Dodano: 23.04.14 - 16:17 | Dział: Co w prasie piszczy

Jan Paweł II nowym patronem Polski?

Polska będąc od zarania dziejów krajem katolickim posiada swoich patronów, którymi są NMP Królowa Polski, św. Wojciech, św. Stanisław ze Szczepanowa, św. Stanisław Kostka oraz św. Andrzej Bobola. Bardzo pouczającym jest dociekanie, dlaczego właśnie Ci święci zostali wybrani spośród wielkiego grona błogosławionych i świętych na patronów Polski? W tym artykule proponuję jednak refleksję nad tym, czy i dlaczego św. Jan Paweł II zasługuje na miano patrona Polski? Czynię to z potrzeby serca i z głębokim przekonaniem, opartym na gruntownych studiach pisarskiej spuścizny Karola Wojtyły-Jana Pawła II, jak i byciu świadkiem Jego pontyfikatu, że zasługuje On na ten tytuł, a Polska potrzebuje Jego orędownictwa.

Jan Paweł II niewątpliwie kochał kaĹźdą osobę, niezaleĹźnie od jej pochodzenia, narodowości, rasy i koloru skĂłry, wyznawanej religii i światopoglądu, wykształcenia i wykonywanej pracy, zdolności intelektualnych i właściwości fizycznych. Szanował kaĹźdego człowieka z jego kulturą, tradycją i religią, czemu dawał wyraz całując ziemię kaĹźdego państwa, do ktĂłrego pielgrzymował z orędziem Ewangelii, tj. dobrej nowiny o człowieku i Bogu. PapieĹź będąc pod wraĹźeniem róşnych narodĂłw i ich osiągnięć w kaĹźdej dziedzinie, nigdy nie przestał myśleć o Polsce jako rodzinnym domu (matce i ojcu), ktĂłry dał mu „korzenie i skrzydła”. Jan Paweł II nie miał kompleksu bycia Polakiem, ale wprost przeciwnie, był z tego faktu dumny, podkreślając historię, tradycję oraz zwyczaje swojej Ojczyzny. Podczas przemĂłwienia wygłoszonego w ParyĹźu, w siedzibie ONZ do Spraw Oświaty, Nauki i Kultury (UNESCO), dnia 2 czerwca 1980 r. na temat fundamentalnej roli kultury i wychowania, dla „kształtowania stosunkĂłw międzyludzkich i społecznych” PapieĹź przypomniał trudną historię swojego narodu, ktĂłry „zachował własną toĹźsamość i zachował pośrĂłd rozbiorĂłw i okupacji własną suwerenność jako NarĂłd - nie w oparciu o jakiekolwiek inne środki fizycznej potęgi, ale w oparciu o własna kulturę”.

Ojciec św. był w świecie pierwszym ambasadorem sprawy Polski, zarĂłwno w czasach totalitarnego komunizmu, jak i później budowanej po 1989 r. demokracji i gospodarki wolnorynkowej. Jego integralne i adekwatne rozumienie osoby i jej praw oraz praw narodĂłw, w tym ukochanej Polski udręczonej i upokarzanej przez totalitaryzm, burzyło jak domek z piasku utopijną wizję socjalistycznej rzeczywistości. To nie mogło podobać się Ăłwczesnym ideologom i decydentom, dlatego teĹź postanowili „pozbyć się” Ojca św., wydając na Niego wyrok śmierci, dnia 13 maja 1981 r. Na szczęście, chociaĹź Ali Agca strzelał celnie, to kule prowadził BĂłg - jak stwierdził PapieĹź w książce „Pamięć i toĹźsamość. Rozmowy na przełomie tysiącleci”, opublikowanej w 2005 roku. I tak przez cały pontyfikat Jan Paweł II uczył świat o Polsce słowem (przywołując chociaĹźby w swoich przemĂłwieniach polskich poetĂłw i pisarzy- najczęściej C. K. Norwida) i przykładem (strzegł polskich tradycji świątecznych i zwyczajĂłw), ale takĹźe uczył samych PolakĂłw bycia prawdziwymi cĂłrkami i synami wspĂłlnej Ojczyzny.

1. Ukazywał Polakom, jak przekraczać próg nadziei

Pierwsze papieskie pielgrzymki (1979 r., 1983 r., 1987 r.) przypadły na lata schyłku komunistycznej dyktatury w Polsce. NarĂłd polski był uprzedmiotowiony, a więc pozbawiony wpływu na bieg spraw państwowych. Protektorat ZSSR rodził w Polakach przekonanie o niemoĹźności zmiany tej sytuacji. Ojciec św. przyjeĹźdĹźał do Polski, aby realizować zapowiedzianą w czasie inauguracji pontyfikatu pracę na rzecz otwierania wszelkich systemĂłw społecznych, politycznych i ekonomicznych dla Chrystusa. W czasie I pielgrzymki w 1979 r. PapieĹź przypominał kluczowe prawdy dotyczące człowieka, jego godności i podmiotowości, wiążąc je z dziejami naszego narodu. Podczas Mszy św. na placu Zwycięstwa w Warszawie, dnia 2 czerwca uczył, Ĺźe bez Chrystusa nie moĹźna zrozumieć człowieka, z tego teĹź powodu nie moĹźna Go „wyłączać z dziejĂłw człowieka w jakimkolwiek miejscu ziemi", bo Chrystus jest „ (…) kluczem do rozumienia tej wielkiej i podstawowej rzeczywistości, jaką jest człowiek”.

Papież mówił do Polaków, ale i za Polaków, tzn. w ich imieniu. Dzięki temu rodacy odrzucili strach, odzyskali poczucie bycia gospodarzem we własnym domu. Wychodząc na ulice, na spotkania z Ojcem św. ludzie mogli stwierdzić, że nie są osamotnieni, że mają obok siebie tysiące innych ludzi, którzy tak samo myślą i czują oraz mogą to manifestować i przeżywać bez represji. Badacze tamtych wydarzeń podkreślają, że nigdy w historii PRL-u nie było tak wyraźnie zarysowanej granicy pomiędzy władzą komunistyczną, propagowaną przez nią ideologią marksistowską oraz chęcią budowania socjalizmu bez Boga, a polskim narodem, którego znakomitą większość stanowili ludzie wierzący, dumni ze swojej wiary, narodowości oraz historii. Jan Paweł II podczas czerwcowej pielgrzymki przypomniał o podmiotowości narodu polskiego, oraz o jego chrześcijańskiej tożsamości, prezentując teologię dziejów chrześcijańskiego Narodu polskiego.

Gdy 13 grudnia 1981 r., władze PRL-u wprowadziły stan wojenny, hamując „pochĂłd” narodu polskiego do wolności i niezaleĹźności, szerząc atmosferę terroru i cynicznie rozpętanego kłamstwa, oraz skazując NSZZ „Solidarność” na unicestwienie, wtedy obok zbolałego narodu stanął Rodak zasiadający na Stolicy Piotrowej, apelując przy kaĹźdej nadarzającej się okazji do opinii światowej o poparcie sprawy PolakĂłw i „Solidarności”, powodując tym samym liczne interwencje dyplomatyczne i szeroką rzekę materialnej pomocy.

Podczas pierwszej Mszy św. sprawowanej na ziemi polskiej w czasie II pielgrzymki, dnia 16 czerwca 1983 r. Ojciec św. zjednoczył się z kaĹźdym rodakiem mĂłwiąc: „wraz z wszystkimi moimi rodakami - zwłaszcza z tymi, ktĂłrzy najboleśniej czują cierpki smak zawodu, upokorzenia, cierpienia, pozbawienia wolności, krzywdy, podeptanej godności człowieka, staję pod krzyĹźem Chrystusa, aby na ziemi polskiej odprawiać nadzwyczajny Jubileusz Roku Odkupienia”. Podczas tej pielgrzymki Jan Paweł II przypominał o prawach narodu polskiego i jego poszczegĂłlnych członkĂłw, o potrzebie dialogu spolecznego, prawdzie, solidarności oraz o miłości i sprawiedliwości społecznej.

Trzecia pielgrzymka Jana Pawła II do Polski w 1987 r. wiązała się bezpośrednio z II Krajowym Kongresem Eucharystycznym. Sytuacja społeczno-polityczna kraju była bardzo trudna. Społeczeństwo pogrążało się coraz mocniej w nastrojach pesymistycznych. Mit o samoreformującym się komunizmie ulegał bezpowrotnemu upadkowi. Do takiej Ojczyzny przybył Jan Paweł II, aby wskrzesić nadzieję na odnowę moralno-społeczną Polski tkwiącą nie w bankrutującym komunistycznym państwie, ale w narodzie. Pielgrzymka ta obfitowała wielością poruszanych przez Papieża problemów, takich jak: wzrost egoizmu, wzajemne zwalczanie się, problem z autentycznym przeżywaniem wolności, choroba powierzchowności, klimat relatywizmu, brak nadziei, doznawanie niedostatku, niedosyt wolności, trudności w przekazywaniu i odbiorze prawdy, brak pracy, niemożność realizacji planów życiowych itd. Po raz kolejny Jan Paweł II mówił do Polaków, ale i za nich do przedstawicieli władz PRL-u.

Jakże wymowna była IV pielgrzymka Ojca św. do Ojczyzny w 1991 roku. Kiedy Polacy byli pogrążeni w szale radości po uzyskaniu niepodległości w 1989 r., Jan Paweł II jak prorok i prawdziwy mąż stanu wskazywał dzień po dniu na poszczególne przykazania Dekalogu jako Drogowskazy niezbędne w budowaniu nowej rzeczywistości. Wielu to stanowisko nie podobało się i zarzucali Papieżowi malkontenctwo i brak radości z narodowego sukcesu. Czas jednak pokazał, że to właśnie On miał rację, wskazując na fundamenty pod budowę demokratycznego państwa prawa. Po raz kolejny Jan Paweł II był tym, który pozwalał poszczególnym rodakom i całemu narodowi przekraczać próg nadziei.

2. Uczył autentycznego patriotyzmu, który nie jest nacjonalizmem

Jan Paweł II pisząc o ojczyĹşnie w książce Pamięć i toĹźsamość, sięgał do etymologii tego słowa, czyli do terminu „ojciec”. Ojczyzna to poniekąd to samo co ojcowizna, a więc to, co odziedziczyliśmy po ojcach. Ojczyzna jest dziedzictwem i jednocześnie stanem posiadania, nie tylko w znaczeniu terytorialnym, ale rĂłwnieĹź pod względem wartości i treści kulturowych. W pojęciu tym jednoczą się treści materialne i duchowe, ziemia i kultura. Ale Ojczyzna jest takĹźe matką. Uczył o tym Ojciec św. podczas pielgrzymek do Polski, całując ziemię ojczystą. Gest ten wytłumaczył PapieĹź podczas przemĂłwienia powitalnego na lotnisku Okęcie w Warszawie, dnia 16 czerwca 1983 r. mĂłwiąc, Ĺźe „pierwszym słowem, wypowiedzianym w milczeniu i na klęczkach, był pocałunek tej ziemi: ojczystej ziemi. Idąc za wzorem Pawła VI, czynię tak na początku kaĹźdej wizyty duszpasterskiej przez cześć dla samego StwĂłrcy oraz dla synĂłw i cĂłrek ziemi, do ktĂłrej przybywam. Pocałunek złoĹźony na ziemi polskiej ma jednak dla mnie sens szczegĂłlny. Jest to jakby pocałunek złoĹźony na rękach matki - albowiem Ojczyzna jest naszą matką ziemską. Polska jest matką szczegĂłlną. Niełatwe są jej dzieje, zwłaszcza na przestrzeni ostatnich stuleci. Jest matką, ktĂłra wiele przecierpiała i wciąż na nowo cierpi. Dlatego teĹź ma prawo do miłości szczegĂłlnej”.

PapieĹź Polak niejednokrotnie podkreślał, Ĺźe Ojczyzna jest wspĂłlnym dobrem wszystkich obywateli i jednocześnie ogromnym obowiązkiem. Zdaniem Świętego analiza pojęcia ojczyzny i jej związku z ojcostwem i z rodzeniem, zasadniczo tłumaczy wartość moralną patriotyzmu, ktĂłrą naleĹźy interpretować poprzez czwarte przykazanie Dekalogu. Patriotyzm zawiera w sobie postawę wewnętrzną w odniesieniu do ojczyzny, ktĂłra dla kaĹźdego obywatela jest prawdziwie matką. Patriotyzm oznacza umiłowanie tego, co ojczyste, tzn.: historii, tradycji, języka, krajobrazu ojczystego oraz dzieł rodakĂłw i owocĂłw ich geniuszu. Z kolei narĂłd to społeczność konieczna i adekwatna dla wszechstronnego rozwoju osobowego człowieka, gdyĹź tworzy ona i zabezpiecza płaszczyznę wartości etycznych utrwalonych w etosie. Tym samym narĂłd umoĹźliwia człowiekowi rozwĂłj moralny, organizujący i porządkujący integralny rozwĂłj osoby ludzkiej. NarĂłd oznacza społeczność, ktĂłra znajduje swoją ojczyznę w określonym miejscu świata i ktĂłra wyróşnia się wśrĂłd innych własną kulturą. NarĂłd jawi się jako „dusza ojczyzny” i „grunt” dla powstania państwa. Autentyczny patriotyzm wiąże się z aktywną i twĂłrczą miłością do własnej ojczyzny i narodu, przy rĂłwnoczesnym szacunku dla innych narodĂłw.

3. Oręduje za nami w niebie

Jan Paweł II kochał swĂłj narĂłd i ojczyznę. Wielokrotnie nawiązywał do jej doświadczeń historycznych, czego świadectwem jest m.in. antologia papieskich wypowiedzi dokonana przez A. Zwolińskiego i zatytułowana: „Jan Paweł II o dziejach Polski” (Radom 2004). PapieĹź Polak korzystając ze swojego polskiego doświadczenia przypomniał światu we wspomnianej juĹź książce „Pamięć i toĹźsamość”, czym jest ojczyzna, narĂłd, państwo, historia, patriotyzm oraz kultura. Będąc świadkiem procesĂłw globalizacji i europeizacji, a zarazem budowniczym europejskiej wspĂłlnoty ducha, zawsze wskazywał na Polskę jako waĹźnego partnera w tych procesach. Dziś, kiedy świat i Europa, ale takĹźe Polska znajdują się w wielopostaciowym kryzysie, potrzebujemy mądrości i wstawiennictwa św. Jana Pawła II. My Polacy z wiarą przyzywajmy Jego orędownictwa, pamiętając o Jego miłości i przywiązaniu do naszej wspĂłlnej Matki, ktĂłrej na imię Polska.

Ks. Mariusz Sztaba
Niedziela