Dodano: 01.08.14 - 11:27 | Dział: Co w prasie piszczy

1 sierpnia

„Męczeńskie sanktuarium narodu” – tak nazwał Warszawę Prymas Tysiąclecia Stefan Wyszyński. Ale w 70. rocznicę Powstania Warszawskiego róşne telewizje, radia, gazety powielają dyskusje sprzed lat, zabarwione bieżącą polityką, tak, by nic nie było jasne i czytelne, by wszystko i wszyscy byli trochę dobrzy, trochę Ĺşli, tacy pół na pół.

„Obłęd ‘44” i „Duma ‘44”. Dzisiaj współcześni „mądrale” oceniają bohaterĂłw, ktĂłrzy w 1944 roku podjęli walkę z dwoma wrogami – niemieckim okupantem i sowieckim kłamcą. Młodzi chłopcy i dziewczęta z Powstania Warszawskiego doskonale zdawali sobie sprawę z naszej sytuacji. Świadczy o tym chociaĹźby słynny wiersz „Czerwona zaraza”, napisany na barykadzie przez 21-letniego JĂłzefa Szczepańskiego „Ziutka”: „Czekamy ciebie czerwona zarazo / Ty się nas boisz, my wiemy o tym / Naszej zagłady pod Warszawą czekasz”… Zginął ranny przy ul. Długiej, jak wielu jego kolegĂłw, zostały wiersze, piosenki, jako jednoznaczne odpowiedzi na pytania o sens Powstania dla dzisiejszych dyskutantĂłw „zza biurka”.

W latach 90. zrobiłam film dokumentalny pt. „Czy musieli zginąć?”. Postanowiłam zestawić dwie strony: z jednej – dokumenty, depesze, wypowiedzi dowĂłdcĂłw, Ăłwczesnych generałów oraz raporty z rozmĂłw Mikołajczyka ze Stalinem w Moskwie, reakcje Churchilla i Roosevelta, a z drugiej – krĂłtkie wypowiedzi Ĺźyjących jeszcze wĂłwczas dowĂłdcĂłw z Powstania Warszawskiego i „zwykłych” powstańcĂłw. 15 lat temu na Warszawskich Powązkach 1 sierpnia moĹźna było jeszcze spotkać wielu uczestnikĂłw Powstania, ale rĂłwnieĹź tych, ktĂłrzy decydowali o walce w stolicy. UĹźywając tych wszystkich elementĂłw, powstał film odpowiadający na tytułowe pytanie: „Czy musieli zginąć?”. Z zebranych przeze mnie nagrań, dokumentĂłw, wypowiedzi, archiwaliĂłw wynika niezbicie, Ĺźe Powstanie Warszawskie musiało wybuchnąć i miało szanse na zwycięstwo przy odpowiednim zachowaniu aliantĂłw i SowietĂłw. Nawet Ăłwcześni wielcy przeciwnicy Powstania, jak generałowie Anders czy Sosnkowski, z czasem zmienili zdanie i byli dumni z kolegĂłw powstańcĂłw, chlubili się nimi przed światem.

Nigdy nie zapomnę odpowiedzi na moje pytanie Marka Raczyńskiego, powstańca Warszawy z tytułem hrabiowskim (prawdziwym), wielkiego patrioty, ktĂłry, od kiedy mĂłgł, przyjeĹźdĹźał co roku ze StanĂłw Zjednoczonych do Warszawy i 1 sierpnia stawał dumnie na Powązkach. Powiedział wĂłwczas przed kamerą znamienne zdanie: „Za ten jeden dzień w Ĺźyciu, za ten 1 sierpnia w 1944 roku, oddałbym całe swoje Ĺźycie! Na ten dzień czekaliśmy tyle lat, całą okupację!”.

Inny znakomity powstaniec, późniejszy ekspert ONZ w dziedzinie architektury, dr hab. Zbigniew Wolak, dodał: „Czy moĹźna by było nie iść do Powstania? PrzecieĹź czekaliśmy na tę chwilę!”. A wspaniała dziewczyna z „Parasola”, dr historii Maria Wiśniewska, wyjaśniła: „Nawet, gdyby nikt nie wywołał Powstania, i tak sami zaczęlibyśmy walkę, Ĺźyliśmy tym, przygotowywaliśmy się, taki był nastrĂłj wśrĂłd nas!”. MĂłwili to z takim entuzjazmem, nadal młodzieńczym błyskiem w oku, dumą, Ĺźe nikt oglądający film nie moĹźe mieć wątpliwości, Ĺźe mĂłwią prawdę, Ĺźe tak było.

Dla mnie Powstanie Warszawskie to świętość i duma, wskazania na Ĺźycie. Taka Warszawa była we wspomnieniach mojego dziadka, ojca i jego braci i siĂłstr. Warszawa „chłopcĂłw i dziewcząt silnych jak stal”. O nich pieśń moja.

Alina Czerniakowska
Nasza Polska