Dodano: 24.07.18 - 17:50 | Dział: Śladami naszych przodków

Wyprawa śladami staropolskiego LATA

Lato czyli Lać

Skarżyskie Towarzystwo Historyczno- Patriotyczne Renesans, wyruszyło w Góry Świętokrzyskie celem poszukiwania dawnych śladów obrzędowości letniej. Trafiliśmy do wioski Kakonin, gdzie przewodnik górski pan Ireneusz Drzazga, opowiedział nam o frapującym nas temacie. Pan Irek właśnie poinformował nas, że słowo lato, w swoim pierwotnym znaczeniu określa porę dżdżystą i deszczową. Nazwa lato pochodzi z tego samego wyrażenia co LAĆ. Jest to określenie prawidłowe, bo lato to pora roku o największej ilości opadów, ale także w języku potocznym mamy określenie upału, kiedy to żar leje się nam z nieba.

Okres wędrówek ludów

Kolejna kwestia określenie słowa lato, moĹźe być powiązana z okresem wędrĂłwek ludĂłw. Lud przybyły na te ziemie, zauwaĹźył Ĺźe opady atmosferyczne są w tej krainie przez cały cykl Ĺźycia przyrody. Zatem lato czyli leje, jest adekwatne do powyĹźszego nazewnictwa. Pozostałością pierwotnego znaczenia słowa lato jest dzisiaj nam znana forma liczby mnogiej lata, odnosząca się do określania upływu czasu. W prasłowiańszczyĹşnie słowo lato rozumiano najpierw jako porę roku, jednak w X wieku, zaczęto juĹź tak nazywać upływ czterech pĂłr roku. Rokiem był bowiem dla ludzi czas pomiędzy jednym latem a drugim. Pozostałością pierwotnego znaczenia słowa „lato”, jest dzisiaj nam znana forma liczby mnogiej „(te) lata”, odnosząca się do określania czasu. Nieprzypadkowo ta pora roku utkwiła najbardziej w świadomości ludzi. Lato to przecieĹź dla wszystkich coś najpiękniejszego, najwspanialszego (ze względu na przyrodę, piękną pogodę, temperaturę powietrza itp.). Nic więc dziwnego, Ĺźe wyraz ten stał się z biegiem lat nazwą okresu wszystkich pĂłr roku, ktĂłry zaczął po prostu odmierzać ludziom czas kolejnych 365 dni.

Lato dla Słowian

Wiemy juĹź, Ĺźe istniał w prasłowiańszyĹşnie wyraz lato, ktĂłry posiadał dwa znaczenia. Najczęściej chodziło o okres umĂłwiony na przełoĹźenie terminu na przykład płatności. Dzisiaj, kiedy uĹźywamy takich wyrazĂłw, jak wyrok czy odroczyć, nie przypuszczamy nawet, Ĺźe mają one związek z dawnym znaczeniem słowa rok. Z czasem, znaczenie słowa rok przesunięto na pojęcie lato. Mamy za to zachowane w języku literackim słowo latoś (z archaicznym zaimkiem si), znaczące albo tego lata, albo znaczące w tym roku. Jak napisane jest w Encyklopedii staropolskiej „KrĂłlowie polscy dawali wszystkim dworzanom nieraz cenne podarki, gdy ci winszowali im Nowego Lata. TakĹźe dziatki, zebrawszy się w gromadki, obchodzili wszystkie domy i Ĺźyczyli domownikom Szczęśliwego Nowego Lata”.

Kakonińskie obrzędy

Na pradawnych ziemiach Kakonina, znany był powszechnie letni zwyczaj tak zwanej prożnej wody. W najcieplejsze dni roku, wylewano za próg kubeł zimnej wody, aby symbolicznie zmyć z całego domostwa zło i wszelkie choroby, aby raz na zawsze się z nimi pożegnać. Tutaj też, gdy letnie słońce odbijało się w taflach pobliskich wód, kłaniano się takiemu odbiciu sądząc, że ono w szczególny sposób pobłogosławi tegoroczne zbiory. Jak mówi nam pan Ireneusz, wiele z tych słowiańskich obrzędów znane były jeszcze w okresie przedwojennym. Każda izba, musiała być ozdobiona jakimś motywem kwiatowym, kojarzącym się z latem, aby zapewnić sobie błogosławieństwo boga słońce.

Poezja letnia

Ta najpiękniejsza pora roku, zawsze znajdowała sobie upust w prozie i poezji ludowej. Pisano wówczas o momentach miłosnych, weselach i zrękowinach, które właśnie zawierane były w tę porę roku. Delektowano się gorącem słonecznego lata, jak również cieszono się obfitością letnich pól.

…..Lato.....
...kiedy lato ukochane do nas zawitało
i słoneczko co na niebie, pięknie świecić chciało
stare kości wygrzewałem co często bolały
by promienie słońca tego, na ból pomagały.....
….Koniec lata.....
...zagoniony, zatroskany jam człek z tego świata
patrzę miło przez okienko,... a tu koniec lata
liście z drzew już pospadały w krąg jesienna szata
a mnie jest po prostu szkoda minionego lata...

fragmenty poezji Stanisława Peczkowicza z Micigozdu

Ewa Michałowska – Walkiewicz