Sobota 20 Kwietnia 2024r. - 111 dz. roku,  Imieniny: Agnieszki, Amalii, Czecha

| Strona główna | | Mapa serwisu 

Książka Rudolfa Jaworka

dział: "Na zachodzie bez zmian?"

Wszystkich w dziale: 36, strona 21 z 36
<<<  -  11  12  13  14  15  16  17  18  19  20  21  22  23  24  25  26  27  28  29  30  31  -  >>>

Część 21
W 1886 roku przeprowadzona została ustawa kolonizacyjna. Bismarck zdołał pozyskać większość w parlamencie dla uchwalenia wydatków w wysokości 100 mln marek na wykup ziemi z rąk polskich w tzw. prowincjach wschodnich i przekazanie jej kolonistom niemieckim. Chodziło nie tylko o jej wykup, ale i wzmocnienie niemieckiego stanu posiadania.
„Ĺťelazny kanclerz” liczył na kryzys wielkiej własności polskiej w Poznańskiem. Po osiągnięciu pierwszych drobnych sukcesĂłw trafił jednak na zorganizowany opĂłr.
Obrona polska miała charakter zarówno gospodarczy, jak i moralny. Presja społeczna okazała się na tyle silna, by położyć kres wyprzedawaniu ziemi Niemcom. Polskie organizacje kredytowe utworzone w tym celu: Bank Ziemski, Związek Spółek Zarobkowych księdza Piotra Wawrzyniaka oraz Bank Związku Spółek Zarobkowych skutecznie przychodziły z pomocą- ratowały od upadłości, a także ułatwiały nabywanie ziemi przez Polaków.

Dzięki zorganizowanym działaniom polskim wyniki bismarckowskiej akcji kolonizacyjnej okazały się kompromitująco słabe. Co więcej, wkrótce rozpoczął się proces odwrotny: korzystając ze zwyżki cen ziemi, niektórzy osadnicy niemieccy w Poznańskiem zaczęli sprzedawać swe gospodarstw Polakom, by móc osiedlić się w zachodnich prowincjach Rzeszy.
„Ĺťelazny kanclerz” przegrał rĂłwnieĹź tę walkę i, jak określili to współcześni, „obudził PolakĂłw”:
„Oto gwałcąc na kaĹźdym kroku te mimowolne uczucia kaĹźdego Polaka i poniewierając najdroĹźszymi naszymi instynktami, Bismarck wywołuje reakcję patriotyczną, potężniejszą od największego ucisku, ktĂłry wywrzeć jest w stanie i rozbudza świadomość narodową i poczucie obowiązku narodowego nawet tam, gdzie juĹź od wiekĂłw uśpione były (...).
Jeszcze większy dług wdzięczności winniśmy Bismarckowi za jego niezachwianą wiarę w siłę i żywotność naszego narodu. My sami zwątpiliśmy, ale Bismarck wiedziony poczuciem nienawiści, równie nieomylnym, jak poczucie miłości, odgaduję iskrę pod popiołem i drży, żeby się znowu w płomień nie roznieciła. Ten kanclerz najpotężniejszego mocarstwa w Europie, przed którym korzą się króle i narody, śledzi z natężona uwagą każdy objaw zatajonego życia narodu, wykreślonego z karty Europy (...).

Ta wiara Bismarcka w sprawę polską jest godną tym większego zastanowienia, Ĺźe po długiej przerwie jest on pierwszym mężem stanu, ktĂłry się z nami liczy”. (Stanisław Szczepanowski: „Bismarck obudził PolakĂłw”)

Bismarck po zwolnieniu go ze stanowiska kanclerza Rzeszy, nie zaniechał antypolskich działań. Pod jego patronatem powstał w 1894 roku „Związek dla Popierania Niemczyzny na Kresach Wschodnich”. Od inicjałów załoĹźycieli związek ten nazwano potocznie H.K.T.- po polsku „hakata”. „Hakata” miała na celu akcję germanizacyjną, zjednywanie dla niej NiemcĂłw, bojkot wszystkiego co polskie.

W tym czasie narodziła się w Niemczech teoria (rozwinięta przez filozofa Nikolaia Hartmanna), że Polaków należy wytępić. Wówczas jednak antypolskie działania skrajnych nacjonalistów niemieckich podejmowane były, bądź co bądź, w ramach państwa praworządnego o ustroju parlamentarnym i pozostawiały Polakom pewne możliwości obrony.
„Hakata” intensywnie rozwijała swoją działalność i uzyskała silne wsparcie rządu, ktĂłry zaostrzył kurs antypolski.

W maju 1901 roku wstrząsnęły całą Polską i zaniepokoiły świat zajścia we Wrześni. Dzieci polski, zmuszone do odmawiania pacierza po niemiecku, zareagowały oporem, który nauczyciele niemieccy na próżno próbowali przełamać biciem. Na krzyk katowanych dzieci zbiegali się rodzice i tłum wdarł się do szkoły. Nastąpiły aresztowania, represje, ale tym razem reakcja Polaków była silniejsza i powszechniejsza aniżeli mógł się spodziewać rząd niemiecki.

Sławny juĹź w tym czasie polski pisarz Henryk Sienkiewicz zaapelował w obronie polskich dzieci do wszystkich narodĂłw. W europejskich parlamentach odezwały się głosy potępiające postępowanie NiemcĂłw we Wrześni. Te głosy z zagranicy sprawiły swoje i przerwały nieludzką praktykę wobec dzieci jednak walka z polskością nie ustała. W 1904r. wydano zarządzenie ograniczające parcelację i poddające nowe budownictwa pod nadzĂłr policji. Ta w majestacie prawa zaczęła zakazywać wznoszenia nowych domĂłw przez PolakĂłw. Z tego czasu znany jest tzw. wĂłz Drzymały, ktĂłry nie mogąc na swej ziemi wybudować domu zamieszkał wraz z rodziną w wozie. (A.L. Szcześniak op. cit. s.230 –232).

W zaborze austriackim, w czasie po Wiośnie LudĂłw, a zwłaszcza po przegranej wojnie z Prusami (1866) następowała wolna, lecz korzystna zmiana dla polskości. Galicja otrzymała pewien zakres autonomii, ktĂłrej podstawę stanowił sejm krajowy z prawem uchwalania ustaw w dziedzinie oświaty, kultury, budownictwa publicznego i zakładĂłw dobroczynnych. W skład rządu cesarstwa weszło kilku PolakĂłw, a garstka arystokratycznych rodĂłw jak Tarnowscy, Zamoyscy, Potoccy, Gołuchowscy, Lubomirscy i inni, ktĂłrym przyznano status szlachty cesarstwa – Ĺźyła dostatnio i w wielkim stylu.
Hrabia Gołuchowski, gubernator Galicji został nawet premierem rządu cesarstwa. Niestety większość polskiej ludności w Galicji stanowili chłopi, którzy żyli w niespotykanej w całej Europie biedzie. Żyli krótko, jeżeli nie udało im się emigrować na Śląsk lub za Ocean. Nie mniej mimo tej nędzy, dzięki oświacie, ze społeczeństwa tego zaczęła wyrastać uświadomiona narodowa inteligencja, której działanie zaowocowało stworzeniem inspektoratów przemysłowych, zakładów ubezpieczeń i innych zdobyczy socjalnych.
Na czele Rady Szkolnej Krajowej stanął prof. Michał Bobrzyński, JĂłzef Ignacy Kraszewski załoĹźył „Macierz Szkolną”, Adam Asnyk utworzył Towarzystwo Szkoły Ludowej. Gimnazja galicyjskie stawały się coraz bardziej „chłopskimi” i coraz więcej ich absolwetnĂłw kończyło studia akademickie. W ten sposĂłb rodziła się na tych ziemiach polska inteligencja, ktĂłra później odegrała olbrzymią rolę w dziedzinie uświadomienia narodowego.

W latach 1870-1890 we wszystkich zaborach mamy do czynienia z intensywną polityka wynaradawiania Polaków. Jednak kiedy po zakończeniu wojny na Bałkanach Europa podzieliła się na dwa wrogie sobie bloki państw, problem Polski ponownie ożywił umysły polityków. Niemcy przewidując wojnę z Rosją rozważali możliwość stworzenia wspólnie z Austriakami armii polskiej i odbudowanie Polski z ziem zaboru rosyjskiego.
W Austrii opracowano plany odbudowy Polski pod berłem cesarza Franciszka Józefa i roztoczono opiekę nad polskimi organizacjami paramilitarnymi (Sokół, Strzelce). Powstał zamiar wywołania w razie wojny powstania w Królestwie.

Wybuchła wojna. Solidarność mocarstw rozbiorowych względem Polski legła w gruzach. Teren Polski stał się polem walk, a zaborcy podejmowali próby pozyskania dla swych celów żyjących tu mieszkańców. W miarę przedłużania się zmagań wojennych strony konfliktu starały się zyskać poparcie Polaków przez coraz bardziej szczodre obietnice przyszłej autonomii......

Wszystkich w dziale: 36, strona 21 z 36
<<<  -  11  12  13  14  15  16  17  18  19  20  21  22  23  24  25  26  27  28  29  30  31  -  >>>

• Strona główna
• Powitanie
• Napisz artykuł
• Redakcja
• Działy
• Bannery Kworum
• Współpraca
• Linki
• Kontakt