Dodano: 08.08.20 - 14:06 | Dział: Śladami naszych przodków

Cerkiew św. Michała Archanioła w Smolniku

Na liście światowego dziedzictwa UNESCO

W 2013 roku, cerkiew w Smolniku została wpisana na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Włączona ona została jednocześnie, do podkarpackiego Szlaku Architektury Drewnianej. Pierwsza wzmianka historyczna o istnieniu prawosławnej cerkwi w Smolniku, pochodzi z rejestru poborowego ziemi sanockiej z 1589 roku.

Wraz z lokowaniem wsi Smolnik

Przypuszcza się, że drewniana świątynia mogła być zbudowana wraz z powstawaniem wsi, czyli po roku 1530. Cerkiew ta uległa najprawdopodobniej pożarowi lub powodzi, ponieważ struktura kamienna z jednej strony cerkwi, jest w stanie gorszym. Cerkiew ta została spalona w październiku 1672 roku, najprawdopodobniej w wyniku najazdu oddziałów mongolskich. Po 1672 roku wzniesiono tutaj kolejną cerkiew również drewnianą, w nieco innej lokalizacji mającej zapewnić lepszą ochronę przed wszelkimi najazdami.

Nowa świątynia

Budowa nowej świątyni, zakończona została oficjalnie dnia 1 sierpnia roku 1791. Całe wyposażenie starej świątyni zostało przeniesione do nowej cerkwi. Pierwszym parochem cerkwi z 1791 roku, był Daniel Hryniewiecki. Pierwszy gruntowny remont wspomnianej cerkwi został przeprowadzony w 1921 roku, przy znacznym wsparciu finansowym miejscowej ludności. Nastąpiła wówczas wymiana dachu gontowego na blaszany oraz dokonano renowacji ikonostasu. Funkcję parafialnej świątyni greckokatolickiej pełniła wspomniana cerkiew do 1951 roku, kiedy to Smolnik powrócił do granic Polski, zaś miejscowa ludność została wysiedlona do USRR. Opuszczona świątynia wraz z cerkiewnym cmentarzem była często dewastowana i rozgrabiana, zamieniona na magazyny i spichlerze. W latach 1969-1970, przeprowadzono tutaj podstawowe prace remontowe. Zaś w dniu 6 marca 1969 roku cerkiew została wpisana do rejestru zabytków, co miało sprzyjać możliwości udzielenia pomocy finansowej od władz państwowych na kolejne remonty. Część wyposażenia cerkwi w Smolniku, została zakwalifikowana do przeniesienia do składnic pocerkiewnych w Łańcucie.

XXI wiek

Generalny remont świątyni został przeprowadzony w latach 2004-2005. W 2009 roku, rozpoczęto prace konserwatorskie polichromii znajdujących się na ścianach i w kopule prezbiterium, a także wykonano aranżację prezbiterium. Na przycerkiewnym cmentarzu, który był niejednokrotnie dewastowany zachowało się tylko kilka nagrobków. Nagrobki te w miarę możliwości poprawiono, aby nie uległy one całkowitemu zniszczeniu. Cerkiew w Smolniku reprezentuje typ budowli bojkowskiej. Typ architektoniczny cerkwi bojkowskiej jest trójdzielny, z podziałem na przedsionek cerkiewny czyli tak zwany babiniec, nawę oraz prezbiterium. Wszystkie te komponenty osiągają w cerkwiach bojkowskich zbliżone rozmiar, a ich kilkakrotnie łamane dachy są wykończone ośmiobocznymi lub czworobocznymi kopułami. Dzwonnice cerkiewne na ogół są konstrukcjami wolno stojącymi, rzadko pojawia się wieża usytuowana nad babińcem. Cerkiew bojkowska to na ogół budowla drewniana, tak zwana ciepła. Jest to dzisiaj jedyny zachowany obiekt sakralny tego typu w Bieszczadach i jeden z trzech w całym kraju. Wszystkie części budynku wieńczą cebulaste kopułki z krzyżami na szczycie namiotowych dachów. Całość okala piękny okap.

ZbiĂłr ikon cerkiewnych

Ikonostas cerkiewny znajdujący się we wspomnianej świątyni, został w większej części zniszczony po 1951 roku. Jedynym elementem oryginalnego wyglądu cerkwi jest fragment polichromii przedstawiający kotarę podtrzymywaną przez anioły oraz puste kartusze, w których pierwotnie znajdowały się postacie proroków starotestamentowych. Ikony zaśnięcia Bogurodzicy i Hodigitria, datowane są na 1547 rok, co jest prawdziwą perłą wspomnianej świątyni.

Ewa Michałowska – Walkiewicz