Dodano: 17.08.09 - 16:01 | Dział: Głos Polonii

Na stanowisku redaktora

- wspomnienie


„Tygodnik Polski” (Melbourne) 28.7.1949 – 28.7.2009

28 lipca 2009 roku minęło 60 lat od chwili wydania w Australii przez ks. Edmunda Konrada Trzeciaka pierwszego numeru „Tygodnika Katolickiego”, ktĂłry ukazuje się po dziś dzień, jednak od 1965 roku pod tytułem „Tygodnik Polski”. Jest więc to dzisiaj jedno z najstarszych pism polonijnych na świecie.

Z pismem tym byłem nie tylko blisko związany współpracą, ale również odegrałem w jego historii dwukrotnie bardzo ważną rolę.

MĂłj pierwszy kontakt z „Tygodnikiem Polskim” (wĂłwczas jeszcze Katolickim) miał miejsce 2 kwietnia 1964 roku we Freemantle. Zaraz po przyjeĹşdzie do Melbourne mjr Stanisław Jandzis, właściciel drukarni Polpress, w ktĂłrej drukowany był „Tygodnik”, zaaranĹźował moje spotkanie z red. Romanem Gronowskim. Na spotkanie przyszedłem z napisanym „na kolanie” artykułem (pierwszym w moim Ĺźyciu). Nie tylko, Ĺźe przyjął go do druku, ale zamieścił na pierwszej stronie pisma (Kraj Wam tego nigdy nie wybaczy 9.5.1964), a po kilku kolejnych naszych spotkaniach zaproponował mi stanowisko sekretarza redakcji; w latach 1964-65 byłem pierwszym i jak dotychczas jedynym w historii „TP” sekretarzem redakcji.

Artykuł ten, jak i wszystkie inne w tym okresie, był podpisany pseudonimem „Marian Soroka” (pseudonim zasugerował ze względu na bezpieczeństwo mojej rodziny w Polsce i wymyślił Redaktor).

Niestety, warunki pracy nie były najlepsze; otrzymywałem mniej niż minimum wynagrodzenia. Natomiast współpracę z Redaktorem bardzo mile wspominam.

W początkach lat 70. zostałem ponownie współpracownikiem pisma; mój tekst ukazał się m.in. w ostatnim numerze pisma zredagowanym przez Romana Gronowskiego.

Zmarły 12 lipca 1974 roku red. Roman Gronowski w swoim testamencie w ogĂłle nie wspomniał o „Tygodniku Polskim”, czyli nie dał wskazĂłwek co ma się stać z pismem po jego śmierci. Zgodnie z prawem w takim przypadku „pismo” powinno być włączone do masy spadkowej – do podziału między spadkobiercĂłw. Prawne załatwienie sprawy testamentowej zabiera wiele miesięcy, co oznaczało by śmierć dla pisma. Wykonawca testamentu, dr Zbigniew Stelmach, postanowił je ratować, czyli dalej wydawać i finansować z masy spadkowej. Potrzebował do tego redaktora. Przypomniał sobie (co stwierdził w „Tygodniku”), Ĺźe w jednej z nim rozmĂłw red. Gronowski powiedział, Ĺźe tylko ja mĂłgłbym dać sobie radę z wydawaniem pisma po jego śmierci, gdyĹź jak byłem sekretarzem redakcji pisma nauczył mnie tego. Dr Stelmach uprosił mnie, abym ratował pismo i został jego redaktorem. Byłem nim od 17 lipca 1974 do 19 lipca 1977 roku.

Tak więc wspólnie z dr Stelmachem uratowaliśmy pismo dla społeczeństwa polskiego w Australii.

Natomiast uspołecznienie pisma to juĹź tylko i wyłącznie moja zasługa. Trzymając pismo w swoich rękach i znając wszystkie jego tajemnice mogłem stać się bardzo łatwo jego właścicielem, gdyĹź jak orzekł sąd decyzja dra Stelmacha o wydawaniu pisma była sprzeczna z prawem, a szybko rozwiązać ten problem mogło kupno pisma przeze mnie. Ja jednak uwaĹźałem, Ĺźe pismo powinno być własnością społeczną i dlatego musiała się odbyć jego licytacja (decyzja sądu spowodowana zaskarĹźeniem ze strony spadkobiercĂłw). Gdybym nie uwaĹźał, Ĺźe pismo powinno być własnością społeczną, to mogłem stawać do licytacji, czy by się to komu podobało czy nie. Poza tym nie namawiałbym zarządu Spółdzielni Dom Polski im. T. Kościuszki do kupna pisma na licytacji lub mogłem tak pokierować SPRAWAMI, Ĺźe nabywca tytułu pisma nigdy by nie wydał ani jednego numeru. – Nie Ĺźałuję swej decyzji, chociaĹź dzisiaj wiem, Ĺźe nie ma Ĺźadnej róşnicy między pismem prywatnym a społecznym.

Spółdzielnia kupiła na licytacji tylko i wyłącznie tytuł pisma. Nie kupiła ani kartoteki prenumeratorów, ani listy kolporterów i ogłoszeniodawców. Stała się właścicielem tych rzeczy również tylko i wyłącznie dzięki mnie, gdyż wszystko to dla niej skopiowałem przed licytacją. Bez tego samo kupno tytułu pisma niewiele by pomogło Spółdzielni w wydawaniu gazety.

Po nabyciu „Tygodnika Polskiego” zarząd Spółdzielni zaoferował mi stanowisko redaktora pisma.

Spółdzielnia, czyli wydawca panicznie bała się deficytu – reakcji na niego ze strony jej udziałowcĂłw. Stąd trzeba było pracować w bardzo ciężkich warunkach lokalowych, administracyjnych i technicznych w wynajmowanej „przedpotopowej” budzie sklepowej w Seddon. Godziłem się na to (jak i sekretarka pisma, p. Teresa Szulc) dla dobra pisma. W jak trudnych warunkach pracowałem niech zaświadczy to, Ĺźe w tej „budzie” jako redaktor nie miałem własnego kąta, a redakcja nawet maszyny do pisania z polskimi czcionkami (uĹźywałem własnej). MĂłj następca nie chciał pracować w takich ciężkich warunkach i wydawca musiał odpowiednio wyremontować tę „budę” i duĹźo lepiej urządzić redakcję.

Aby zaoszczędzić wydatków dla wydawcy chyba jako jedyny redaktor w historii pisma przez cały dzień pomagałem przy wysyłce pisma! A nie musiałem tego robić! Po prostu dłużej za pieniądze robiliby to pan Juliusz Kurkowski i pani Stasia Flisykowskiej.

Dla dobra pisma zrezygnowałem również z bonusu, który mi się należał zgodnie ze spisaną umową między mną a wydawcą.

Przez trzy lata byłem redaktorem „Tygodnika Polskiego” i kaĹźdego roku pismo było dochodowe, co potwierdzają zestawienia finansowe drukowane w „TP”.

W redagowaniu i w prowadzeniu „Tygodnika” nikt mi nie pomagał!!! To nie to co teraz, Ĺźe red. JĂłzefie Jarosz pomaga w pracy ofiarnie i często bezinteresownie aĹź tyle osĂłb. Ale to zasługa obecnego prezesa/wydawcy i moĹźe innych osĂłb, ktĂłre troszczą się o pismo. Tej troski o pismo nie było wśrĂłd zarządu Spółdzielni jak ja byłem redaktorem. MoĹźe dlatego, Ĺźe posiadanie pisma było dla nich nowością i nie wiedziano jak do tej sprawy dobrze podejść.

Pracy nie ułatwiali mi rĂłwnieĹź niektĂłrzy działacze polonijni, ktĂłrzy uwaĹźali, Ĺźe społeczny „Tygodnik” to ICH pismo, i przez to mogą mi dyktować to i owo. A jak nie mogłem spełnić ich żądań, to lecieli ze skargą na mnie do wydawcy pisma. Sprawę tę uregulował wydawca dopiero za mojego następcy.

Miałem jednak poparcie moralne i nie tylko moralne ze strony bardzo wielu czytelnikĂłw pisma i szeregu osĂłb, jak np. Edwarda Myszki, Teresy Szulc, dra Stelmacha, mjr Jandzisa, o. Rajmunda Koperskiego OP, państwa PiskozubĂłw (wraz z cĂłrkami), Michała Czajki czy Czesława Graczyka. – Dzięki im za to.

W chwili śmierci red. Gronowskiego „TP” miał nakład 2500 egzemplarzy, a w chwili mojego odejścia z redakcji 2700 egzemplarzy. Pozyskałem ok. 200 nowych prenumeratorĂłw, co było duĹźym osiągnięciem. KaĹźdy redaktor pisma emigracyjnego wie jak ciężko jest zdobyć nowego prenumeratora!

Nakład pisma wzrĂłsł, gdyĹź podobało się ono czytelnikom i społeczeństwu polskiemu. Nie miałem ambicji uczynienia z „TP” nowej paryskiej „Kultury”, gdyĹź takim pismem nie byli zainteresowani jego czytelnicy. Starałem się o to, aby pismo było niepodległościowe i na dobrym poziomie, a przede wszystkim Ĺźeby podobało się czytelnikom. Np. 50% Ăłwczesnych PolakĂłw w Australii pochodziło z Ziem Wschodnich (LwĂłw – Wilno), stąd wprowadziłem tematykę kresową. Jednak przede wszystkim starałem się, aby w piśmie było jak najwięcej oryginalnego materiału. Nigdy przedtem i nigdy potem „Tygodnik Polski” nie miał aĹź tyle oryginalnego materiału – od PolakĂłw z całej Australii co za mnie, szczegĂłlnie w ostatnim okresie.

I nigdy Ĺźaden inny redaktor „TP” nie pisał dla pisma aĹź tyle tekstĂłw co ja pisałem. A podpisywałem je swoim nazwiskiem, pseudonimem „Marian Kliczkowski” i skrĂłtami ze swego imienia i nazwiska „Mar-Ka” lub „m.k”.

Moją waĹźną rolę w historii „Tygodnika Polskiego” dostrzegł krajowy historyk prasy polskiej w Australii Jan Lencznarowicz, ktĂłry napisał: „M. Kałuski zdołał przeprowadzić gazetę przez najtrudniejszy okres utrzymując jej objętość i zyskując nowych prenumeratorĂłw” (Prasa i społeczność polska w Australii 1928-1980 KrakĂłw 1994).

Cieszę się, Ĺźe „Tygodnik Polski” ciągle się ukazuje, Ĺźe dobrnął do 60-tki, jak i z tego, Ĺźe jest dobrym – ciekawie redagowanym pismem.

Życzę pismu dalszych 60 lat, gdyż jest ono nam i polskiemu życiu społecznemu w Australii bardzo potrzebne.

Marian Kałuski
Australia