Dodano: 07.05.17 - 17:56 | Dział: Świat i Ludzie

"co ja tutaj robię!”

Te mądre i prorocze słowa śpiewających elektrycznych gitar powinny służyć jako azymut dla wszystkich, którzy raczyli zabłądzić w cudzych labiryntach.

Afganistan leĹźy w strategicznym punkcie między Azją Środkową na północy, a Półwyspem Indyjskim na południu. Z tego teĹź względu był wielokrotnie okupowany przez Rosjan jak i BrytyjczykĂłw.To kraj niezwykle malowniczy, ziemia kontrastĂłw pod wieloma względami. Rozciągające się płaskie, kamieniste pustynie, porosłe trawą kotliny i pasma wysokich, rozciągających się gĂłr towarzyszą ludzkiej niedoli. Nic dziwnego, Ĺźe piękno jakie stworzyła przyroda przyciągało i przyciąga ciekawskich „turystĂłw” z całego świata podpierających się strzelbami. Na prawdziwych turystach się jednak zarabia, na tych - tracą wszyscy. To, co tam stworzyła przyroda człowiek pozostawił prawie nienaruszone.

Kierunki geograficzne łączy tam zaledwie kilka wybitych czasem dróg, kolej w tym kraju nie występuje. Prawie trzy czwarte obszaru jest dla człowieka niedostępne. Od 25 lat kraj paraliżują wojny. To zdecydowanie najbiedniejszy kraj na świecie.
Nomadzi turkmeńscy Ĺźyjący na północy kraju mieszkają w czerwono – brunatnych kopulastych namiotach. Wędrowni Pasztulowie z południa Ĺźyją w niskich, czarnych namiotach.

Mudżahedini (święci wojownicy) mają swe bazy na wzgórzach Afganistanu. To partyzanci, którzy po najeździe Związku Radzieckiego w 1979 roku ( by wzmocnić nowy komunistyczny rząd) zorganizowali w odwecie powstanie, co przyczyniło się do wybuchu wojny. Owi partyzanci zmusili w 1989 roku najeźdźcę do odwrotu, a trzy lata później kontrolowali już całe terytorium kraju. Wprowadzili surowe prawo koraniczne, jednakże walki między grupami partyzantów doprowadziły do wybuchu wojny domowej.
Afganistan to prawie 32 milionów ludności, których średnia życia wynosi 46 lat, stolicą jest Kabul, 7500 osób przypada na jednego lekarza, 3500. na łóżko szpitalne. Powierzchnia tego kraju jest niemal dwukrotnie większa od Niemiec. Afganistan nie posiada dostępu do morza, za to 4/5 powierzchni to wysokie góry, dla wyobraźni: największy szczyt Noszak ma 7.492 m n.p.m.
Klimat tam surowy i mroĹşny, lasĂłw mało, bo tylko 3% na północnym wschodzie, ziemi uprawnej zaledwie 12%. Afganistan graniczy z Uzbekistanem, Turkmenistanem, Tidzikistanem, Pakistanem, Iranem i skrawkiem (76 km. dł. granicy) z Chinami. Kraj ten choć słabo rozwinięty gospodarczo posiada spore zasoby naturalne: miedĹş, ruda Ĺźelaza, ołów, siarka, cynk, ropa naftowa, gaz ziemny, węgiel, chrom, baryty, kamienie szlachetne, sĂłl. MoĹźe to nawet nie przyroda przyciąga tak wielu” zagranicznych turystĂłw”, czyĹźby te drobne świecidełka zachwycały ich mętne Ĺşrenice?

Rzemiosło produkuje rozmaite wyroby włókiennicze, skórzane, metalowe, wyroby z drewna. Elektrownie wodne dostarczają energii, doskonale ( jak na tamte warunki) działa przemysł spożywczy.
Hoduje się tam owce, konie i wielbłądy, uprawia bawełnę, trzcinę cukrowa buraki cukrowe, jęczmień, pszenicę, kukurydzę. Na terenach nawodnionych, położonych bliżej rzek rosną sady owocowe i winogrona.
Partnerami handlowymi są głownie USA, Niemcy, Pakistan, Indie, Rosja, Japonia i Iran. Gospodarka afgańska „dzięki” wojnom popada w ruinę. Działania wojenne niszczą nie tylko gospodarkę, ale przede wszystkim ludzi. Do niedawna produktem eksportowym było opium, produkowano 4.000 ton rocznie. Istnieje ono nadal, moĹźe tylko w mniejszej formie. Opium uprawiają wataĹźkowie rozsiani po całym kraju.

Choć urzędowym językiem jest paszto i dari, to w całym kraju mówi się aż 70 innymi językami. Mieszka tu wiele plemion: Uzbecy, Tadżykowie, Ajmarowie, Hazarowie, Nuristani, Pasztulowie. Około 2 milionów ludności to koczownicy, ponad 3 miliony osób przybywa na emigracji w Pakistanie, Iranie.

To tyle w największym skrócie o kraju, który nie ma czasu, by się podnieść z biedy, przeszkadzamy w tym wszyscy. Gdyby okupujący zadali sobie tytułowe pytanie: co ja tutaj robię, byłoby łatwiej zrozumieć tych biednych ludzi i ich codzienność. Patrzenie tylko z jednej często narzuconej pozycji jest mało konstruktywne. Biedę trudno zrozumieć z pełnym brzuchem i karabinem na ramieniu. Agresja jest złym doradcą, a nienawiść rodzi nienawiść. Jedynie miłość jest najbliższa zrozumieniu, wszyscy idziemy tą samą drogą, ale nie wszyscy mamy własne buty.

Historia nie dla kaĹźdego była łaskawa, juĹź na przełomie VI i V wieku p.n.e. ziemie Afganistanu zostały podbite przez krĂłla Persji Dariusza I Wielkiego. Ciągłe rebelie w okolicach dzisiejszego Kandaharu i Quetty spędzały Persom sen z powiek. W 329 r. p.n.e. Aleksander Macedoński podbił Afganistan, zakładając wiele miast gdzie zamieszkali greccy koloniści. Szczęście trwało zbyt krĂłtko, po śmierci Aleksandra panowanie przypadło Seleucydom, a potem krĂłlestwu Bakterii. W latach 170-160 p.n.e. Afganistan opanowali Partowie. Stepowi Duszanowie podbili Afganistan w 50 roku n.e. szczęście trwało do 220 roku, kiedy rozpadło się na małe państewka, ktĂłre 180 lat później najechali Heftalitowie. Trwająca 700 lat kultura (helleńsko – buddyjska) upadła. Po raz drugi w 550 roku nad Afganistanem zapanowali Persowie, sto lat później dotarli do nich Arabowie niosąc islam.
Kolejne dynastie rządziły latami (Ghaznawidzi na początku XI w opanowali ziemie od Chorasanu do Pendżab). Mongołowie wdarli się około 1220 roku zniszczyli wiele miast i upraw. Koniec XIV w. ziemię afgańskie napadł Timor, a jego potomek Babur w XVI w. uczynił bazę wypadową, z której uderzył na Indię. Ziemię podzielono pomiędzy Persję i Indie. W XVIII wieku władca Persji, Nadir Szach, zdołał opanować indyjską część, po śmierci jego podkomendny, Achmed Szach, dowódca jednego z plemion afgańskich stworzył w 1747 r. niepodległe państwo odpowiadające dzisiejszym granicom..

Po 71 latach Afganistan rozpadł się na cztery części (księstwa feudalne), osiem lat trwało bezkrĂłlewie, po czym władcą został emir Dost Muhammad, ktĂłry zjednoczył ponownie Afganistan. Rosja i Wielka Brytania zaczęły rywalizację o wpływy nad tym krajem, ci drudzy prĂłbowali osadzić na tronie swojego krĂłla. Wybuchła wojna (1838 – 1842), Brytyjczycy po małym sukcesie musieli opuścić Afganistan. Po śmierci Muhammada i zamieszkach jakie towarzyszą zwykle bitwie o tron, nowym władcą został syn zmarłego Szer Ali. Kolejny najazd BrytyjczykĂłw zachwiał krajem, po roku zmarł Szer Ali. Nowym emirem został w roku 1880 Abd ar – Rahman Chan – panował 21 lat, po śmierci tron objął jego syn Habibullah. Za jego rządĂłw Rosja i Brytania zawarły porozumienie gwarantujące niepodległość Afganistanu. Pierwsza wojna światowa ominęła ten kraj, ale po jej zakończeniu zamordowano dotychczasowego przywĂłdcę. Amanullah Chan, ktĂłry został następcą w 1926 roku przyjął tytuł krĂłla, jego rządy trwały tylko trzy lata, po czym został obalony. Następne walki o stołek wygrał kuzyn obalonego Muhammad Nadir Chan. Cały czas trwały zamieszki klanowe, ktĂłre doprowadziły do zamachu na krĂłla. Korona przypadła w ręce syna Zair Chan, ktĂłremu udało się zachować neutralność w czasie II wojny światowej. Za jego panowania Afganistan wstąpił do ONZ, uchwalił nową konstytucje i przeprowadził pierwsze wolne wybory do parlamentu (1965r.)

Zaczął się kryzys afgańsko – pakistański, ktĂłry trwał dość długo. Susza lat siedemdziesiątych wywołała potężny kryzys gospodarczy i znowu obalono krĂłla, ktĂłry temu nie sprostał. Kuzyn krĂłla generał Daud Chan zastąpił władcę w roku 1973, ale szczęście władza nie trwa wiecznie i juĹź 5 lat później rządził krajem marksista Nur Mohammed Taraki. Utworzono nowe demokratyczne państwo i powstał nowy sojusz ze związkiem Radzieckim. Wrzesień 1979 roku przyniĂłsł nowe wydarzenia, przywĂłdca został zamordowany przez towarzysza tej samej partii Hafizullaha Amina. W trzy miesiące po zamachu do Kabulu wkroczyli radzieccy towarzysze i Amin został stracony. Zaczął się czas rządĂłw Moskwy, na tron posadzono Babraka Karmala z KGB. Koniec lat siedemdziesiątych to czas silnych represji stosowanych przez słuĹźby specjalne KHAD. W roku 1979 partyzanci pod wodzą Ahmada Szacha Maruda (MudĹźahedini) wspierani finansowo i dostawą broni z USA, Wielkiej Brytanii, Pakistanu, Arabii Saudyjskiej, Iranu, Chin stawili opĂłr najeĹşdĹşcy. Mimo najnowszego uzbrojenia i brutalnej taktyki spalonej ziemi Rosjanie byli zmuszeni do wycofania swoich sił. Babrak Karmal zrezygnował ze stanowiska w roku 1986, na jego miejsce wszedł Mohammad NadĹźibullah. Po wycofaniu się okupanta zwycięzcy stworzyli nowy rząd, na ktĂłrego czele stanął TadĹźyk Burhanuddin Rabbani. WkrĂłtce po zwycięstwie zaczęła się walka o władzę, przeciwko rządowi stanął Gulbuddin Hekmatiar. Kabul został całkowicie zniszczony, a kraj rozpadał się na drobne kawałki. Kiedy ci dwaj rządzący zaczęli się dogadywać (gdzie się dwĂłch bije, tam trzeci korzysta) w roku 1994 pojawili się Talibowie (narodowości pasztuńskiej). Ich siła rosła z dnia na dzień, wnet zdobyli Kabul i ogłosili się rządem, na ktĂłrego czele stanął mułła Mohammad Omar. Nowy rząd wprowadził surowsze prawo – szczegĂłlnie dla kobiet. Później pojawił się tam rzekomy bin Laden i posypały się amerykańskie bomby na ten spustoszony wojnami kraj ( 1998 r.) JuĹź 12 lat trwa następna, nowa wojna i choć mĂłwi się o setce talibskich rozbitkĂłw - nie moĹźe sobie z nimi poradzić pół świata uczestniczącego w bojach. Nagonka na jednego człowieka (rencistę) z kbk – esem w dłoni trwa latami, widocznie nie naleĹźy go złapać. DopĂłki ucieka, wszystko idzie zgodnie z planem. „nie o to chodzi, by złapać krĂłliczka, ale dogonić go" (Skaldowie).
Coraz częściej mieszkańcy Afganistanu uważają "siły pokojowe" za okupantów. Wszystko wskazuje na to, że trzeba się będzie niebawem wycofywać śladami rosyjskich wojsk. Często dwa kłamstwa dają jedną prawdę, do której trudno się przyznać.
Historia jest kroniką wojen, a wojny są kronikami łez i cierpienia.

Musimy wszyscy zadać sobie dość znaczące pytanie: „co ja tutaj robię!”

Władysław Panasiuk