Dodano: 15.06.19 - 15:15 | Dział: Śladami naszych przodków

Zwiedzając wyjątkową wystawę

Lata okupacji hitlerowskiej w mieście Skarżysko- Kamienna

Nasza Redakcja, była zaproszona do Miejskiego Centrum Kultury w Skarżysku- Kamiennej, aby zobaczyć wystawę, nawiązującą do lat okupacji miasta. Aby zgłębić tematykę wspomnianej wystawy, należy wrócić się do lat założenia Skarżyska. Tak więc, miasto Skarżysko-Kamienna, położone jest w centralnej Polsce, nad rzeką Kamienną oraz jej dopływami Kamionką, Bernatką i Oleśnicą. Leży ono na pograniczu Płaskowyżu Suchedniowskiego i Garbu Gielniowskiego, czyli jednym słowem na północnym obrzeżu Gór Świętokrzyskich.

Dokonania przodkĂłw

MĂłwiąc o historii tego miasta, nie sposĂłb nie wspomnieć o dokonaniach naszych przodkĂłw, ktĂłre połoĹźyły solidny grunt w jego rozwĂłj. Dzieje Kamiennej, jako osady mają swĂłj początek w wiekach średnich, kiedy to osada ta stanowiła własność jednego z książąt dzielnicowych. Większego znaczenia osada Kamienna nabrała dopiero z chwilą, gdy w 1885 roku nastąpiło uroczyste uruchomienie linii kolejowej iwanogrodzko-dąbrowskiej, ktĂłra w Kamiennej rozgałęziała się na wschĂłd do Ostrowca i Bodzechowa, a na zachĂłd do Koluszek. Zbudowano w związku z tym stację kolejową II klasy, podczas gdy Kielce i Radom miały stacje klasy III. Stacja nosiła początkowo nazwę „Bzin", choć zlokalizowana była ona na terytorium Kamiennej. Gdy nastąpiła okupacja hitlerowska ziem skarĹźyskich, główne posterunki niemieckie usytuowane były właśnie blisko kolei.

Państwowa Fabryka Amunicji

Bzin, jako dzielnica miasta, zapisała się w kartach historii SkarĹźyska poprzez usytuowanie na jej terenie fabryki Ĺźelaza z wielkim piecem i fryszerką. W roku 1922 centralne władze państwowe zadecydowały o wybudowaniu w SkarĹźysku-Kamiennej wielkiego zakładu zbrojeniowego o nazwie „Państwowa Fabryka Amunicji”. Rok 1924 to okres uruchomienia tej fabryki, ktĂłrej rozwĂłj ściśle łączył się przez dziesięciolecia z rozwojem miasta i miał istotny wpływ na jego gospodarkę. Cały kompleks zbrojeniowy obejmował oprĂłcz wspomnianej Fabryki Amunicji, WytwĂłrnię Węgla Aktywowanego i Zakład Chemiczny zwany potocznie Elaboracją, zajmujący się napełnianiem nabojĂłw i pociskĂłw wojskowych. W latach okupacji niemieckiej, SkarĹźysko było jednym z głównych w kraju ĹşrĂłdeł zaopatrzenia w broń i amunicję Ĺźołnierzy Polski Podziemnej, a zwłaszcza okolicznych oddziałów partyzanckich, ktĂłrymi dowodzili między innymi Ponury, Nurt i Szary. Gdy Niemcy przejęli dyrektywę nad wspomnianą fabryką, cale zaopatrzenie NiemcĂłw w broń, wychodziło właśnie ze SkarĹźyska.

Organizacja Orła Białego

Jak czytamy w zapiskach historycznych wielu naocznych świadkĂłw wojennych zdarzeń, w skarĹźyskim mieszkaniu na ulicy Kościuszki, należącym do dentystki pani Gąsiewiczowej, zbierali się emisariusze z krakowskich oddziałów sabotaĹźowo – konspiracyjnych Organizacji Orła Białego. W ten sposĂłb, powstała skarĹźyska filia tego ugrupowania, ktĂłra podejmowała śmiałe działania zbrojne, kierowane przeciwko okupantowi. Niestety juĹź w pierwszych dniach lutego 1940 roku, radomski oddział Gestapo dokonał pierwszych aresztowań członkĂłw wspomnianej organizacji, ktĂłra od tego czasu, swoje ruchy konspiracyjne, skonsolidowała ze skarĹźyskim harcerstwem. W ciągu kilku miesięcy Niemcy zdekonspirowali tajne ugrupowania sabotaĹźowe i w dzielnicy BĂłr rozstrzelano około 360 członkĂłw. Aby z tym faktem, nie umarł duch narodu polskiego, w SkarĹźysku powołano inne współdziałające ze sobą organizacje konspiracyjne. Do takich grup konspiracyjno - dywersyjnych naleĹźała teĹź, grupa Muszkieterzy, Komenda ObrońcĂłw Polski, Narodowa Organizacja Wojskowa i Polska Niepodległa.

JuĹź w roku 1940

W dniu 16 lutego aresztowano burmistrza miasta pana Tadkowskiego i jego zastępcę pana Maciejewskiego. Zostali oni rozstrzelani w Radomiu. W dniu 29 czerwca dokonano w Skarżysku największego masowego mordu na Kielecczyźnie. Rozstrzelano w lesie na Brzasku 760 osób, sabotażujących na niekorzyść niemieckiego wroga.

Rok 1941

Powstaje w SkarĹźysku obĂłz pracy przy zakładach „Hasag” (PFA). ObĂłz pochłonął około 35 000 istnień ludzkich. 20.05 powstanie getta Ĺźydowskiego (ponad 3 tys. osĂłb). W ZEORK-u powstaje placĂłwka Armii Krajowej.

1942

Z inicjatywy Ignacego Narbutta na terenie Skarżyska powstaje oddział Gwardii Ludowej, ale działał krótko i zostaje rozbity przez Niemców pod Zalezianką.
Władze hitlerowskie adaptowały budynek liceum Słowackiego dla potrzeb szpitala wojskowego. W dniu 18 czerwca przywieziono z aresztu ze Starachowic 22 osoby podejrzane o przynaleĹźność do AK i rozstrzelano je na Baranowskiej GĂłrze. W odwecie w końcu roku grupa Armii Krajowej wykonuje wyrok na kilku hitlerowcach w kasynie przy hotelu fabryki „Hasag”. Od tego roku skarĹźyska organizacja Armii Krajowej stanowiła podobwĂłd o kryptonimie „Morwa”. Pierwszym komendantem został por. Stanisław Ciaś. Na początku maja wspomnianego roku, ma miejsce likwidacja getta w SkarĹźysku. Ludność Ĺźydowską przewieziono do obozu zagłady w Treblince, gdzie została zagazowana. Po roku 1945 następowała sukcesywnie odbudowa przemysłu poddanego rabunkowej gospodarce niemieckiego wroga, co powoduje dalszy jego rozwĂłj i budowa nowych zakładĂłw.

Ewa Michałowska -Walkiewicz