Dodano: 16.02.12 - 17:04 | Dział: Co w prasie piszczy

Przekręt dwudziestolecia

W ubiegłym roku OFE, zamiast zarabiać na przyszłe emerytury, traciły nasze pieniądze na giełdzie

Rok temu rozgorzała wielka dyskusja wokół Otwartych Funduszy Emerytalnych. Były protesty, spory i pamiętna debata telewizyjna Rostowski-Balcerowicz. Po czym rząd przeforsował własne rozwiązania i temat zniknął z mediów. Zastąpiły go inne. Ale czy ważniejsze? Wydaje się jednak, że istnienie OFE to jeden z najbardziej kluczowych problemów polskiego życia gospodarczego, tyle że mocno niedocenianych.

Wystarczy spojrzeć na liczby. Do Otwartych Funduszy Emerytalnych naleĹźy dziś 15,5 mln PolakĂłw, czyli zdecydowana większość pracujących. Na koniec stycznia br. aktywa netto wszystkich 14 OFE łącznie wynosiły 233 mld zł. Dla porĂłwnania: w tegorocznym budĹźecie państwa zaplanowano dochody na kwotę 293 mld zł, a wydatki – 328 mld zł. Zatem suma, jaką dysponują Fundusze, powoli zbliĹźa się do tej, ktĂłrą co roku zbiera i wydaje całe państwo.

Z ZUS do OFE, z OFE do ZUS

Skąd pochodzą te pieniądze? Oczywiście z naszych składek, ktĂłre płacimy na ZUS. Np. 8 lutego ZUS poinformował, Ĺźe przekazał OFE 96,4 mln zł, a od początku lutego – 390,8 mln zł. Natomiast od początku br. przekazał 776 mln zł. W całym roku 2011 ta kwota wyniosła 15,1 mld zł. Dzieje się to w sytuacji, gdy ZUS co roku zmuszony jest brać dotacje z budĹźetu państwa w wysokości kilkudziesięciu miliardĂłw złotych (na 2012 r. zaplanowano – podobnie jak w roku poprzednim – 40 mld zł), a nawet zaciągać kredyty w bankach, by mieć pieniądze na bieżące wypłaty rent i emerytur.
A co Otwarte Fundusze robią z naszymi składkami? Ponad połowę z tych pieniędzy lokują w papierach skarbowych, około 1/3 w akcje spółek giełdowych, resztę w bankowe papiery wartościowe, pozaskarbowe instrumenty dłużne lub po prostu trzymają jako depozyty bankowe.
Przyjrzyjmy się konkretnym liczbom: na koniec stycznia br. OFE posiadały papiery skarbowe na kwotę ponad 120 mld zł. W praktyce oznacza to, Ĺźe Fundusze poĹźyczyły ponad 120 mld zł państwu polskiemu. Temu samemu państwu, ktĂłre od 1999 r. przekazuje im składki ściągane pod przymusem od swoich obywateli. Oczywiście nie jest to działalność charytatywna, gdyĹź obligacje i bony skarbowe są oprocentowane (obecnie na ponad 5 proc.). A do tego Fundusze pobierają opłaty za obracanie pieniędzmi, jakie otrzymują z ZUS (obecnie 3,5 proc.). Płacimy więc OFE za to, Ĺźe państwo przekazuje im nasze składki, a następnie zadłuĹźa się u nich – choćby po to, by mieć na bieżące wypłaty z ZUS. Trudno o większy absurd, ktĂłry bez przesady moĹźna nazwać przekrętem dwudziestolecia III RP.

Hazardziści z naszymi pieniędzmi

A co z resztą środkĂłw, jakimi dysponują Fundusze? Na początku br. pojawiła się informacja, Ĺźe w roku 2011 OFE “wypracowały ujemne stopy zwrotu” i “przeciętny wynik inwestycyjny ukształtował się na poziomie minus 4,8 proc.”. ZnĂłw przetłumaczmy to na język konkretu: Fundusze, ktĂłrych celem miało być przecieĹź pomnaĹźanie naszych oszczędności, w ubiegłym roku zamiast zarobić – straciły. Oczywiście nie straciły na papierach skarbowych, bo to akurat pewny interes. Straciły na giełdzie, ktĂłra w ubiegłym roku nie przynosiła zysku inwestorom. Podobnie jak w roku 2008, gdy OFE rĂłwnieĹź zanotowały straty – średnio 13,9 proc.
Giełdowe szaleństwo nie opuszcza jednak zarządzających Funduszami. Na koniec stycznia br. mieli ulokowane w akcjach prawie 77 mld zł – o 7 mld zł więcej niĹź miesiąc wcześniej. W styczniu bowiem indeksy warszawskiej giełdy ruszyły nieco w gĂłrę i to wystarczyło, by gracze z OFE odzyskali pewność siebie. To, Ĺźe giełda w kaĹźdym momencie znĂłw moĹźe runąć, w ogĂłle ich nie obchodzi. PrzecieĹź grają nie swoimi pieniędzmi, więc sami nic nie tracą. Ich dochody są pewne. Za ich zabawę tak czy inaczej zapłacimy my, podatnicy…

Sztuczki Rostowskiego

Nigdy dość przypominania, kto wprowadził ten chory system: ekipa Jerzego Buzka i Leszka Balcerowicza. Dziś duĹźa część tej ekipy znalazła miejsce w PO. Ale następne rządy – zarĂłwno lewicy, jak i prawicy – rĂłwnieĹź nie są bez winy, gdyĹź nie odwaĹźyły się wprowadzić jakichkolwiek zmian w tym systemie. Dopiero dramatyczna sytuacja finansĂłw publicznych zmusiła w ubiegłym roku ekipę Tuska do przeforsowania obniĹźki składki, jaką ZUS przekazuje OFE – z 7,3 do 2,3 proc. Ale to tylko księgowa sztuczka, dzięki ktĂłrej ministrowi Rostowskiemu jakimś cudem udało się dopiąć zeszłoroczny budĹźet. Nie zmienia to jednak istoty problemu. Podobnie jak przedstawiony w niedawnej debacie budĹźetowej kolejny pomysł ministra finansĂłw – by w OFE oszczędzali tylko młodzi, a pieniądze starszych stopniowo przenoszone były do ZUS.
Problem polega bowiem na tym, Ĺźe prywatne Fundusze, w większości należące do kapitału zagranicznego, otrzymują pieniądze ściągane pod przymusem od polskich obywateli. Kilkaset lat temu taka forma gospodarki nazywała się pańszczyzną – dziś wmawia się nam, Ĺźe to wolny rynek. DopĂłki więc przynaleĹźność do OFE będzie przymusowa, wszelkie zmiany i reformy tego systemu stanowić będą jedynie kosmetykę.

Pańszczyzna trzyma się mocno

Taki sam przymus zniĂłsł na Węgrzech premier Victor Orban, co spowodowało faktyczną likwidację Otwartych Funduszy. Bowiem ludzie, mając do wyboru perspektywę emerytury od państwa lub od Funduszu, ktĂłry gra ich pieniędzmi na giełdzie, wolą to pierwsze. Emerytura jest zobowiązaniem państwowym i tylko państwo moĹźe się z niego wywiązać (choć oczywiście – ze względu na sytuację demograficzną – będzie to coraz trudniejsze).
Czy polski rząd pĂłjdzie drogą Orbana? Raczej naleĹźy w to wątpić. Nie tylko dlatego, Ĺźe są w nim ludzie – jak minister Michał Boni – ktĂłrzy sami brali udział w przygotowaniu fatalnej reformy z 1999 r. TakĹźe dlatego, Ĺźe likwidacja OFE oznaczałaby powaĹźny konflikt na skalę międzynarodową, na co ekipa Tuska nigdy się nie zdecyduje. Zwłaszcza teraz, po grudniowym wyroku Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości, ktĂłry uznał za niezgodny z prawem unijnym limit na inwestycje zagraniczne dla OFE, wynoszący 5 proc. Co prawda dotąd Fundusze inwestowały za granicą znacznie mniej niĹź wynosił ten limit, a ich szefowie deklarują, Ĺźe Polska nadal jest atrakcyjnym miejscem do inwestowania (czemu trudno się dziwić!), ale z drugiej strony sami domagali się podniesienia 5-procentowego progu. W końcu sytuacja w Europie jest niepewna, a dla zagranicznych właścicieli OFE Polska stanowi taki sam rynek, jak kaĹźdy inny kraj. Dla nich to Ĺźadna róşnica, gdzie i na czym zarobią, więc jeśli Polska przestanie im się opłacać, przeniosą swoje pieniądze gdzie indziej.

Paweł Siergiejczyk
Nasza Polska

Artykuł ukazał się w najnowszym numerze "Naszej Polski" Nr 7(850) z 14 lutego 2012 r.