Dodano: 31.08.18 - 21:09 | Dział: Zakamarki historii

Zdziwienie

Czy warto pamiętać, kto kogo napadł 1 września 1939 roku? Kto był bohaterem, kto ofiarą, kto zbrodniarzem, kto tchórzem, kto kolaborantem?

Myśli wielu z nas 1 września skupiają się wokół Westerplatte, wokół obrońcĂłw Poczty Polskiej w Gdańsku, a takĹźe tysięcy PolakĂłw z Pomorza Gdańskiego, rozstrzelanych za przywiązanie do ojczyzny w Piaśnicy, zamęczonych w obozie Stutthof. Skupiają się wokół pytania postawionego przez francuskiego kolaboranta Hitlera: „Czy warto umierać za Gdańsk” (czyli – za Polskę)? Dziś to pytanie ma inny kształt: czy warto pamiętać, kto kogo napadł 1 września 1939 roku? Kto był bohaterem, kto ofiarą, kto zbrodniarzem, kto tchĂłrzem, kto kolaborantem? To jest takĹźe pytanie o to, czy Polska, o ktĂłrą niewątpliwie chodziło w 1939 roku – i napastnikom, ktĂłrzy chcieli ją zniszczyć, i obrońcom, ktĂłrzy chcieli ją ocalić – ma dla nas dzisiaj jakieś znaczenie?

Tkwiły mocno w mej głowie te pytania, kiedy odwiedzałem w 2010 roku gdański cmentarz na Srebrzysku i groby Anny Walentynowicz oraz Arkadiusza Rybickiego. Myślałem wtedy, Ĺźe groby bohaterĂłw polskiej niepodległości, ale i uniwersalnej historii walki o ludzką wolność i godność są odpowiedzią na moje pytania. Oni, a raczej wszyscy bohaterowie Grudnia ’70, współtwĂłrcy Solidarności, zaświadczyli, Ĺźe warto Ĺźyć dla Polski, walczyć o nią i o niej pamiętać. Są takĹźe symbolami polskości Gdańska – odnowionej przez takie poświęcenie, przez ich ofiarę. Odnowionej rĂłwnieĹź przez pracę przy odbudowie tego pięknego miasta po jego całkowitym zniszczeniu przez sowieckich „wyzwolicieli”. To była praca m.in. tysięcy PolakĂłw, ktĂłrzy przybyli do tego miasta z Wileńszczyzny, zza Bugu, wypędzeni ze swoich rodzinnych domĂłw wojną rozpętaną przez Hitlera i Stalina.

Z niepokojem oĹźyły moje pytania, kiedy czytałem nowe informacje o polityce historycznej włodarzy Gdańska. Kiedy dowiedziałem się o wprowadzeniu nazwy „Rondo Graniczne Wolne Miasto Gdańsk – Rzeczpospolita Polska”, pomyślałem: przecieĹź tylu ludzi walczyło i tylu zginęło, Ĺźeby Gdańsk był znowu Polską, a nie sztucznym tworem brytyjskiego polityka, ktĂłry nie wiedział, gdzie na mapie leĹźy Pomorze. Kiedy prezydent Adamowicz zdecydował się za 68 tys. zł przywrĂłcić na bramie Stoczni Gdańskiej imię Lenina, pomyślałem o tych, ktĂłrzy walczyli i ginęli po to, by Gdańsk i cała Polska nie były juĹź imperium Lenina. A kiedy zobaczyłem, jak telewizja TVN z triumfem pokazuje tabliczki z nazwą ulicy Anny Walentynowicz wyrzucane na śmietnik – bo tego domagali się włodarze Gdańska – pomyślałem: jak to moĹźliwe? Symbol Solidarności, walki o wolność i godność uciskanych, na pewno najbardziej rozpoznawalna na świecie, po Marii Skłodowskiej i s. Faustynie, kobieta z Polski – nie zasługuje na ulicę w swoim mieście? Włodarze Gdańska obronili – przeciwko pamięci największej z gdańszczanek – starego patrona ulicy. Sprawdziłem, kto to. MoĹźe zasłuĹźył się miastu albo Polsce? Patronem tym jest JĂłzef Wasowski, członek kolaboranckiej KRN, dyrektor departamentu w zainstalowanym przez Stalina Ministerstwie Informacji i Propagandy, prodziekan Wydziału Dziennikarstwa w Akademii Nauk Politycznych – akademii peerelowskiego kłamstwa. Zmarł juĹź w 1947 roku, odznaczony przez Bieruta za zasługi KrzyĹźem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski. Nie dostał swojej ulicy w Gdańsku za to, Ĺźe był ojcem Jerzego, twĂłrcy uwielbianego przez tylu z nas Kabaretu Starszych PanĂłw – ale za to, Ĺźe był pierwszym przewodniczącym Towarzystwa PrzyjaĹşni Polsko-Radzieckiej. „To rzeczywiście chichot historii” – pomyślałem. W mieście zniszczonym w 90 proc. przez sowieckich „wyzwolicieli”, w ktĂłrym zgwałcili dziesiątki tysięcy kobiet, przewodniczący przyjaĹşni z gwałcicielami ma ulicę i jest uwaĹźany za bardziej godnego, by ją mieć, od Anny Solidarność. Nie dziwiłem się juĹź, kiedy usłyszałem, Ĺźe prezydent Gdańska odmawia prawa udziału Ĺźołnierzom Wojska Polskiego w uroczystości na Westerplatte, by potem, łaskawie, dopuścić ich jednak do tego miejsca – w „wolnym mieście Gdańsku”.

MoĹźe dziwią się temu wszystkiemu cienie gdańszczan – tych, ktĂłrych wymordowali w nocy z 12 na 13 listopada 1308 roku KrzyĹźacy. Albo tych, ktĂłrzy zdecydowali się za wszelką cenę wyzwolić z krzyĹźackiego jarzma i połączyć z Koroną Polską w 1454 roku. Albo tych z wielu pokoleń, ktĂłrzy ze związku z Polską zbudowali swoje bogactwo, dumę i potęgę. Tych, ktĂłrzy w 1734 roku stali się – z własnej woli – ostatnimi obrońcami polskiej niepodległości, zabieranej przez Rosję – i bronili przez 145 dni majestatu Rzeczypospolitej przed wojskami carycy. Albo tych, ktĂłrzy na wieść o przymusowym – po drugim rozbiorze – oderwaniu od Polski i przyłączeniu do Prus przywdziali na długie tygodnie Ĺźałobę? Dziwią się na pewno cienie tych, ktĂłrzy zginęli w Piaśnicy, w Sztutowie, w obronie Poczty Gdańskiej, w obronie Westerplatte, i tych, ktĂłrzy zginęli skoszeni serią w Grudniu ’70, bo byli groĹşni dla partii Lenina… Ale kto by się przejmował cieniami?•

ANDRZEJ NOWAK
Gość Niedzielny