Dodano: 29.09.15 - 9:52 | Dział: Opowiadania

Barbarzyńcy

Hordy żądnych krwi wrogów wdarły się w nasze ziemie od południa.
Ale przedwieczna puszcza zamknęła nad nimi swoje ramiona,
nie wypuszczając żadnego żywym z potrzasku.
Rzymski wąż, przebiegły i pozbawiony honoru, nareszcie przestał syczeć.
A orły, które wiódł, legły w bagnie jako podnóżki pod naszymi stopami.

Las Teutoburski 9 r. n.e.


Bure masy chmur napierały nisko niebem od strony puszczy. Sylwiusz Kato zadumał się nad tym niezwykłym o tej porze zjawiskiem. Jakiś niepokój rozlewał się po tej zalesionej, nieprzyjaznej krainie, jakby ostrzeżenie wyszumiane przez knieje wobec uzurpatorów, kroczących pod znakami cezara. Ale czy można zatrzymać górską rzekę, która raz wystąpiła z brzegów po wiosennych roztopach? Tak też wszelkie próby wpłynięcia na senat, by wycofał oddziały z Germanii okazały się nieskuteczne. Rzym potrzebował zwycięstw, a zwycięzcy triumfów(1).
Trzy dowodzone przez Publiusza Varusa legie(2) ruszyły na północ, a wraz z nimi ruszył kupiec i handlarz – Sylwiusz Kato. Właśnie opuszczał zasłony okien swego pielgrzymiego wozu, ostatni raz obrzucając spojrzeniem pomocnikĂłw cieśli, ktĂłrzy uwijali się przy składaniu katapult, gdy jakiś trzask przetoczył się nad dachem wozu i eksplodował ogłuszającym hukiem nad polaną. Kupiec poczuł, jakby ziemia ugięła się pod jego nogami. Potem zewsząd doleciały pełne przeraĹźenia krzyki nawołujących się ludzi. Szybko, na ile pozwoliła mu postępująca choroba, ruszył na tył wozu do drzwi i otworzył je energicznie. Cała polana roiła się od biegających ludzi. Obok wozu stał juĹź jego wierny sługa, Jonasz i czekał na polecenia.
– SprawdĹş, co tam się stało! – rzucił kupiec do młodzieńca.
Sam nie czuł się na siłach, by wyjść na zewnątrz. Ostatnio właściwie wcale nie wychodził. Rozpalone ciało i czerwony kolor oddawanego moczu odsłaniały przed nim raczej złe prognozy na nieodległą przyszłość. Usiadł na progu wozu, bo zakręciło mu się w głowie. Wciągnął w płuca pełne niepokoju powietrze i na chwilę zamknął oczy. W tym momencie stanął przy nim Jonasz.
– Panie, piorun trafił w legionowego orła, dwĂłch Ĺźołnierzy straciło Ĺźycie, trzech jest powaĹźnie poparzonych – zakomunikował drżącym głosem. Dramat, ktĂłrego był świadkiem, wstrząsnął nim mocno.
Sylwiusz Kato westchnął ciężko. Znów świat wirował mu przed oczami, tak że Jonasz musiał pomóc mu dotrzeć do łoża.
– Zły znak – wyszeptał, gdy z ulgą legł w pościeli.
– Czy mogę w czymś pomĂłc, panie? Wezwać medyka? – sługa zaniepokoił się, widząc pot na czole Rzymianina.
– Tam, przed nami, ta puszcza, wielka jest? – Kato patrzył na zdobiony sufit, ale ten zaczął tańczyć, więc szybko przymknął oczy.
– MĂłwią, Ĺźe bezkresna – Jonasz zatrzymał wzrok na przedniej ścianie wozu, po czym otarł czoło swego chlebodawcy.
– Germanie kilka dni temu opuścili obĂłz – kupiec uśmiechnął się, ale nie odwaĹźył się jeszcze otworzyć oczu – piorun trafił orła, zła wróşba.
– Tylko BĂłg wie, co nas czeka, panie – Ĺźydowski sługa wypowiadał zawsze słowo „BĂłg” w tak uroczysty sposĂłb.
– BĂłg – Kato powtĂłrzył jak echo – BĂłg.
Na zewnątrz zamieszanie zdało się łagodnieć. Młodzieniec spojrzał przez okno i dostrzegł, że na obrzeżach polany kilku ludzi kopie doły. Domyślił się, że to groby dla zabitych przez żywioł legionistów.
– Szkoda – westchnął jakby do siebie – umarli tak nieświadomi Jego obecności.
– A ty znowu o Bogu – Sylwiusz powoli otworzył oczy i stwierdził z satysfakcją, Ĺźe sufit przestał wirować. – Dis aliter visum est(3). Misja ta od początku zdawała się być przeklęta. Czy wasz BĂłg dawał znaki ludziom?
– AleĹź tak, panie, przemawiał do MojĹźesza i prorokĂłw, rozdzielał wody Jordanu, rozświetlał noc ognistym słupem.
– A czy opiekował się waszym ludem?
– Wyprowadził mĂłj lud z niewoli egipskiej i karmił w czasie wędrĂłwki na pustyni, zawsze był z nami, zawsze gotĂłw pomagać – Jonasz miał otwarte dłonie wyciągnięte do przodu na znak, Ĺźe mĂłwi prawdę. Stary Rzymianin, widząc to, uśmiechnął się.
– Wierzę ci, mĂłj uczciwy Jonaszu, wierzę. Inaczej nie byłbyś tym, kim jesteś w moim domu.
Kato chwilę się zastanawiał.
– Kiedy planowany jest wymarsz? Przypomnij mi.
– Jutro o świcie, panie.
– A więc mamy jeszcze czas – kupiec znĂłw się uśmiechnął. – Wiesz, kaĹźdy człowiek potrzebuje czasem tego, co tak pięknie kiedyś nazwałeś, przypomnij mi...
– Wylewanie duszy?
– Właśnie – Sylwiusz Kato połoĹźył głowę płasko. – Tych słów szukałem w pamięci. Nasz naczelnik, Varus, czy wiedziałeś, Ĺźe jego ojciec i ojciec jego ojca popełnili samobĂłjstwo?
Jonasz taktownie nie odpowiedział, tylko przetarł czoło kupca delikatnym jedwabiem. Będąc niewolnikiem, trzeba było uważać, co i o kim się mówi.
– Obaj doprowadzili do zagłady dowodzone przez siebie legie i obaj pchnęli się mieczem, gdy dotarła do nich ich arogancja – Kato zaplĂłtł dłonie na piersiach. – Czy myślisz, Ĺźe ten tutaj ich potomek jest lepszy? MoĹźesz mĂłwić szczerze.
– Nie wiem, panie, ale wiem, Ĺźe BĂłg jest ponad naszym losem, losem Rzymu i ponad całym światem.
– MĂłwisz, Ĺźe tak potężny jest twĂłj BĂłg?
– BĂłg wszystkich ludzi, panie, potężniejszy, niĹź wszystkie legie świata.
Chwila przerwy, w czasie której starzec znów zamknął oczy, bo sufit zaczął mu się rozmywać. Po chwili kryzys minął. Z lasu dobiegło pohukiwanie sowy.
Szykuje się pewnie do polowania, jak Germanie – pomyślał Kato. Ściemniło się i młody sługa rozpalił trzy oliwne lampy, po czym wrĂłcił do łoĹźa chorego.
– MĂłwiłeś mi kiedyś o demonach, Jonaszu, złych duchach, ktĂłre przywdziewają skĂłrę śmiertelnikĂłw i sieją grozę na świecie – zaczął kupiec cichym głosem. – Otóş ja widziałem demony, kiedy parły na północny zachĂłd cesarstwa. Podróşowałem do granic kraju zamieszkanego przez narĂłd, ktĂłry nazywał siebie Japudami, czy słyszałeś o nich?
– Nie, panie.
– Demony ubrane w legionowe znaki zgotowały temu narodowi los, o jakim świat wcześniej nie słyszał. Dziś wstyd mi za Rzym...
Starzec zamilkł, a jego oczy znieruchomiały i zwróciły się ku wspomnieniom, które trzepotały obrazami zagnieżdżonymi uparcie w pamięci, jak wiatr trzepocze proporcami kohort stojących w szyku bojowym przed wielką bitwą. Wzdrygnął się na myśl o tamtych wydarzeniach i spojrzał znów na młodzieńca.
– Miałem wtedy tyle lat, co ty dziś, moĹźe mniej, gdy ojciec zabrał mnie na tę wyprawę, abym przyuczał się do kupieckiego rzemiosła. Japudowie stawili Rzymowi zaciekły opĂłr, ale legie parły dalej, aĹź stanęliśmy przed podwĂłjnym wzgĂłrzem, na ktĂłrym osiadła stolica JapudĂłw – Matulum. Mieli w twierdzy moĹźe trzy tysiące wojownikĂłw, naszych było pewnie dziesięć razy więcej. Lekko uzbrojeni przeciwko naszym zakutym w zbroje piechurom. Walczyli dzielnie, ale gdy zaczęliśmy budować drewniane pomosty, by wedrzeć się do miasta, zrozumieli, Ĺźe ich trud jest daremny.
Znów chwila ciszy, w czasie której starzec wyrównywał oddech. Z oddali dobiegło nawoływanie obozowych strażników, śmiechy gdzieś z boku świadczyły, że rozpalono już ogniska. A Kato ciągnął dalej.
– Japudowie oddali cezarowi jedno, wyĹźsze wzgĂłrze stolicy, a sami przyjęli naszą delegację na drugim, niĹźszym, umocnionym murami. Po kilku godzinach rozmĂłw nasi posłowie wrĂłcili w radosnych nastrojach. Wszyscy w obozie spodziewaliśmy się, Ĺźe zostały ustalone warunki kapitulacji. JakĹźe się myliliśmy – głos kupca znĂłw się załamał, jakby zabrakło mu sił, by dokończyć opowieść. Jego oczy zaczęły rzucać blaski w świetle oliwnej lampy.
– Następnego dnia wszystkie kobiety, starcy i dzieci JapudĂłw spalili się Ĺźywcem, a ich mężczyĹşni rzucili się do samobĂłjczego ataku na nasze kohorty – ostatnie słowa kupiec wypowiadał drżącym głosem. – Gdy weszliśmy do miasta, zobaczyliśmy ich...
Jonasz otworzył usta ze zdumienia.
– AleĹź to potworne – wyrwało mu się.
– Hospes, hostis(4) – wyszeptał Kato starą rzymską formułę. – Legioniści, widząc, Ĺźe po tylu miesiącach wyczerpującej wędrĂłwki stracili okazję do gwałtĂłw i grabieĹźy, wpadli w szał niszczenia. Wlekli za końmi po miejskich ulicach spalone zwłoki swoich przeciwnikĂłw. Wieszali trupy na murach, obcinali im głowy i ramiona. Dochodziły nas w obozie głosy o tym, Ĺźe niektĂłrzy obcowali ze zmarłymi kobietami JapudĂłw. Tak, mĂłj Jonaszu, wojownicy wiecznego miasta okazali się barbarzyńcami wobec tego dumnego i niezłomnego narodu. KaĹźda armia w określonych warunkach moĹźe stać się zbieraniną mordercĂłw.
– Po co mi to mĂłwisz, panie? – Jonasz zasłonił twarz dłońmi i opuścił głowę.
– Bo juĹź nie mam wiele czasu – Kato dotknął dłoni młodzieńca – a nadchodzi moment, w ktĂłrym nie będziesz juĹź mĂłwił do Rzymianina „panie”, ale do ciebie będą tak mĂłwić.
Młody sługa odsłonił twarz, na której malowało się teraz zdumienie i niedowierzanie.
– PozwĂłl mi skończyć, mĂłj drogi Jonaszu – kupiec po raz pierwszy zwrĂłcił się do swego sługi poufale, co jeszcze bardziej zadziwiło młodzieńca.
Znów dalekie odgłosy głośnych rozmów dobiegły do ścian wozu i zabrzmiały głucho przez zasłonięte okienka.
– Czy mĂłwiłem ci kiedyś, w jaki sposĂłb znalazłeś się w moim domu?
Cisza. Jonasz był zbyt zszokowany, by odpowiedzieć. Kolor jego twarzy zmieniał się teraz z bladego na czerwony. Czyżby Kato chciał spełnić tak szlachetny uczynek w obliczu pogłębiającej się choroby? Czyżby chciał przywrócić mu wolność!?
– Trzydzieści pięć lat po tym wydarzeniu trafiłem z rzymskim wojskiem do kraju zwanego Judea, ktĂłry natenczas był naszą prowincją. Nigdy nie zapomnę tego wieczoru w małym mieście, ktĂłre wasi ludzie nazywali Betlejem. Niezwykłe zjawisko komety, niebo było tak mocno oświetlone jej blaskiem, Ĺźe rzekłbyś noc stała się rĂłwna dniowi. Mieliśmy wtedy spore problemy ze znalezieniem noclegu, bo do miasta przybyli liczni pielgrzymi na spis ludności. Wtedy właśnie na rogatkach pojawiła się egzotycznie wyglądająca karawana.
Wraz z tłumaczem poszliśmy ich przywitać, ale pomimo handlowego obycia w całym rozległym cesarstwie, nie mogliśmy znaleźć z nimi wspĂłlnego języka. Z ich słów wynikało niejasno, Ĺźe w mieście narodził się krĂłl, ale nie wiązałem wtedy tego z pojawieniem się komety. PrzecieĹź, myślałem wtedy, gdyby w tak małym mieście znalazł się krĂłlewski dwĂłr, to ja wiedziałbym o tym pierwszy. Kilka dni potem przybyli Ĺźołnierze waszego krĂłla Heroda i pojmali kilkudziesięciu miejscowych pasterzy. Gdy stanęli na postĂłj w naszej gospodzie, okazało się, Ĺźe większość pasterzy ukrzyĹźowano juĹź na okolicznych wzgĂłrzach przy Betlejem. W powiązanych sznurami szeregach niewolnikĂłw prowadzonych przez nich dostrzegłem ciebie, Sarę i jeszcze kilkoro dzieci. Zrobiło mi się was Ĺźal – kupiec zamilkł i uśmiechnął się do siebie. – Podaj mi tamtą skrzynię.
Wskazał palcem na drewniany kufer. Jonasz widział go we wnętrzu wozu pierwszy raz. Pewnie był dotąd gdzieś schowany.
– OtwĂłrz ją – nakazał Kato, gdy skrzynia znalazła się obok niego na łoĹźu.
Jonasz ostrożnie podniósł wieko i zajrzał do środka. Jego nozdrza wyczuły znajomą woń, która błyskiem przeniosła go w lata dzieciństwa. Coś ścisnęło go za gardło. Na dnie zdobionego kufra spoczywały dziecięce ubrania z owczej wełny, takie, jakie noszą pasterskie dzieci w jego dalekiej, ledwie majaczącej w wyobraźni ojczyźnie.
– Tak, Jonaszu – Kato spoglądał zmęczonym wzrokiem oparty na łokciach – to są ubrania, w ktĂłre wtedy byliście odziani. Tam, poniĹźej, pokaĹź mi te zapiski.
Młodzieniec sięgnął i drżącą ręką wydobył materiał pokryty literami nieznanego pisma.
– Zadałem sobie trud tłumaczenia. Wiesz, co tu jest napisane w języku twoich ojcĂłw?
Młodzieniec zaczął płakać. Zagryzał pięść, tuląc podniszczone dziecięce ubranka do piersi, a jego brązowe oczy szkliły się od spływających po policzkach łez. Wydarzenia sprzed dziewięciu lat, które teraz sobie przypomniał, otworzyły dziecięce rany w jego młodym sercu.
– Napisano tu: „Tej nocy, gdy kometa rozbłysła nad naszym Betlejem, narodził się Mesjasz, Pan wszego stworzenia, ktĂłry przyszedł na świat jako znak nowego przymierza Boga z ludĹşmi”.
– Ja nie rozumiem – łkał młody sługa – nie rozumiem…
– To było ukryte w twoim ubraniu, pewnie ukrył to twĂłj krewny, moĹźe ojciec, nie wiem, bo większość z nich zamordowali Ĺźołnierze Heroda. Szukaliśmy ich, ale nikt nie chciał z nami wtedy rozmawiać. Pasterze, ktĂłrzy przetrwali rzeĹş, byli przeraĹźeni i milczący.
Jonasz płakał jeszcze rzewniej. Kiwał się teraz do przodu i do tyłu.
– Nic nie rozumiem – powtarzał, jak w transie – nic nie rozumiem...
– Nie mĂłwiłem ci o tym wcześniej, ale teĹź inaczej wyobraĹźałem sobie swoje ostatnie dni. Ja umieram – tu kupiec zrobił dłuĹźszą przerwę, ktĂłra zmusiła Jonasza do zwrĂłcenia zaczerwienionych oczu w jego kierunku – i chciałbym posłać ciebie z misją do mojego domu w Rzymie.
– Będę gotĂłw, kiedy zechcesz, panie – młody mężczyzna ocierał oczy i nos, starając się doprowadzić do względnego porządku.
– Posyłam ciebie tak, jak kiedyś twĂłj BĂłg... – tu Kato zrobił przerwę i znacząco spojrzał na młodzieńca – jak BĂłg wysłał kiedyś proroka twego ludu Jonasza. Oto jest moja ostatnia wola, ktĂłra ustanawia nowe prawa w moim domu na czas mojej nieobecności. Otworzysz listy dopiero w Rzymie.
Kato podał słudze zapieczętowaną szkatułkę, bogato zdobioną symbolami jego senatorskiej rodziny. Potem położył się ciężko i odprawił gestem dłoni ciągle trzymającego dziecięce ubranko młodzieńca.
– A mnie nie Ĺźałuj, Aequo pulsat pede(5). Szykuj się do drogi, wyruszysz o świcie.
Jonasz zgasił dwie lampy, a najmniejszą zostawił, zaglądając tylko do jej wnętrza, czy oliwy wystarczy na całą noc. Obarczony gorzkimi darami przeszłości i niejasną nadzieją na przyszłość otworzył drzwi wozu i na miękkich nogach zszedł po schodkach na ziemię.
Obóz już układał się do snu. Kilkadziesiąt wielkich ognisk paliło się na tej szerokiej na dwieście kroków polanie. Przy jednym z nich cieśle naprawiali legionowego orła. Jutro ma wznieść się wysoko ponad szeregi niezwyciężonego rzymskiego wojska. Czy dla chwały Rzymu, czy na jego klęskę?
Sługa ruszył powoli do wozu przeznaczonego dla słuĹźby. Ĺťal mu było opuszczać Sylwiusza Kato, bo nigdy nie zaznał od niego niczego złego. Ale tęsknił takĹźe mocno za Sarą, dziewczyną, ktĂłra została w ich rzymskiej posiadłości. Za kilka tygodni wjedzie do stolicy imperium i przytuli Sarę z miłością. Wtedy okaĹźe się, co zawiera wola jego pana. Da BĂłg, Ĺźe znajdzie wewnątrz szkatuły to, czego wyczekiwał od tak wielu lat – wolność.
***
– Pamiętasz nasze dzieciństwo w Betlejem, Jonaszu? – Sara przytuliła się do młodego mężczyzny, a jej długie włosy przyjemnie łaskotały go w brodę.
Młodzieniec uśmiechnął się, ale już po chwili uśmiech zgasł na jego obliczu, a bruzdy złych wspomnień wykwitły wokół oczu.
– My, tak jak MojĹźesz, po nocy rozświetlonej kometą, staliśmy na brzegu Morza Czerwonego. Wtedy BĂłg zesłał nam Sylwiusza Kato, pamiętasz?
– Przez tyle lat zastanawiałem się, dlaczego Ĺźołnierze Heroda ścigali wtedy nas, zwykłych pasterzy? – Młodzieniec poczuł, Ĺźe słoneczny poranek nie będzie juĹź tak radosny.
– Czy myślisz, Ĺźe to prawda? – zapytała delikatnie Sara.
– Widziałem pismo ojca – odparł Jonasz, ale widać było, Ĺźe bije się z myślami.
– Nasi rabini twierdzą, Ĺźe to kłamstwo, Ĺźe Mesjasz jeszcze nie przyszedł na świat...
– Widziałem pismo ojca! – przerwał jej mężczyzna i spojrzał jej w oczy. – Czy myślisz, Ĺźe zaszył tę informację w moim ubraniu, a potem zginął śmiercią krzyĹźową bez sensu? Zabili wszystkich, ktĂłrzy w tamtą noc poszli do stajni, gdzie narodziło się to Dziecko. Nas teĹź by zabili, gdyby nie Kato.
Kobieta taktownie opuściła wzrok i zamilkła. Czasem tak jest lepiej.
– Tak, Saro – Jonasz uśmiechnął się, by nie pomyślała, Ĺźe się gniewa – dziewięć lat temu byliśmy świadkami czegoś niezwykłego, dziś darowano nam wolność i prawo do Ĺźycia w rzymskiej stolicy. To jawne znaki opieki Boga nad nami. Gdybym jeszcze mĂłgł odmĂłwić El male rachamim(6).
– Pewnie nigdy nie zobaczymy jego ciała, by pochować go z godnością – smutno oznajmiła dziewczyna.
– Zginęli wszyscy, trzydzieści tysięcy ludzi. Kato coś przeczuwał. MĂłwił, Ĺźe Germanie szykują zasadzkę, Ĺźe ojciec i dziad Varusa przez arogancję skazali na zagładę podległe sobie legie, odesłał mnie... – tu Jonasz zamilkł na chwilę, a w jego nieruchomych oczach zaświeciły łzy – gdybym poszedł z nim do puszczy, teĹź byłbym martwy.
Sara podniosła się i usiadła obok młodzieńca. Zaczęła z matczyną czułością gładzić jego czarne, długie włosy. Wyglądała pięknie w świetle wstającego słońca, którego promienie odsłaniały jej przystojną, drobną sylwetkę skrytą pod jedwabiem.
– Czy myślisz, Ĺźe usłyszymy jeszcze o Nim? – zapytała ciepłym głosem.
– O kim?
– O Mesjaszu, czy myślisz, Ĺźe świat się o Nim dowie?
– Na pewno, moja ukochana – Jonasz znĂłw przytulił kobietę, wdychając z ulgą zapach jej włosĂłw – na pewno.

1.- Triumf – w antycznym Rzymie najwyĹźsze wyróşnienie, jakie otrzymywał wĂłdz za swe zwycięstwa na polu walki.
2.- Legia – podstawowa i największa jednostka taktyczna armii rzymskiej złoĹźona przede wszystkim z ciężkozbrojnej piechoty, licząca ok. 4 tysiące Ĺźołnierzy (w obecnych czasach funkcjonuje często nieprawidłowo tłumaczona nazwa „legion rzymski”).
3.- Trzeba się pogodzić z losem.
4.- KaĹźdy obcy to wrĂłg
5.- Śmierć puka jednakowo (do drzwi bogatych i biednych).
6.- Żydowska modlitwa żałobna nad grobem zmarłego spoza rodziny


Andrzej Chodacki
Strona autorska


Autor opowiadania: Andrzej Chodacki
Urodzony w 31.05.1970 roku. Z powołania mąż i ojciec, z zawodu lekarz. Pisze prozę i poezję, a takĹźe fotografuje. Laureat kilkudziesięciu konkursĂłw literackich. Jego opowiadania były drukowane między innymi w Wydawnictwie My Book w Szczecinie, Miesięczniku Literackim Akant w Bydgoszczy, Kwartalniku Literackim Horyzonty, w Półroczniku literackim „Inter-. Literatura–Krytyka–Kultura”, oraz w wielu czasopismach polonijnych na całym świecie. W 2012 roku wydał debiutancką książkę z poezją i fotografią pt.„ PejzaĹźe tęsknoty”. W 2013 roku wydał cykl opowiadań pt. „ Opowieści ze świata”. W 2014 roku wydał kolejny cykl opowiadań pt „ Wyczekując dnia”.
W 2015 roku jego najnowsza powieść pt „ Doktor Seliański” została przetłumaczona na język ukraiński. Od 2015 roku członek Unii Polskich Pisarzy Lekarzy

Od Redakcji: Opowiadania Andrzeja Chodackiego można również znaleźć w dziale:Na każdy temat.