Dodano: 09.10.15 - 12:29 | Dział: Zakamarki historii

Śmierć za prawdę

Zginął w przeddzień 50 urodzin w rządowym samochodzie, który prawdopodobnie eksplodował, zanim zderzył się z innym autem, ale nikt tego do dziś nie wyjaśnił.

Prof. Walerian Pańko (*8 X 1941 †7 X 1991) był prezesem NajwyĹźszej Izby Kontroli i człowiekiem uczciwym. Jedno do drugiego nie pasowało w okresie „transformacji”… Nie tylko jego śmierć budzi do dziś powaĹźne wątpliwości, ale takĹźe to, co działo się po tej śmierci.

Ukończył Wydział Prawa na Uniwersytecie Wrocławskim (1964) i pracował naukowo na UW, potem na Uniwersytet Śląskim. W latach 1980-81 był doradcą NSZZ „S” i NSZZ „S” RolnikĂłw Indywidualnych. W stanie wojennym internowany. W 1989 wszedł do Sejmu kontraktowego z listy OKP. WkrĂłtce został profesorem prawa cywilnego. 23 V 1991 mianowany na prezesa NajwyĹźszej Izby Kontroli.

7 X 1991, kilka dni przed planowanym przedstawieniem w Sejmie raportu w sprawie afery FOZZ [!], zginął w wypadku samochodowym w Słostowicach, na trasie szybkiego ruchu Warszawa-Katowice. Mimo iĹź świadkowie mĂłwili o wybuchu poprzedzającym kolizję, winą za wypadek obarczono kierowcę rządowej lancii, ktĂłry się cudem uratował. Sąd WojewĂłdzki w Piotrkowie Trybunalskim skazał go na trzy lata więzienia w zawieszeniu. Człowiek ten wkrĂłtce zmarł…

O profesorze Pańko i o wątpliwościach związanych z jego śmiercią pisała m.in. Ewa Ĺťurawska z Komisji Zakładowej NSZZ „Solidarność” Uniwersytetu Śląskiego:

7 paĹşdziernika 1991 w Słostowicach, na trasie szybkiego ruchu Warszawa–Katowice, rządowa lancia wypadła z jezdni i zderzyła się z nadjeĹźdĹźającym BMW. W wypadku tym zginął Walerian Pańko, profesor Uniwersytetu Śląskiego, prezes NIK, jeden z najbardziej zaangaĹźowanych działaczy politycznych okresu wielkiego przełomu.
Od 1981 aktywnie uczestniczył w ruchu „Solidarności”. Jako ekspert NSZZ „S” RolnikĂłw Indywidualnych brał udział w przygotowaniu porozumień rzeszowsko-ustrzyckich. Po ogłoszeniu stanu wojennego został internowany.

Był współzałożycielem i wiceprezesem Zarządu Fundacji Rozwoju Demokracji Lokalnej. Wybrany w 1989 na posła do Sejmu z okręgu katowickiego, pozostał do końca członkiem OKP. Przewodniczył poselskiej Komisji Samorządu Terytorialnego, aktywnie pracował w Komisji Konstytucyjnej i w Komisji Ustawodawczej Sejmu.
Wniósł wkład w tworzenie pakietów ustaw samorządowych i reformy gospodarczej. Wiosną 1991 Sejm powołał go na prezesa Najwyższej Izby Kontroli.
Niestety, na tym stanowisku przepracował tylko kilka miesięcy. Zginął w przeddzień swoich 50 urodzin, jadąc na wykład inaugurujący nowy rok akademicki w Uniwersytecie Śląskim. Zostawił wiele nieukończonych wątkĂłw. Zginął tak, jak Ĺźył: zawsze na słuĹźbie, zawsze w drodze. Dążył do prawdy w kaĹźdej dziedzinie Ĺźycia – w nauce, Ĺźyciu publicznym i prywatnym.
Wszechstronnie wykształcony. Pasjonowało go nie tylko prawo. Interesował się historią, filozofią, literaturą i sztukami pięknymi. Miał duszę artysty, kochał piękno.
Po studiach na Wydziale Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego podjął na nim pracę, od 1974 związał się z Uniwersytetem Śląskim.
Był mistrzem dla młodych pracowników i wspaniałym dydaktykiem dla studentów. Niezwykle pracowity, o wyjątkowym poczuciu obowiązku, jednakowo poważnie traktował każde zadanie: czy to dzieło naukowe, projekt ustawy, ekspertyzę, organizację konferencji lub zebrania, czy to felieton, okolicznościowy wiersz, piosenkę.

Jeśli nie był przekonany o słuszności sprawy, to jej nie popierał, we wszystkich swoich działaniach był bardzo uczciwy i odważny, ale przede wszystkim odpowiedzialny. Przy ogromnych zaletach umysłu i niezwykłym uroku osobistym, pozostał człowiekiem skromnym i naturalnym.

Był przywiązany do swoich stron rodzinnych – Turzego Pola, Brzozowa i całej ziemi brzozowskiej, a później i ziemi śląskiej. Miał nadzieję, Ĺźe po zakończeniu pracy wrĂłci w rodzinne strony. Przedwczesna, tragiczna śmierć tak wiele pogrzebała.
Profesor Pańko naprawę Polski chciał rozpocząć od kontrolerów NIK-u. Zginął w momencie bardzo zaawansowanych już prac nad reorganizacją strukturalną instytucji. NIK zajmował się wtedy największymi aferami: rublową, alkoholową, Funduszu Obsługi Zadłużenia Zagranicznego, a także kompleksem spraw związanych z prywatyzacją.

Wypadek zdarzył się po przesłaniu raportu o aferach gospodarczych w Polsce i na 4 dni przed wystąpieniem prezesa Pańki w Sejmie, gdzie miał składać informację o aferze w FOZZ! Dzisiaj wiadomo, że FOZZ-em zajmowali się ludzie związani z wojskowymi służbami specjalnymi. W dniu śmierci Prezesa prasa opublikowała wyniki kontroli NIK w Funduszu Obsługi Zadłużenia Zagranicznego.

Umiał lepiej niż otoczenie oceniać sytuację i przewidywać następstwa, ale nigdy nie cofał się przed trudnościami. Ufał ludziom, lubił ich i zawsze śpieszył im z pomocą. Do ostatnich dni pozostał wierny najwyższym wartościom, o czym najlepiej świadczą Jego słowa:

Pozostaje jeszcze sprawa miłości do ojczyzny. JakĹźe rzadko mĂłwimy o niej i do niej się przyznajemy. JakĹźe rzadko odwołujemy się do niej, do woli i energii społecznej, ktĂłra z patriotyzmu wypływa. Wolimy wierzyć w mechanizmy systemu politycznego i gospodarczego. W prawa demokracji i rynku. To waĹźne. Ale jest jeszcze ten człowiek, ktĂłry w te prawa musi uwierzyć. Jakieś uczucie musi go do tego popchnąć. Zasady prawa bankowego i handlowego, tworzenie spółek z kapitałem…, zasady wejścia do Europy itd., itp. To hasła waĹźne dla nowej edukacji obywatelskiej i gospodarczej, ale gdyby więcej uczucia na tej drodze kształtowania PolakĂłw.

Sąd uznał, Ĺźe był to wypadek… Obwinił kierowcę, choć ekspert nie potwierdził tej wersji. Wiadomo było, Ĺźe prezes otrzymywał anonimy grożące mu śmiercią, Ĺźe było włamanie do jego mieszkania…
My ciągle czekamy na rzetelne śledztwo i odpowiedź na męczące nas wątpliwości.
Był za solidny i za uczciwy, nie mieścił się w aktualnej rzeczywistości politycznej.
Wraz ze śmiercią Profesora wszyscy straciliśmy Przyjaciela, a Rzeczpospolita z pewnością męża stanu, ktĂłry powtarzał: rzecz najwaĹźniejsza – Polska.

Piotr Szubarczyk
Portal Informacyjny KMN