Piątek 19 Kwietnia 2024r. - 109 dz. roku,  Imieniny: Alfa, Leonii, Tytusa

| Strona główna | | Mapa serwisu 

Książka Rudolfa Jaworka

dział: "Na zachodzie bez zmian?"

Wszystkich w dziale: 36, strona 16 z 36
<<<  -  6  7  8  9  10  11  12  13  14  15  16  17  18  19  20  21  22  23  24  25  26  -  >>>

Część 16
Agonia polskiej państwowości

Pierwszy rozbiór Polski, przypieczętowany traktatem podpisanym w Petersburgu miał miejsce 5.08.1772r. Prusy zyskiwały w jego wyniku połączenie między Pomorzem Zachodnim a Prusami Wschodnimi.
W latach 1762-1774 Prusy wykształciły metodę wykorzystywania konfliktu polsko-rosyjskiego do wzmacniania swej pozycji międzynarodowej. Nabyte kosztem Polski tereny były poddane intensywnej germanizacji. Do jej zrealizowania Fryderyk II wykorzystał kościół, szkołę, pracodawców i kolonizację. Cytowany autor tak opisuje te działania:
Germanizacja przez kościół Germanizacja ta szła przez kościół poprzez nakaz władania językiem niemieckim obowiązujący duchownych zarĂłwno świeckich jak zakonnych. 22.V.1764 wydane zostały specjalne „Circulare wegen EinfĂźhrung der deutschen Sprache in Oberschlesien” skierowane do generalnego wikariatu diecezji wrocławskiej dla GĂłrnego Śląska i do klasztorĂłw gĂłrno-śląskich. Moc tego cyrkularza rozciągnięta jednak została i poza GĂłrny Śląsk, gdyĹź rozporządzenie komory wrocławskiej z 4.IV.1764 nakazywało władzom powiatowym donieść, „czy i o ile kaĹźdy nie władający dotąd językiem niemieckim duchowny waszego powiatu przykłada się do niemieckiego języka – przy tym niech wam słuĹźy za przewodnią myśl ten wzgląd, iĹź nie wolno wam do stanu duchownego świeckiego czy zakonnego zaproponować takiego osobnika, ktĂłry by zupełnie nie posiadał języka niemieckiego.”

Reformacja w Niemczech, która głosiła odejście w obrzędach kościelnych od łaciny na korzyść języka narodowego, tak by parafianie mogli rozumieć głoszone Słowo Boże, miała i swój pozytywny skutek, gdyż umożliwiała w zborach ewangelickich na Śląsku posługiwania się językiem ludu czyli polskim. Ten stan sprawił, że po Wiośnie Ludów na Śląsku, zwłaszcza cieszyńskim, wśród ewangelików, odrodziła się stosunkowo wcześnie polska tożsamość narodowa.

Germanizacja przez szkołę.
Drugim potężnym narzędziem germanizacji stała się szkoła. Liczne zarządzenia wydawane w stosunku do Śląska nakazywały nauczycielom, obowiązek władania językiem niemieckim w tej intencji, by język niemiecki w nauczaniu szkolnym zajął miejsce łaciny. W związku z tym utrudniano przyjmowanie do szkół udzielających nauki po łacinie: „nie wolno odtąd (1764) udzielać pozwolenia uczęszczania do szkoły łacińskiej dziecku, ktĂłre by przedtem w egzaminie, złoĹźonym przed radcami ziemiańskimi i podatkowymi, nie wykazało się osobnym uzdolnieniem do tego studium”; w r. 1765 wyłączono od tego studium synĂłw „chłopĂłw, karczmarzy, ogrodnikĂłw i innego gminu ludzi”, w miastach zaś „dzieci zwyczajnych rzemieślnikĂłw i najemnikĂłw”. RĂłwnolegle z tym tępił Fryderyk II drobne polskie szkółki wiejskie.
Przymus szkolny, ogłoszony w r. 1763, mĂłgł przy tym systemie bardzo rychło przynieść nieobliczalne szkody; w kolizji z nową zasadą stanęła jednak polityka oszczędnościowa Fryderyka II; niemniej w przyszłości przymus szkolny i nauczanie w języku niemieckim stać się miały jednym z najpotężniejszych narzędzi germanizacji. Podróşnik angielski, zwiedzający w tym czasie Śląsk, uczynił uwagę, Ĺźe „obecny rząd stara się język polski wytępić i zaprowadzić niemiecki’. Ale zauwaĹźa dalej: „postępuje to powoli, a szlachta i duchowni, ktĂłrzy niewiele więcej są oświeceni od ludu, mało mają upodobania w nowym zarządzeniu. Starzy księża starają się, aby lud nienawidził nowy język, i budzą podejrzenia, jakoby przez to chciano zaprowadzić nową religię”. RĂłwnolegle ze szkołą germanizował i obowiązek słuĹźby wojskowej.
Walka pracodawców z językiem polskim.
Dalszym narzędziem germanizacji miała się stać wielka własność. Pod datą 8.VI.1764 ukazało się rozporządzenie Fryderyka II wydane „z powodu zaprowadzenia języka niemieckiego na GĂłrnym Śląsku i w innych okolicach polskich na Śląsku”, skierowane do „radcĂłw ziemiańskich na GĂłrnym Śląsku oraz wrocławskiego, niskiego, śrĂłdzkiego, trzebnickiego, oleśnickiego, namysłowskiego, kluczborskiego i sycowskiego powiatu” Postanowiono w nim:
„PoniewaĹź usilnie pragniemy, aby w tych okolicach i miejscowościach, gdzie poddani władają tylko językiem polskim, język niemiecki coraz więcej się rozpowszechniał, wobec czego polskim proboszczom polecono w przeciągu roku w języku niemieckim się wydoskonalić; poniewaĹź polscy nauczyciele mają być usunięci a ich posady objąć ludzie, ktĂłrzy rozumieją po niemiecku i po polsku i młodzieĹź mogą w języku niemieckim uczyć; poniewaĹź następnie tego celu u dorosłych się nie osiągnie, ani teĹź nigdy osiągnąć nie moĹźna, jeśli dziedzice sami nie będą skłonni do przyłoĹźenia ręki w tej dobrej sprawie; czujemy się zniewoleni niniejszym rozporządzić i ustanowić, aby 1) Ĺźadne dominium pod karą 10 tal. za wypadek wykroczenia nie odwaĹźyło się od dzisiejszego dnia ze swoich poddanych obojej płci przyjmować kogokolwiek za służących lub za czeladĹş folwarczną, ktĂłry by po niemiecku nie rozumiał; 2) Ĺźadnej dziewczynie, ktĂłra 16 roku jeszcze nie ukończyła nie wolno z ogłoszeniem tego rozporządzenia udzielić pozwolenia na małżeństwo, dopĂłki się po niemiecku nie nauczy; 3) poddanemu płci męskiej, ktĂłry nie ukończył 20 roku Ĺźycia, nie naleĹźy rĂłwnieĹź udzielać pozwolenia na oĹźenienie się, pĂłki się po niemiecku nie nauczy, poniewaĹź poddanym nieletnim obojej płci dosyć czasu pozostaje, by z językiem niemieckim dostatecznie się zapoznać”.

Germanizację przeprowadzono dalej przez systematyczne usuwanie Polaków z urzędów, przez wykupywanie ziemi z rąk polskich i poprzez pierwsze próby wywłaszczenia, które miały objąć właścicieli ziemskich mających miejsce zamieszkania na obszarze pozapruskim.
Teorię umiejętnej germanizacja (poprzez teatr, ktĂłry sceny z Ĺźycia polskiego przedstawiać winien w języku niemieckim) wyłoĹźył z początkiem XIX wieku Goethe („Vorschlag zur EinfĂźhrung der deutschen Sprache in Polen”).

Germanizacja przez kolonizację. Fryderyk II odziedziczył po swoich poprzednikach jeszcze jedną ideę, której dał udoskonalony wyraz:kolonizację.

Kolonizacja fryderycjańska w mniejszym stopniu objęła Prusy Wschodnie, w większym Śląsk, ziemie nadnoteckie i ziemie w r. 1772 do Prus przyłączone. Kolonizował Fryderyk II przy pomocy Niemców ściąganych z obszaru całej Rzeszy, ale także przy pomocy żywiołu niemieckiego ściąganego z Polski.
W Nowej Marchii „polonische Kolonisten”, tj. Niemcy z Polski stanowili 64,69% ogółu nowo sprowadzonych osadnikĂłw. (Osiedlanie przeróşnych „BaltendeutschĂłw” w „Wartheagu” w r. 1939-40 ma tedy we Fryderyku II swĂłj prawzĂłr).
Obliczono, Ĺźe Fryderyk II osiedlił w Prusach KrĂłlewskich i nad Notecią 1885 rodzin, na Śląsku 14 050, razem zaś 104 852 głów. Był to nowy zaczyn niemczenia, gdyĹź ostatecznie proces niemczenia ludności polskiej, a nie kolonizacja, prowadził do zmiany oblicza narodowego ziem „przyłączonych”.
Kolonizacja proces ten przyśpieszała. Z polskiego punktu widzenia najgroĹşniejsza była kolonizacja obszaru nadnoteckiego. Rozpoczęli ją – jeszcze przez rozbiorami – polscy właściciele tych ziem, mając na oku cele gospodarcze, polityczne i demograficzne.
Fatalne rządy sprawiły, że potężne niegdyś państwo polskie chyliło się do upadku. I wtedy, jakby w przedśmiertelnym zrywie pojawiają się w nim siły zmierzające do jego odrodzenia. Miały one wyraźny charakter antyrosyjski, a wspierane były (nie bezinteresownie) przez Prusy. Te nie chcąc dopuścić do przymierza polsko-rosyjskiego, do którego dążył król, wsparły stronnictwo patriotyczne. Poseł Prus w Warszawie Buchholz interweniował nawet u ambasadora rosyjskiego w Warszawie Stackelberga w tej sprawie.
Zachęceni wsparciem Prus patrioci zabrali się do naprawy państwa w wyniku czego uchwalono Konstytucję 3 maja. Prusy wspierając ten ruch ozdrowieńczy miały na celu stworzenie sytuacji, w której mogliby uszczknąć z ziem polskich Gdańsk i Toruń.

W aktualnej sytuacji międzynarodowej w grudniu 1789 r. krĂłl pruski – wydał oświadczenie w ktĂłrym podkreślił „korzyści polityczne w ustanawianiu doskonałego wewnętrznego rządu w Polsce, ktĂłry by jej egzystencję polityczną zapewnił”.
Pod wpływem tego typu gestów podpisano w marcu 1790 r. przymierze polsko-pruskie. Tym czasem minister króla pruskiego Hertzberg wysunął pomysł by Austria zwróciła Polsce Galicję odbierając w zamian księstwa naddunajskie od Turcji, zaś Polska w zamian za Galicję odda Prusom Gdańsk i Toruń.
Realizacji tej koncepcji przeszkodziła Anglia nie zezwalając na osłabienie Turcji. Uchwalenie Konstytucji 3 maja wywołało wojnę Polski z Rosją. Ta w tym celu zawarła pokój z Turcją by wzmocnić swe siły. Polska zgodnie z traktatem z 1790 r. zwróciła się o pomoc do Prus, lecz te teraz miast jej pomóc zwróciły się przeciw niej podpisując przymierze z Rosją i akt drugiego podział Polski. Prusy uzyskały tą drogą pożądane miasta Gdańsk, Toruń ponadto Wielkopolskę i Polskę środkową.
Zbrojny protest narodu (Kościuszko) wobec tej grabieży zakończył się 3 rozbiorem Polski.
„Traktat podziałowy z r. 1795 oddawał Austrii obszar na północ od zachodniej Galicji, czyli resztę Małopolski jako tzw. „Galicję Nową”. Prusy otrzymywały Mazowsze z Warszawą i Podlasie jako „Nowe Wschodnie Prusy”. Rosja pozostałą cześć Polski wraz z Kurlandią, ktĂłra aĹź do trzeciego rozbioru była lennem Polski. Upragnionego Krakowa Prusy nie otrzymały......

Wszystkich w dziale: 36, strona 16 z 36
<<<  -  6  7  8  9  10  11  12  13  14  15  16  17  18  19  20  21  22  23  24  25  26  -  >>>

• Strona główna
• Powitanie
• Napisz artykuł
• Redakcja
• Działy
• Bannery Kworum
• Współpraca
• Linki
• Kontakt