Dodano: 11.11.16 - 13:07 | Dział: Zakamarki historii

Polska Niepodległa

- Ojcowie założyciele



Przywykliśmy traktować datę 11 listopada jako dzień odzyskania niepodległości, a Józefa Piłsudskiego jako jedynego ojca tej niepodległości. W tej optyce główną przyczyną odzyskanej wolności był czyn legionowy. Nikt nie zamierza umniejszać roli marszałka Piłsudskiego w walce o niepodległość w latach poprzedzających wybuch wojny, w jej trakcie, a zwłaszcza w pierwszych tygodniach i miesiącach budowania fundamentów wolności, ale nie oznacza to jednocześnie zlekceważenia roli innych osób, które walnie się do tej walki przyczyniły.

Z kolei 11 listopada 1918 r. jest datą raczej symboliczną. Dopiero w 1937 r., a więc po śmierci marszałka Piłsudskiego, została uznana przez jego następcĂłw za oficjalne święto państwowe. Sięgając do roku 1918, trzeba odnotować, Ĺźe JĂłzef Piłsudski wraz z Kazimierzem Sosnkowskim 8 listopada zostali przez NiemcĂłw uwolnieni z więzienia w Magdeburgu.Zostali oni najpierw przewiezieni samochodem do Berlina, a stamtąd – „specjalnie dla nich zestawionym jednowagonowym pociągiem” – do Warszawy, gdzie na Dworcu Wiedeńskim wysiedli o poranku 10 listopada 1918 r., witani przez najbliĹźszych współpracownikĂłw z Polskiej Organizacji Wojskowej i regenta księcia Zdzisława Lubomirskiego, członka utworzonej przez okupanta niemieckiego Rady Regencyjnej.

ZRĘBY POLSKIEJ PAŃSTWOWOŚCI

W niczym nie odbierając zasług polskim legionistom z czasĂłw I wojny światowej ani Ĺźołnierzom POW-u, ani samemu komendantowi, zwłaszcza jego roli w listopadzie 1918 r. i kolejnych bardzo waĹźnych miesiącach kształtowania się zrębĂłw polskiej państwowości, naleĹźy stwierdzić, Ĺźe to wielkie dzieło nie było zasługą jednego człowieka ani jednej opcji politycznej. W preambule konstytucji marcowej z 1921 r. wskazano właściwych twĂłrcĂłw Niepodległej, gdy pisano o wdzięczności za „męstwo i wytrwałość ofiarnej walki pokoleń, ktĂłre najlepsze wysiłki swoje w sprawie niepodległości bez przerwy poświęcały (...)”. W ostatnim pokoleniu współtworzyli ją obok JĂłzefa Piłsudskiego tacy politycy, jak: Roman Dmowski, Ignacy Jan Paderewski, Wincenty Witos, Wojciech Korfanty, Ignacy Daszyński oraz wojskowi: Kazimierz Sosnkowski, Edward Rydz-Śmigły, JĂłzef Haller, JĂłzef Dowbor-Muśnicki, Tadeusz Rozwadowski. KaĹźdy z nich odegrał istotną rolę na określonym polu i bez ich udziału budowa Niepodległej nie mogłaby się dokonać w takim kształcie jak w 1918 r. Odegrali oni takĹźe waĹźną rolę w okresie, kiedy rozstrzygały się kwestie związane z walką o przebieg polskich granic czy obroną świeĹźo zdobytej niepodległości.

Dzisiaj nikt juĹź nie kwestionuje roli, ktĂłrą odegrał w tym dziele Roman Dmowski (prezes Komitetu Narodowego Polskiego w ParyĹźu), organizując polską armię u boku państw zachodnich (Błękitna Armia gen. Hallera), co zapewniło Polsce miejsce wśrĂłd zwycięzcĂłw na konferencji pokojowej w ParyĹźu; przygotowując projekt polskich granic i broniąc go na wspomnianej konferencji, wreszcie otwierając się na kompromis polityczny z JĂłzefem Piłsudskim, ktĂłrego owocem było powstanie jednego polskiego rządu, uznanego przez zachodnich aliantĂłw. 11 listopada Dmowski przebywał w Waszyngtonie, gdzie w rozmowie z prezydentem Thomasem Woodrow Wilsonem prezentował polskie aspiracje terytorialne. Ignacy Jan Paderewski z kolei – znany pianista, fundator pomnika Grunwaldzkiego, odsłoniętego w Krakowie w 1910 r., członek KNP w ParyĹźu, jeden z delegatĂłw na konferencję pokojową – swoją wizytą w Poznaniu w grudniu 1918 r. przyczynił się do wybuchu powstania wielkopolskiego, ktĂłre de facto przesądziło o decyzji przyznania tej dzielnicy odradzającej się Polsce. Na początku 1919 r. stanął na czele rządu jedności narodowej. Wincenty Witos, przywĂłdca ruchu ludowego, w paĹşdzierniku 1918 r. stanął na czele Polskiej Komisji Likwidacyjnej w Krakowie – tymczasowej polskiej władzy na terenie Galicji Zachodniej, mającej likwidować administrację austriacką i budować zręby polskiej. Wojciech Korfanty był członkiem Naczelnej Rady Ludowej w Poznaniu – tymczasowego organu polskiej władzy w Wielkopolsce, następnie został mianowany komisarzem Polskiego Komitetu Plebiscytowego na GĂłrnym Śląsku, a w 1921 r. był przywĂłdcą III powstania śląskiego, ktĂłre zdecydowało o powrocie do Polski części tej dzielnicy. Ignacy Daszyński stanął na czele Tymczasowego Rządu Ludowego Republiki Polskiej (TRzLRP), utworzonego w Lublinie jeszcze przed przyjazdem JĂłzefa Piłsudskiego do kraju. Była to pierwsza prĂłba utworzenia centralnego rządu niepodległej Polski.

Wszyscy wymienieni oficerowie znaleĹşli się z kolei na waĹźnych odcinkach polskiego wysiłku militarnego, wspierającego odbudowę wolnej Polski. Kazimierz Sosnkowski współtworzył Legiony Polskie i był szefem sztabu I Brygady LegionĂłw. Edward Rydz-Śmigły, podobnie jak Sosnkowski, był współtwĂłrcą LegionĂłw, a od 1917 r. dowĂłdcą POW-u – formacji wojskowej zasłuĹźonej w rozbrajaniu Ĺźołnierzy austriackich i niemieckich oraz w powstaniach śląskich. JĂłzef Dowbor-Muśnicki dowodził powstaniem wielkopolskim, JĂłzef Haller natomiast – najpierw II Brygadą LegionĂłw, a później Błękitną Armią we Francji, ktĂłra wiosną 1919 r. wrĂłciła do kraju i wsparła walkę z bolszewikami. Tadeusz Rozwadowski przez 4 miesiące kierował obroną Lwowa, a w czasie wojny z bolszewikami był szefem sztabu i współtwĂłrcą planu Bitwy Warszawskiej.

11 LISTOPADA

Przypomnijmy, co wydarzyło się 11 listopada 1918 r. Zakończyła się I wojna światowa. Emancypująca się spod kurateli NiemcĂłw Rada Regencyjna KrĂłlestwa Polskiego – zalążek polskiej władzy powołany w czasie wojny przez niemieckie władze okupacyjne – podporządkowała JĂłzefowi Piłsudskiemu Polską Siłę Zbrojną, liczącą ok. 10 tys. formację wojskową utworzoną przez NiemcĂłw. Jednocześnie Piłsudskiemu podporządkował się utworzony wcześniej w Lublinie TRzLRP. Tym samym rozpoczął się proces koncentrowania władzy w rękach Piłsudskiego i budowy wokół niego centralnego ośrodka władzy w Warszawie. Rozpoczęło się teĹź rozbrajanie Ĺźołnierzy niemieckich w stolicy i innych miastach byłego KrĂłlestwa Polskiego, ktĂłre trwało juĹź wcześniej na obszarze okupacji austriackiej. Były to fakty istotne dla budowy zalążkĂłw polskiej państwowości, ale nie zamknęły one tego procesu. Nie powstał przecieĹź jeszcze jeden polski rząd, będący reprezentacją największych sił politycznych i mający międzynarodowe uznanie, nie było jeszcze fundamentĂłw ustrojowych odradzającego się państwa, nie obradował jeszcze polski parlament – Polacy kontrolowali jedynie obszar dawnego KrĂłlestwa Polskiego i Galicji Zachodniej, a na większości obszarĂłw historycznie polskich stacjonowały jeszcze wojska austriackie i niemieckie. Rozstrzygnięcia w sprawie granic miały dopiero nastąpić, a od kilku dni trwały juĹź walki o LwĂłw. Z tej perspektywy waĹźna jest data 11 listopada 1918 r.

Bogdan Kędziora
Tyg. Niedziela