaczejki terrorystyczne, wspierające m.in. Al-Kaidę.

Wpuszczanie do Australii i to w wielkiej liczbie niechrześcijańskich Azjatów, ludzi nie mających przysłowiowego zielonego pojęcia o demokracji, o tolerancji, o kulturze osobistej, o higienie itd., często analfabetów było wielkim błędem. Sami sobie, czy raczej nasze rządy, tworzymy pełen nienawiści jednego człowieka do drugiego "kocioł bałkański".
Kiedy przyjechałem do Australii to kraj ten był naprawdę przysłowiowym "lucky country" - szczęśliwym krajem. Niestety to dzisiaj jest już czas przeszły dokonany.
Na pewno nie jest to wina prof. Jerzego Zubrzyckiego. To wina bardzo źle prowadzonej polityki wielokulturowości.
Oby Polska nie powtórzyła naszych błędów w dziedzinie polityki etnicznej.

...............

Wracając jeszcze do osoby prof. Jerzego Zubrzyckiego to moĹźe warto tu wspomnieć, Ĺźe Profesor był działaczem Australijskiego Instytutu Spraw Polskich – instytucji raczej na pewno poĹźytecznej. Jednak jej działalność spotyka się z ostrą krytyką niektĂłrych działaczy polskich w Australii, głównie prawicowych. Jest tajemnicą poliszynela, Ĺźe rĂłwnieĹź stosunki między Australijskim Instytutem Spraw Polskich a Radą Naczelną Polonii Australijskiej nie są najlepsze.
Osoby, które krytykowały prof. Zubrzyckiego za przynależność do Instytutu wytykały w mediach to, że dorobek naukowy Profesora jest wyjątkowo skromny. Osoby te zapominają jednak, że Profesor mógł być za to bardzo dobrym wykładowcą-pedagogiem. I zapewne takim był.
Niemniej, pisząc obszerniej o prof. Jerzym Zubrzyckim w swojej książce The Poles in Australia (Melbourne 1985) sam zastanawiałem się nie tyle nad dorobkiem naukowym prof. Zubrzyckiego ile nad jego zawrotną karierą jaką bez wątpienia zrobił w Australii. Wprost niebywałą jak na emigranta ze Wschodniej Europy, i to w okresie, kiedy Australia była na usługach prawie wyłącznie Anglosasów.

Nie ulega wątpliwości, że na zrobienie kariery w Australii przez Jerzego Zubrzyckiego miały wpływ nie tylko Jego osiągnięcia naukowe, ale szereg innych czynników, jak chociażby działalność wojenna u boku Brytyjczyków, ukończone studia w Anglii (London School of Economics), bardzo dobra znajomość języka angielskiego, wysoka kultura osobista czy umiejętność dbania o swoje prywatne interesy (to bardzo się liczy przy robieniu kariery).
MoĹźe się mylę, ale uwaĹźam, Ĺźe pomogło mu jeszcze coś innego, o czym nikt z Polonii australijskiej i moĹźe poza Polską nie wie – protekcja pewnej bardzo wpływowej osoby w Europie i świecie anglosaskim.
Otóş prof. Jerzy Zubrzycki był powiązany rodzinnie z JĂłzefem Retingerem (1888 KrakĂłw – 1960 Londyn). Pierwszą Ĺźoną Retingera była Otalia Zubrzycka. Retinger był publicystą i tłumaczem, a przede wszystkim politykiem i dyplomatą. W okresie II wojny światowej był doradcą i cieniem premiera Władysława Sikorskiego i – jak się przypuszcza – agentem brytyjskim. Był takĹźe wpływowym masonem, co nie jest bez znaczenia w świecie anglosaskim. Po wojnie Retinger był orędownikiem zjednoczenia Europy. W 1948 roku był współorganizatorem Kongresu Haskiego, później sekretarzem generalnym Ruchu Europejskiego i jednym z twĂłrcĂłw WspĂłlnoty Europejskiej. Miał wolny wstęp zarĂłwno na Downing Street 10 (siedziba premiera Wielkiej Brytanii) jak i do Białego Domu. Był inicjatorem pierwszego spotkania i aĹź do swej śmierci w 1960 roku sekretarzem Grupy Bilderberg – nieformalnego międzynarodowego stowarzyszenia najbardziej wpływowych osĂłb ze świata polityki, biznesu i przemysłu, o ktĂłrej mĂłwi się, Ĺźe de facto rządzi światem (pisał o tym ostatnio „Dziennik”).
Nie wiem czy przed wojną coś łączyło Jerzego Zubrzyckiego z Retingerem. Jednak podczas wojny spotkali się: obaj byli „cichociemnymi”. Retinger był zrzucony do Polski w 1944 roku jako emisariusz rządu polskiego, a Zubrzycki pracował w bazie operacyjnej „cichociemnych” w Brindisi (w Polish Section of the Special Operations Executive - SOE), gdzie odbywały się przygotowania i loty do Polski. A po wojnie obaj mieszkali w Londynie, skąd w 1955 roku dr Zubrzycki wyjechał do Australii do pracy w nowozałoĹźonym Australijskim Uniwersytecie Narodowym. Protekcja w świecie anglosaskim odgrywała zawsze i odgrywa po dziś dzień bardzo dużą rolę we wszystkich dziedzinach Ĺźycia. A więc takĹźe i naukowej.
Jednak czy dzięki protekcji czy bez niej prof. Jerzy Zubrzycki tylko przez swoją pracę naukowo-pedagogiczną stał się jednym z największych socjologów australijskich XX wieku.

...............

W drugiej części tego artykułu poruszam bardzo ważny temat, dzisiaj ogólnie zapomniany i przez to zupełnie nieznany przedstawicielom emigracji solidarnościowej w Australii, a tym bardziej historykom Polonii.

Dzisiaj juĹź tylko nieliczne starsze osoby z emigracji powojennej do Australii (1947-51) pamiętają jak w latach 50. XX wieku trudno było wybić się w tym kraju Polakom czy innym Słowianom z dyplomami ukończenia wyĹźszych uczelni. JuĹź w obozach dla imigrantĂłw w Australii, w ktĂłrych była masa PolakĂłw, zatrudniano głównie BałtĂłw i NiemcĂłw. O tragicznej sytucaji lekarzy w tym czasie (w tym wielu polskich, ktĂłrych skierowano „do łopaty”) napisał książkę Egon Kunz: The Intruders, Refugee Doctors in Australia (Australian National University Press, Canberra 1975; omĂłwił ją w australijskim „Tygodniku Polskim” Lech Paszkowski). JuĹź sam tytuł – Intruzi mĂłwi sam za siebie. Imigranci z dyplomami wyĹźszych uczelni byli dla rządu i społeczeństwa australijskiego zwykłymi intruzami! Bo stanowili zagroĹźenie dla hegemonii rasy anglosaskiej w Australii.

Np. wybitny specjalista od zwalczania gruĹşlicy i jako taki zatrudniony w obozach DP w powojennych Niemczech, dr Gustaw Czechowicz (absolwent Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie), po przyjeĹşdzie do Australii na kontrakt rządowy, został skierowany do pracy fizycznej na ...kolei. A przecieĹź w tym czasie rząd australijski prowadził energiczną walkę z gruĹşlicą i moĹźna było skorzystać z doświadczenia dr Czechowicza, nawet jeśli nie jako lekarza. MoĹźna mu było ułatwić jakoś nostryfikację. Nic z tego – brutalnie skierowano go „do łopaty”.
Tymczasem chyba wszystkim lekarzom Ĺźydowskim z dyplomami ukończenia polskich uniwersytetĂłw w jakiś dziwny sposĂłb uznano dyplomy, czego ślady są w starych rocznikach „Tygodnika Polskiego”. Oczywiście poprzez nostryfikację ich dyplomĂłw. Znałem jednego Ĺźydowskiego lekarza ze Lwowa i mĂłwił mi jak im tę nostryfikację ułatwiano. Ale tylko im.
Biorąc to wszystko pod uwagę kariera prof. Jerzego Zubrzyckiego w Australii w latach 50. XX w. jest doprawdy czymś wyjątkowym i dla mnie nie ulega wątpliwości, Ĺźe takĹźe i jemu ktoś pomĂłgł. I nie chodzi w tej chwili o szczęście Zubrzyckiego – to sprawa marginalna i jego szczęście (good luck to him), ale o to, i o czym juĹź wspomniałem, jak trudno było wĂłwczas w Australii wybić się Polakom i innym Słowianom z dyplomami ukończenia wyĹźszych uczelni, o czym, jak juĹź wspomniałem, nikt dzisiaj nie wie. Warto to przypomnieć. I warto by było, aby ktoś napisał pracę doktorską na ten zapomniany i rzekomo nieistniejący temat, ktĂłry był jednak faktem, ktĂłry stanowił prawdziwą tragedię Ĺźyciową dla bardzo wielu PolakĂłw osiadłych po wojnie w Australii.

Po przeczytaniu pierwszej wersji tego artykułu przez znaną osobę w Adelajdzie, otrzymałem od niej taką oto odpowiedź: To o czym Pan pisze - to temat rzeka. Słyszałam tu o wielu samobójstwach polskich inżynierów i lekarzy mieszkających w Adelajdzie, którzy nie potrafili zasymilować się, nie mogli przeboleć tej "łopaty", do której ich zmuszano.
Tak, Ĺźycie emigranta polskiego w Australii – w Ăłwczesnym i ciągle jeszcze the lucky country, czyli szczęśliwym kraju, w ktĂłrym warto było i jest Ĺźyć - nie zawsze było usłane róşami.

Jestem pewny, Ĺźe prof. Jerzy Zubrzycki pamiętał o tej tragedii wielu PolakĂłw z dyplomami ukończenia wyĹźszych uczelni w Polsce, ktĂłrzy osiedlili się w Australii zaraz po II wojnie światowej. W kraju, w ktĂłrym nie tylko Ĺźe dominowała rasa anglosaska, ale ktĂłre tę dominację chciało utrzymać i jednocześnie raczej w sposĂłb brutalny asymilować przybywających tu imigrantĂłw spoza Wielkiej Brytanii. Dlatego jestem pewny, Ĺźe m.in. ich tragiczny los przyczynił się do zrodzenia się u niego idei wielokulturowości – czyli sprawiedliwości dla wszystkich mieszkańcĂłw Australii, niezaleĹźnie od ich pochodzenia etnicznego. Dzisiaj imigrantom z dyplomem ukończenia wyĹźszej uczelni pomaga się w ich nostryfikacji. I dzisiaj nie trzeba specjalnej protekcji, aby jakiś imigrant robił karierę na australijskich uniwersytetach.

Marian Kałuski
Australia