Dodano: 17.10.20 - 15:16 | Dział: Śladami naszych przodków

Komisja Edukacji Narodowej

Komisja nad Edukacją Młodzi Szlacheckiej Dozór Mająca

KEN, to centralny organ władzy oświatowej w osiemnastowiecznej Polsce. Był on zależny jedynie od Sejmu i polskiego króla. Został on powołany do istnienia w Rzeczpospolitej Obojga Narodów, przez Sejm Porozbiorowy dnia 14 października w roku 1773, na wniosek króla Stanisława Augusta Poniatowskiego.

Władza oświatowa

Komisja Edukacji Narodowej była pierwszą w Polsce jak też i na Starym Kontynencie, władzą oświatową o charakterze współczesnego ministerstwa. Komisja ta, została powołana głównie dlatego, że edukacja podstawowa i średnia były w naszym kraju organizowane przez zakon jezuitów na bardzo niskim poziomie. Taki system edukacji nakierowany był przede wszystkim na kształcenie w zakresie teologii katolickiej w języku łacińskim. Zaś inne przedmioty były traktowane jako podrzędne i mniej znaczące. System ten cechował swoisty konserwatyzm i jak nietrudno się domyśleć, nietolerancję wobec innych wyznań.

Rozwiązanie zakonu

W 1773 roku zakon jezuitów został rozwiązany przez papieża Klemensa, co w Polsce groziło upadkiem edukacji, ale też dało impuls do głębokich reform szkolnictwa. Komisja powstała formalnie na mocy uchwały Sejmu i przejęła dawne majątki skasowanego zakonu.

Skład komisji

Pierwotny skład Komisji liczył 8 osób, w tym 4 senatorów i 4 posłów reprezentujących Koronę i Wielkie Księstwo Litewskie. Pierwszym prezesem został biskup wileński Ignacy Jakub Massalski. On to na wspomnianym stanowisku dokonał wielu nadużyć finansowych w szkołach litewskich i w niedługim czasie został usunięty. Najbardziej zasłużonymi, oficjalnymi członkami KEN-u byli posłowie wywodzący się z magnackich rodzin, a byli to Adam Czartoryski, Joachim Chreptowicz, Ignacy Potocki oraz Andrzej Zamoyjski. Ponadto w pierwszym składzie Komisji był biskup płocki Michał Poniatowski, a także Antoni Poniński oraz August Sułkowski.

Protektorat krĂłla

Dzięki osobistemu protektoratowi polskiego króla, Komisja Edukacji Narodowej miała niemal zupełną swobodę działań. Eksperci pod wodzą Hugona Kołłątaja opracowali trzystopniowy model szkół podstawowych i średnich. Najniższym stopniem były szkoły parafialne przeznaczone dla niższych stanów (chłopów i mieszczan), pośrednim szczeblem były państwowe szkoły powiatowe, do których trafiały dzieci z rodzin szlacheckich. Wspomnieć tu należy, że były one też otwarte dla najzdolniejszej młodzieży ze stanów niższych, zaś stopniem najwyższym były dwa uniwersytety w Wilnie i Krakowie.

Towarzystwo Ksiąg Elementarnych

W ramach reformy edukacji podstawowej, stworzono Towarzystwo Ksiąg Elementarnych, które opracowało pionierskie podręczniki wymagające często tworzenia polskiej terminologii, która do dzisiaj jest podstawą nazewnictwa w naukach ścisłych. Należy dodać, że aż do roku 1780 język polski nie był osobnym przedmiotem nauczania, stał się nim dopiero dzięki pracom Komisji Edukacji Narodowej.

Ewa Michałowska - Walkiewicz