Dodano: 01.09.15 - 20:25 | Dział: Zakamarki historii

Symbole polskiego września 1939

Największa wojna w dziejach ludzkości – II wojna światowa – rozpoczęła się w Polsce nad ranem 1 września 1939 r. WśrĂłd kart historii wojny obronnej Polski w 1939 r. są te o szczegĂłlnym, symbolicznym znaczeniu. Należą do nich m.in. niemiecki nalot na Wieluń, obrona Westerplatte i bĂłj pod Mokrą

Bombardowanie Wielunia w 1939 r. jest symbolem bestialstwa Niemców w II wojnie światowej, które apogeum wobec Polaków osiągnęło w Powstaniu Warszawskim. To właśnie w Wieluniu po raz pierwszy pokazali oni swoje mroczne oblicze podczas najkrwawszej z wojen.

1 września 1939 r. o godz. 4.40 nad Wieluniem, położonym ok. 15 km od granicy polsko-niemieckiej, pojawiły się samoloty Luftwaffe. Do niewielkiego, 15-tysięcznego miasteczka już w nocy przyjechało wielu ludzi na targ. 1 września przypadał w piątek.

Rozkaz zbombardowania Wielunia wydał generał major Wolfram von Richthofen, dowĂłdca niemieckiego lotnictwa szturmowego, ktĂłre w 1939 r. bezlitośnie zrzucało tony bomb m.in. na Warszawę. Dwa lata wcześniej, podczas wojny domowej w Hiszpanii, dowodził on wspierającym wojska nacjonalistyczne niemieckim Legionem Condor, ktĂłrego samoloty niemal starły z powierzchni ziemi baskijskie miasto Guernica. Niemcy w ten sposĂłb testowali nowe samoloty i siłę raĹźenia bomb. Nalot na Wieluń miał charakter aktu terroru, miasto to bowiem nie było ani miejscem koncentracji polskich wojsk, ani ośrodkiem przemysłowym, ani teĹź tzw. węzłem komunikacyjnym. Samoloty wroga, ktĂłre dokonały ataku na Wieluń, napotkały tylko słaby ogień naszej obrony przeciwlotniczej. Zaatakowały m.in. wieluński szpital Wszystkich Świętych, oznaczony na dachu symbolem Czerwonego KrzyĹźa. Bomby lotnicze spadły rĂłwnieĹź na budynek oddziału połoĹźniczego i gmach szpitala zakaĹşnego przy ul. Piłsudskiego w Wieluniu. Niemieckie bombowce nurkujące, tzw. sztukasy, schodziły do ataku tzw. lotem nurkowym; miały zamontowane „syreny Udeta”, ktĂłre wydawały ogłuszający dĹşwięk. Do bomb mocowano kartonowe rurki, by wydawały przenikliwy gwizd, gdy bomba spadała na ziemię. Szpitalne gmachy w Wieluniu zamieniły się w gruzowisko. Ludzie nie mieli szans ucieczki z budynkĂłw, a na otwartym terenie lotnicy niemieccy urządzali na nich polowania. Zginęło ok. 1200 osĂłb, było teĹź bardzo wielu rannych. W mieście zostało zniszczonych ponad 70 proc. budynkĂłw, a w samym ścisłym centrum – 90 proc., m.in. ratusz miejski, budynki sakralne – kościół farny i klasztor poaugustiański, a takĹźe synagoga.

Wieluń został nazwany polską Guernicą. Po wojnie nikt nie został nawet przesłuchany w sprawie bombardowania miasta, a sami Niemcy uznali ten akt barbarzyństwa za mieszczący się „w ramach działań wojennych”, a nie za zbrodnię wojenną. JeĹźeli nawet w ramach wspomnianych „działań” doszło do „zabĂłjstw wykraczających poza wojenną konieczność”, to czyny te uległy przedawnieniu – twierdzą śledczy z kraju, ktĂłry wywołał II wojnę światową i ktĂłry krzyczy na cały świat o rzezi Drezna dokonanej przez lotnictwo alianckie.

Westerplatte broni się nadal

Bombardowanie Wielunia to symbol niemieckiego okrucieństwa. Westerplatte – to symbol twardego oporu, jaki Wojsko Polskie stawiło armii najeĹşdĹşcĂłw. Wojskowa Składnica Tranzytowa na Westerplatte, strzegąca wejścia do polskiego portu w Gdańsku, miała szczegĂłlne znaczenie ze względu na międzynarodowe gwarancje ochrony, jakie otrzymała od Ligi NarodĂłw. Jej załoga liczyła zaledwie 182 oficerĂłw i Ĺźołnierzy. Nie otrzymali oni Ĺźadnego wsparcia z zewnątrz. Faktycznie więc zostali skazani przez polskie naczelne dowĂłdztwo na śmierć. Zagłada tej placĂłwki miała poruszyć światową opinię publiczną, ukazać niemiecką agresję jako napad bandycki, nieliczący się z prawem międzynarodowym.

Niemcy oddali pierwsze salwy w kierunku Westerplatte 1 września 1939 r. o godz. 4.45 rano z dział pancernika „Schleswig-Holstein”. Ten obraz zna chyba niemal kaĹźdy z nas, urĂłsł on w powszechnej świadomości PolakĂłw do rangi symbolu rozpoczęcia II wojny światowej. We wrześniu 1939 r. o obronie Westerplatte informowało na bieżąco radio, a takĹźe agencje w Europie i na świecie. To była duma wszystkich PolakĂłw – 7 dni pod naporem 3,5 tys. NiemcĂłw, w tym elitarnych oddziałów SS, wspieranych z powietrza przez eskadry bombowcĂłw nurkujących, oraz z morza – przez działa wielkiego kalibru niemieckiego pancernika. Na Westerplatte nie doszło do rzezi obrońcĂłw – Hitler nie chciał takiego rozgłosu. Po kapitulacji Wojskowej Składnicy Tranzytowej przyjechał tam, aby na własne oczy obejrzeć teren niemiłosiernie zorany eksplozjami bomb i potężnych pociskĂłw.

Mokra – kawaleria w akcji

Nie było na świecie takiego państwa, które byłoby w stanie samodzielnie wygrać wojnę z Niemcami Hitlera. Nie chodzi tylko o liczby. Także o nowoczesność, m.in. zastosowanie przez niemiecką armię łączności pozwalającej na doskonałe współdziałanie wielkich jednostek pancernych z lotnictwem. Polska na tym tle wypadała słabo, mimo że wydatki z budżetu na zbrojenia w II Rzeczypospolitej były ogromne. Jeśli dołożyć do tego zdradę naszych sojuszników i napad Sowietów 17 września 1939 r., trudno było tę wojnę obronną zakończyć inaczej niż klęską.

Przed 1 września 1939 r. nasza armia została rozproszona wzdłuż całej granicy z Niemcami, by uniemożliwić Hitlerowi zajęcie jakichkolwiek przygranicznych ziem bez walki. Korzystając z tego, niemiecki wódz postanowił błyskawicznie zająć Warszawę, by zdyskredytować Polskę w oczach Zachodu.

Główne uderzenie NiemcĂłw, w sile 100 tys. Ĺźołnierzy, 284 dział, 820 czołgĂłw i 470 wozĂłw pancernych oraz ok. 500 samolotĂłw – ruszyło ze Śląska Opolskiego w kierunku Częstochowy, oddalonej od granicy o ok. 30 km. Na tym odcinku nasze siły liczyły ok. 30 tys. ludzi, 66 dział, 42 samochody pancerne i czołgi rozpoznawcze oraz 2 pociągi pancerne i nieliczne samoloty. 1 września Niemcy natrafili na opĂłr na polach pod Mokrą na ziemi częstochowskiej. Niemiecka 4. Dywizja Pancerna, posiadająca 425 czołgĂłw i wozĂłw pancernych oraz 80 dział i moĹşdzierzy, a takĹźe wsparcie setek samolotĂłw szturmowych, starła się z nieporĂłwnanie słabszą od niej Wołyńską Brygadą Kawalerii, dowodzoną przez płk. Juliana Filipowicza. Ułani walczyli pieszo, z uĹźyciem m.in. broni maszynowej i dział; konie słuĹźyły do przemieszczania się wojsk. Niejednokrotnie na gruntowych polskich drogach okazywało się to lepszym środkiem transportu niĹź konie mechaniczne. W tej bitwie, podobnie jak w całej wojnie obronnej Polski w 1939 r., nie było szarĹź ułanĂłw na niemieckie czołgi, co dość skutecznie wbiła do wielu głów hitlerowska, a potem komunistyczna propaganda. Niemcom 1 września nie udało się przełamać polskiej obrony pod Mokrą. Brygada poniosła jednak duĹźe straty: ok. 500 ułanĂłw zostało zabitych bądĹş rannych. Straty ludzkie ze strony niemieckiej nie są znane; na polu bitwy pozostawili oni od 60 do 100 czołgĂłw. Zacięte boje PolakĂłw spowolniły marsz wojsk wroga na Warszawę.

Barbarzyństwo Niemców w Wieluniu, nasz opór na Westerplatte i bój ułanów pod Mokrą, opóźniający niemiecki marsz na stolicę Polski, urastają do rangi symboli heroizmu Polaków w pierwszym dniu wojny, choć niewątpliwie stanowią tylko niewielką część tej największej tragedii w dziejach Polski i Polaków, jaką była II wojna światowa.

Sławomir Błaut
Tyg. Niedziela