Dodano: 22.12.19 - 13:47 | Dział: Godne uwagi

KONTROLERZY RUCHU LOTNICZEGO

Dość szybko po zakończeniu II Wojny Światowej okazało się, Ĺźe rosnący ruch lotniczy zaczął stanowić dla przedstawicieli nowego przecieĹź zawodu – kontrolerĂłw, coraz większy kłopot. Co prawda, jeszcze podczas samej wojny, w roku 1944, na mocy Konwencji o międzynarodowym lotnictwie cywilnym, powołano do Ĺźycia Międzynarodową Organizację Lotnictwa Cywilnego, jednak nie była ona w stanie sprostać tysiącom lokalnych problemĂłw na całym świecie. Poza tym, urzędnicy ich nie dostrzegali, a zidentyfikowanych przez lotnikĂłw i wskazanych zagroĹźeń nie rozumieli. JuĹź w latach 60. kontrolerzy zaczęli się więc zastanawiać nad sposobem samopomocy w coraz bardziej skomplikowanej sytuacji, ktĂłra ich samych dotykała najbardziej. Problem dotyczył głównie państw Europy Zachodniej, w ktĂłrej ruch lotniczy rĂłsł w tempie błyskawicznym. Nic więc dziwnego, Ĺźe inicjatywa wyszła właśnie stąd. Organizujące się samorzutnie krajowe organizacje kontrolerĂłw poczęły wymieniać między sobą pomysły na ogarnięcie lokalnych procedur i przepisĂłw w jedną całość, by system stał się przejrzysty, a co najwaĹźniejsze, bezpieczny dla wszystkich współuĹźytkownikĂłw przestrzeni powietrznej. Jest teĹź, co prawda, inna jeszcze wersja początkĂłw tej organizacji. Najstarsi kontrolerzy twierdzą, Ĺźe jej rzeczywistym ojcem załoĹźycielem był Jacob Wechtel, kontroler z Izraela, ktĂłry pierwsze prĂłby zjednoczenia kontrolerskiej braci podjął juĹź w roku 1956. Nie mogę tej teorii uznać za nieprawdopodobną. Zwłaszcza, Ĺźe podczas pięćdziesiątej, rocznicowej Konferencji Dorocznej, ktĂłra odbyła się w roku 2011 w Jordanii, część członkĂłw poprzednich zarządĂłw Federacji, poprzez telemost, odśpiewała 90-letniemu Wechtelowi, Happy Birthday.

Niemniej jednak, oficjalnie państw inicjujących ten ruch było na początku dwanaście, niczym dwunastu apostołów głoszących swe przesłanie dla braci lotniczej nowej, odradzającej się po wojennej poĹźodze, Europy. Po raz pierwszy spotkali się 19 paĹşdziernika roku 1961, w Amsterdamie. Na miejsce konferencji załoĹźycielskiej nowej organizacji wybrali „Centraal Hotel” połoĹźony w centrum miasta przy skwerze Leidseplein, na ulicy Leidse Bosje, co w wolnym tłumaczeniu moĹźna przełoĹźyć na „lasek Leiden”. Dziś po lasku pozostało zaledwie kilka małych drzew, hotel zlikwidowano, choć sam budynek, zmodernizowany i przemianowany na centrum konferencyjne, nadal tam stoi. Miejsce nosi obecnie nazwę „NH Amsterdam Centre”. W biurze menedĹźera obiektu wisi po dziś dzień fotografia frontonu niegdysiejszego hotelu.

Członkowie załoĹźyciele, przy współudziale około 250 reprezentantĂłw przemysłu lotniczego i organizacji legislacyjnych, powołali wĂłwczas do Ĺźycia pierwszą międzynarodową federację zrzeszającą stowarzyszenia kontrolerĂłw 12 państw Europy. Te kraje, to: Austria, Belgia, Dania, Finlandia, Francja, Holandia, Irlandia, Islandia, Luksemburg, Niemcy, Norwegia i Szwajcaria. Z kronikarskiego obowiązku odnotować naleĹźy, Ĺźe na sali obrad znaleĹşli się wĂłwczas rĂłwnieĹź delegaci stowarzyszeń Wielkiej Brytanii(1) i … Izraela.

Zebrani nazwali swą organizację początkowo, o czym mało kto dziś pamięta, … EFATCA (European Federation of Air Traffic Controllers’ Associations(2) ). I właśnie, pod koniec długiej dyskusji nad tą nazwą, zaproszony na spotkanie przedstawiciel IATA(3), J. L. Gilmore, podpowiedział kontrolerom, Ĺźe dla urzeczywistniania swych programowych celĂłw, federacja winna mieć charakter międzynarodowy, o reprezentacji światowej, sugerując „poszerzenie” jej działań na państwa innych kontynentĂłw. W ten sposĂłb aspiracje europejskie porzucono dla nadziei o nieodległym w czasie zjednoczeniu kontrolerĂłw całego globu, dzięki czemu owego dnia narodziła się IFATCA (International Federation of Air Traffic Controllers’ Associations(4)). Do dziś, pierwszy dzień jej istnienia – 20 paĹşdziernika, obchodzony jest kaĹźdego roku, jako Międzynarodowy Dzień Kontrolera Ruchu Lotniczego.

Jej pierwszym przewodniczącym został wybrany Ăłwczesny lider konferencji i szef holenderskiego stowarzyszenia kontrolerĂłw Leo „Tek” Tekstra, sekretarzem został przewodniczący stowarzyszenia niemieckiego – H. W. Thau, wiceprzewodniczącymi – sekretarz stowarzyszenia francuskiego M. Cerf oraz R. J. Sadet – wiceszef stowarzyszenia belgijskiego, skarbnikiem – skarbnik stowarzyszenia duńskiego – H. Thrane. RĂłwnocześnie do Ĺźycia powołano pismo informacyjne federacji – IFATCA Journal, ktĂłrego wydawcą został wybrany dotychczasowy wydawca magazynu stowarzyszenia niemieckich kontrolerĂłw Der Flugleiter – Walter Endlich. Ustalono, Ĺźe tymczasową siedzibą Federacji będzie Kolonia w Niemczech.

Uroczystego otwarcia konwencji załoĹźycielskiej dokonał J. W. F. Backer – Dyrektor Generalny Holenderskiego Departamentu Lotnictwa Cywilnego. To wystąpienie stało się wzorem dla wszystkich późniejszych konferencji, ktĂłre swą obecnością po dziś dzień zaszczycają przedstawiciele państwowych władz lotniczych krajĂłw-organizatorĂłw. Po nim głos zabrał świeĹźo wybrany Przewodniczący IFATCA, a następnie dwunastu przedstawicieli państw załoĹźycielskich podpisało akt zjednoczeniowy. Głos zabrali rĂłwnieĹź zaproszeni na uroczystość reprezentanci organizacji lotniczych: IATA – J. L. Gilmore, EUROCONTROL(5) – R. M. Soward, IFALPA(6) – C. C. Jackson oraz GATCO(7) – L. S. Vass.

W swym wystąpieniu „Tek” Tekstra zaznaczył, Ĺźe Federacja stanowić powinna dla swych członkĂłw platformę współpracy technicznej, jako fundamentu dla bezpiecznej i efektywnej nawigacji powietrznej oraz dbałości o ochronę wspĂłlnych interesĂłw zawodowych. Podkreślił szczegĂłlnie właśnie tę techniczną rolę Federacji powołanej dla wzmocnienia bezpieczeństwa ruchu lotniczego, przypominając, iĹź nie będzie ona pełnić funkcji związku zawodowego, a jedynie organizacji zrzeszającej lotniczych profesjonalistĂłw. Ustalono, Ĺźe przedstawiciele IFATCA będą regularnie brali udział we wszelkich spotkaniach stowarzyszeń regionalnych, jak rĂłwnieĹź w konferencjach ICAO, przedstawiając swoje rekomendacje dotyczące nowych procedur lotniczych i przepisĂłw.

Słowo ciałem się stało juĹź w roku 1963, kiedy to ICAO zaprosiła Federację do współudziału w swojej własnej konferencji. Niespełna rok później, w wydawanych przez ICAO dokumentach i zaleceniach, swĂłj wielki wkład w ich powstaniu, obok lotniczych władz Francji, Niemiec, Hiszpanii, Wielkiej Brytanii i USA, miała jedyna organizacja pozarządowa – właśnie IFATCA.

Federacja pomału, acz konsekwentnie, rosła w siłę i budowała sobie opinię poważnego, opiniotwórczego i profesjonalnego ciała lotniczych ekspertów. Podczas Dorocznej Konferencji roku 1966, która miała miejsce w Rzymie, jej przedstawicieli przyjął w murach watykańskich, na specjalnej audiencji, Papież Paweł VI.
Od początków swego istnienia Federacja brała czynny udział w obradach Międzynarodowej Organizacji Pracy. Podkreślić tu należy jej poważny udział w opracowaniach prawnych dotyczących kwestii socjalnych i pracowniczych obszaru lotnictwa cywilnego. Ta współpraca, rozpoczęta na początku lat 70. ubiegłego stulecia, trwa po dzień dzisiejszy.

Lata siedemdziesiąte, to takĹźe mozolny rozwĂłj potencjału osobowego samej Federacji. Dość powiedzieć, Ĺźe w roku 1970, spośrĂłd jej 26 członkĂłw-stowarzyszeń tylko 6 miało swe korzenie poza granicami Europy. To właśnie w roku 1970 IFATCA doprowadziła do zorganizowania dorocznej konferencji w kanadyjskim Montrealu, by swoje oddziaływanie przenieść na kolejne państwa, takĹźe spoza starego kontynentu. Niemieckie Siły Powietrzne – Luftwaffe, oddały wĂłwczas Federacji do dyspozycji samolot Boeing 707, ktĂłrym 180 kontrolerĂłw z Kolonii i Bonn poleciało do Kanady. Znaki wywoławcze samolotu – „IFATCA 70” - mĂłwiły całej braci lotniczej, Ĺźe oto na tę swoistą konkwistę wyruszyli kontrolerzy z Europy. Ten podbĂłj serc i umysłów udał im się wĂłwczas doskonale. IFATCA zamykając Doroczną Konferencję w Montrealu liczyła juĹź sobie 33 stowarzyszenia, zrzeszające łącznie 12 000 kontrolerĂłw!

Ale lata 70., to rĂłwnieĹź czas przeobraĹźeń i ogromnych wyzwań. Federację przez to niezwykłe, wszechobecne wtedy pole minowe politycznych i gospodarczych zawirowań, przeprowadzić miał jeden z najbardziej skutecznych przywĂłdcĂłw Federacji – Jean-Daniel Monin(8). Prezydentem organizacji był niespełna osiem lat, pomiędzy 1972 i 1978 rokiem. Jednak to na ten właśnie okres przypadły najtrudniejsze dla niej wyzwania.

To czas strajków kontrolerów we Francji, ich zwolnienie i zastąpienie operatorami wojskowymi. Siedmiu przywódcom strajku postawiono zarzuty o powodowanie swymi działaniami olbrzymich strat finansowych oraz wyrzucono ich z pracy. Jean-Daniel Monin prowadził wówczas intensywną akcję propagandową w mediach na ich rzecz oraz apelował żarliwie do prezydenta Francji o zmianę decyzji. Dopiero jednak zderzenie dwóch hiszpańskich samolotów, w wyniku którego śmierć poniosło 68 pasażerów jednego z nich(9), skłoniło głowę państwa do ugięcia się i przywrócenia do pracy wszystkich uprzednio zwolnionych kontrolerów cywilnych.

Jak widać, późniejsze, podobne działania prezydenta USA były zaledwie naśladowaniem rozwiązań stosowanych juĹź wcześniej przez przywĂłdcĂłw „postępowej” Europy. Z podobnym zresztą rezultatem. Róşna była tylko skala zagadnienia(10). Podobne problemy dotknęły wkrĂłtce rĂłwnieĹź Niemcy.

Dziś, po blisko półwieczu, podobnego eksperymentu próbują chyba władze naszego kraju.

Dopiero co zakończyły się w Polsce obchody Międzynarodowego Dnia Kontrolera Ruchu Lotniczego, a juĹź władze Agencji, mającej z załoĹźenia pilnować bezpieczeństwa na polskim niebie, prĂłbują podstępem znacznie osłabić niewygodny dla pracodawcy związek zawodowy. Kontrolerzy Lotniska Warszawa sprzeciwili się bowiem polityce zmierzającej do odejścia od właściwych zasad bezpieczeństwa w ruchu lotniczym na rzecz zwiększenia występowania ryzyka błędu przez kontrolerĂłw. Sprzeciw kontrolerĂłw wobec tych działań został potraktowany jako wypowiedzenie przez pracownikĂłw umĂłw o pracę – wbrew ich oczywistym intencjom i postulatom. Interpretując w sposĂłb oderwany od kontekstu oświadczenie kontrolerĂłw lotu, Agencja ogłosiła, Ĺźe „uznaje” wypowiedzenia złoĹźone przez pracownikĂłw, skutkiem czego w jej przekonaniu 33 członkĂłw Związku Zawodowego KontrolerĂłw Lotniska Warszawa znajduje się obecnie w okresie wypowiedzenia, a umowy rozwiążą im się z dniem 29 lutego 2020 roku. Sytuacja stanowi precedens w polskiej kontroli ruchu, u wielu osĂłb z przemęczenia pojawiły się juĹź problemy zdrowotne. W przypadku faktycznego niedopuszczenia tych osĂłb od 1 marca do pracy, mniej niĹź połowa całego zespołu warszawskiej WieĹźy będzie mogła stanąć do realizacji zadań. Końca problemu, pomimo związkowych prĂłb i wsparcia wielu innych organizacji, w tym zrzeszającej związki kontrolerskie w Unii Europejskiej (ATCEUC), pĂłki co nie widać. Niezrozumiałe jest w tym wszystkim, Ĺźe Państwowa Komisja Badania WypadkĂłw Lotniczych otrzymuje alarmujące sygnały, ale nie zajmuje w sprawie stanowiska. Wiele pism, w tym od organizacji nie związanych z kontrolerami z Okęcia, wysłano do Ministerstwa Infrastruktury. Ministerstwo wystosowało zaproszenie na rozmowy z organizacjami związkowymi na 18 grudnia, a następnie przesunęło termin na 3 stycznia. Mija kolejny tydzień absolutnego braku reakcji ze strony odpowiedzialnych za lotnictwo instytucji. Czy godzi się, aby toczyć spory ze związkami zawodowymi w Polskiej Agencji Ĺťeglugi Powietrznej tylko z tego powodu, Ĺźe pragną dbać o bezpieczeństwo pasaĹźerĂłw i pilotĂłw? O sprawie wie rĂłwnieĹź wspomniana w tym felietonie IFATCA, ktĂłra zapewne i teraz opowie się przeciw działaniom mogącym w jakikolwiek sposĂłb eskalować konflikt i zagraĹźać bezpieczeństwu pasaĹźerĂłw. Oby zdążyła. Przewodniczącemu Związku i Doradcy Agencja juĹź zablokowała dostęp do dotychczasowego miejsca pracy i odmawia na ten moment ich przywrĂłcenia.

...

1.- Stowarzyszenie kontrolerów Wlk. Brytanii dołączyło do IFATCA podczas pierwszej dorocznej konferencji w roku 1962.
2.- Europejska Federacja Stowarzyszeń Kontrolerów Ruchu Lotniczego.
3.- International Air Transport Association - Międzynarodowe Zrzeszenie Przewoźników Powietrznych
4.- Międzynarodowa Federacja Stowarzyszeń Kontrolerów Ruchu Lotniczego.
5.- European Organisation for the Safety of Air Navigation - Europejska Organizacja ds. Bezpieczeństwa Żeglugi Powietrznej
6.- International Federation of Air Line Pilots’ Association – Międzynarodowa Federacja Stowarzyszeń PilotĂłw Liniowych
7.- The Guild of Air Traffic Control Officers – Gildia KontrolerĂłw Ruchu Lotniczego.
8.- Autor miał wielki honor poznać i zaprzyjaźnić się z nim w latach 90. XX w.
9.- 5.03.1973 r. nad miejscowością Nantes, w południowej Francji, zderzyły się na wysokości 8230 metrów dwa samoloty: DC-9 linii Iberia, lecący z Palma na Majorce do Londynu i Convair 990 Coronado linii Spantax. Zginęło 68 osób, w większości Brytyjczyków wracających z wakacji. Wojsko zarządzało przestrzenią powietrzną od 26 lutego. Władze upierały się przy braku związku pomiędzy przejęciem kontroli przez wojsko, a wypadkiem. Strajk zakończył się 21 marca 1973 r..
10.- 5.08.1981 r. prezydent USA Ronald Reagan nakazał zwolnienie 11 345 strajkujących kontrolerów cywilnych i zastąpienie ich kontrolerami wojskowymi.

Sławomir M. Kozak

(felieton jest fragmentem mającej się ukazać w roku 2020, nakładem wydawnictwa „Oficyna Aurora”, książki wspomnieniowej Autora, zatytułowanej „Kochankowie Modliszki”.)