Sobota 27 Kwietnia 2024r. - 118 dz. roku,  Imieniny: Sergiusza, Teofila, Zyty

| Strona główna | | Mapa serwisu 

dodano: 06.01.24 - 17:06     Czytano: [364]

Dział: Kresy w życiu Polski i narodu polskiego

Sport w polskim Wilnie 1919-1939

Wilno było do szpiku kości polskim miastem, dlatego odegrało ono także dużą rolę w dziejach polskiego sportu. I to nie tylko dużą, ale i pionierską rolę w dziejach sportu polskiego.

Profesor Uniwersytetu Wileńskiego Jędrzej Śniadecki był pionierem wychowania fizycznego w Polsce. W latach 1805-06 publikował w "Dzienniku Wileńskim" rozprawę O fizycznym wychowaniu dzieci (nowe wydanie 1956), które pojmował szeroko kierowaniem fizycznym rozwojem człowieka.

3 grudnia 1905 roku zostało założone w Wilnie nielegalne polskie Towarzystwo Gimnastyczne "Sokół", którego prezesem został dr L. Czarkowski. Tego dnia zapisało się do Towarzystwa 170 osób, a w 1910 roku miało ono już 300 członków. Członkiem honorowym wileńskiego "Sokoła" została w 1907 roku Eliza Orzeszkowa. W okresie I wojny światowej (1914-18) i walk o Wilno (1918-20) działalność wileńskiego "Sokoła" prawdopodobnie całkowicie zamarła.

Międzywojenne Wilno miało dużo większy udział w historii sportu polskiego. Było siedzibą wielu klubów sportowych: poza dobrym żydowskim klubem Makkabi Wilno, wszystkie inne były polskie (Litwini stanowiący mikroskopijną grupą mieszkańców posiadali mały klub sportowy, nieodgrywający jednak żadnej roli w sporcie wileńskim; sport litewski w Wilnie zaistniał dopiero po 1939 r., a przede wszystkim po 1945 r. kiedy Wilno zostało ostatecznie przyłączone do Związku Sowieckiego i w mieście zaczęli osiedlać się Litwini z Litwy Kowieńskiej).

Sport polski w międzywojennym Wilnie zapoczątkowały powstałe drużyny piłki nożnej. W Wilnie powstały wówczas następujące polskie kluby piłkarskie i wielosekcyjne: wojskowe lub cywilno-wojskowe: Śmigły Wilno, WKS 1ppLeg Wilno, WKS 5pp Wilno, WKS 6 ppLeg Wilno i Pogoń Wilno (istniejący do 1929 roku), cywilne: Ognisko Wilno, Polonia Wilno, Elektrit Wilno (klub zakładów Elektrit), Lauda Wilno, Strzelec Wilno, Sokół Wilno, 3 psap Wilno, PPW Wilno, Drukarz Wilno, Wilja Wilno i akademicki AZS Wilno. W 1922 roku został utworzony Wileński Okręgowy Związek Piłki Nożnej należący do Polskiego Związku Piłki Nożnej w Warszawie.

Piłkarska drużyna Wojskowego Klubu Sportowego 1 ppLeg istniała w latach 1926-33. Zespół złożony był z żołnierzy stacjonującego w Wilnie 1 Pułku Piechoty Legionów. Występował w rozgrywkach polskiej okręgowej ligi Wilno - Klasa A i w sezonach 1928, 1931 i 1932 zdobywał tytuł mistrzowski okręgu wileńskiego i tym samym trzykrotnie grał w grupach eliminacyjnych dla mistrzów okręgówek, walczących w barażach o awans do I ligi krajowej. Największe szanse wejścia do ligi krajowej klub miał w 1932 roku, dochodząc w eliminacjach do półfinału (przegrał z Legią Poznań). W 1933 roku połączył się z WKS 6 ppLeg Wilno i utworzył nowy klub: Wojskowy Klub Sportowy Śmigły Wilno. WKS 6 ppLeg Wilno wybudował w latach 1923-24 wojskowe boiska sportowe przy ul. Kościuszki, jako stadion pułkowy (aktualnie jest stadionem miejskim), z którego korzystały kluby cywilne. Także wojskowe kluby sportowe Lauda i Wilja walczyły w różnych rozgrywkach o mistrzostwo Polski. Chlubiły się one doskonałymi jeźdźcami i strzelcami oraz biegaczami.

Największym (1600 członków) i najlepszym klubem piłkarskim był założony w 1933 roku przez grupę oficerów Wojska Polskiego stacjonujących w garnizonie wileńskim, Wojskowy Klub Sportowy Śmigły Wilno (przydomek "Duma Kresów") w miejsce klubów WKS 1ppLeg Wilno i WKS 6 ppLeg Wilno. 8 kwietnia 1933 roku Śmigły Wilno rozegrał swój pierwszy mecz z drużyną z Siedlec, pokonując ją 3:1. Jego drużyna należała do czołówki okręgowej krajowej, a następnie krajowej. Klub zajął 2. miejsce w grupie finałowej o awans do I ligi - 1936/1937 i następnie występował w ekstraklasie: debiut w najwyższej lidze krajowej 10 kwietnia 1938 roku - Ruch Chorzów 5:2 Śmigły. Klub Śmigły Wilno swoje domowe mecze rozgrywał na Stadionie 1 pp Legionów w Wilnie przy ulicy Werkowskiej, w pobliżu koszar wojskowych, który został uroczyście otwarty 6 sierpnia 1933 roku otrzymując imię Józefa Piłsudskiego. Pojemność obiektu wynosiła ok. 1500 miejsc. Stadion wyposażony był w bieżnię lekkoatletyczną (był używany przez kilkadziesiąt lat po wojnie).

Założony na początku lat 20. XX wieku klub piłkarski Ognisko Wilno złożony był z pracowników kolei. Od 1922 roku, kiedy został utworzony Wileński OZPN, występował w rozgrywkach polskiej okręgowej ligi Wilno - Klasa A. W sezonach 1929 i 1930 zdobywał tytuł mistrzowski okręgu wileńskiego. Dwukrotnie grał w grupach eliminacyjnych dla mistrzów okręgówek, walczących w barażach o awans do I ligi krajowej. Domowe mecze rozgrywał na stadionie na Pióromoncie. Drużyna siatkarska tego klubu w 1933 roku wywalczyła tytuł wicemistrza Polski.

Akademicki Klub Sportowy AZS Wilno działał przy Uniwersytecie Stefana Batorego w Wilnie od 1921 roku. Jego drużyna hokeja na lodzie brała cztery razy udział w Mistrzostwach Polski w hokeju na lodzie w latach 1927/1928 (5 miejsce), 1928/1929 (5 miejsce), 1929/1930 (4 miejsce) i 1930/1931 (6 miejsce). Bramkarzem zespołu był Władysław Wiro-Kiro (członek reprezentacji Polski 4A, która podczas mistrzostw Europy 1929 w Budapeszcie zdobyła srebrny medal). Członkiem drużyny w latach 20. był profesor USB Jan Weyssenhoff (autor pierwszego w Polsce podręcznika do gry w piłkę nożną pt. Sztuka gry w piłkę nożną; przeniósł na grunt polski system gry (1+2+3+5) stworzony przez Williama Nevilla Cobbolda, od 1927 roku prezes Związku Piłki Nożnej w Wilnie). Wyróżniającymi się zawodnikami byli Józef i Czesław Godlewscy oraz Zajcew. - W drużynie piłki koszykowej grał Władysław Maleszewski - w 1938 roku mistrz Polski juniorów w koszykówce i w 1946 roku mistrz Polski, a Romuald Markowski w 1938 roku sięgnął także po mistrzostwo Polski juniorów w koszykówce oraz mistrzostwo seniorów w siatkówce w barwach AZS Wilno. - Drużyna żeńska piłki siatkowej brała udział w mistrzostwach Polski w piłce siatkowej kobiet zdobywając jeden brązowy medal mistrzostw Polski 1934 i 4 miejsce w Pucharze Polski 1934. Natomiast drużyna męska zdobyła brązowy medal w 1935 i złoty medal mistrzostw Polski w 1938 roku.

W pierwszej połowie lat dwudziestych rozpowszechniła się w Polsce, a więc również i w Wilnie gra w ping-ponga, czyli tenis stołowy. Rozpowszechniał tę grę Akademicki Związek Sportowy Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie i w 1926 roku odbyły się nieoficjalne mistrzostwa Wilna, podczas których zwyciężył wileński AZS pokonując w finale żydowski klub Makkabi 7:247. Rozwój klubów w Wilnie i na Wileńszczyźnie spowodował powstanie Okręgowego Związku Pingpongowego w Wilnie w 1930 roku. W 1932 roku AZS Wilno zorganizował pierwsze oficjalne mistrzostwa Wilna. Zwyciężyli je zawodnicy Makkabi. W tymże roku student Uniwersytet Stefana Batorego w Wilnie Grodnicky zagrał w mistrzostwach świata w Pradze. Był on obok studenta Alter z Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie pierwszym zawodnikiem pochodzącym z Polski, który wystartował w mistrzostwach świata.

Trwałe przyłączenie Wilna do Polski w 1920 roku przyczyniło się do odbudowy i rozbudowy Towarzystwa Gimnastycznego "Sokół", który w 1924 roku miał 411 członków. W 1921 roku "Sokół" wileński rozpoczął ponownie działalność sportową. Z inicjatywy kapitana Bobrowskiego, rozpoczął ćwiczenia w sali gimnastycznej Gimnazjum im. Zygmunta Augusta, a potem także w sali Gimnazjum im. Joachima Lelewela. W 1924 roku Wilno było organizatorem Zlotu Dzielnicy Mazowieckiej Towarzystwa Gimnastycznego "Sokół". Niestety, przez wojnę (1939-44), okupację litewsko-sowiecką (1940-41), niemiecką (1941-44) i ponownie litewsko-sowiecką od 1944 roku połączoną wraz oderwaniem Wilna od Polski, niewiele zachowało się materiału archiwalnego związanego ze sportową działalnością "Sokoła", a przeglądu prasy wileńskiej na ten temat nikt jeszcze nie dokonał. Trochę informacji o wileńskim "Sokole" i jego sportowej działalności podało Centrum Informacji Sokolstwa Polskiego (Bydgoszcz-Fordon): np. zachowana notatka z 1930 roku podaje skład sportowców, którzy biegali w sztafecie jako członkowie "Sokoła" w Wilnie: Kozłowski, Urban, Okatabiński, Zajewski, Jan Balcewicz, Żylewicz, Dziadul, Burzymski, Nowicki. Sekcja lekkoatletyczna "Sokoła" wileńskiego miała wiele osiągnięć sportowych. Do najważniejszych sukcesów zaliczyć należy organizowanie tradycyjnych biegów sztafetowych 3 maja w Ogrodzie Bernardyńskim o nagrodę przechodnią AZS. W 1931 roku na dystansie 10 x 1 kilometr na starcie stanęły drużyny AZS, 3. pułku saperów, 1. pułku legionów, Stowarzyszenia Mło-dzieży Polskiej i TG "Sokół", które ostatecznie po 5 latach rywalizacji zwyciężyło. W sztafecie "Sokoła" biegali: Brewiński, Burzyński, Jeliński, Kowalski, Balcewicz, Oktabiński, Bukowski, Kucharski, Zajewski, Żylewicz. W tym samym roku, 17 maja, w tradycyjnym biegu ogrodowym o nagrodę przechodnią redakcji "Słowa", na trasie 2800 metrów zwyciężyła drużyna "Sokoła" wileńskiego w składzie: Zagajewski, Sieradziukow, Kucharski, Oktabiński, Balcewicz, Żylewicz. W zawodach lekkoatletycznych o eliminacyjne drużynowe mistrzostwa Polski "Sokół" walczył przez 4 dni z 3. pułkiem saperów zwyciężając w ogólnej punktacji 162 - 161. Zespół lekkoatletyczny "Sokoła" był uważany obok zespołu AZS Wilno za najlepszy w Wilnie. Gniazdo wileńskie organizowało także liczne zabawy taneczne, urozmaicone pokazowymi ćwiczeniami gimnastycznymi. Licznie zebrana publiczność podziwiała efektowne ćwiczenia druhów na przyrządach, a grupa atletów wzbudzała podziw dla siły i zręczności zapaśników. Jesienią odbywały się biegi w Zakrecie organizowane przez "Sokoła". Miały też miejsce zawody strzeleckie. Jednymi z najlepszych strzelców byli: Pieczko, Brancewicz, Niepokojczycki. Organizowano również trójboje wojskowo-sportowe. Bardzo dobre wyniki w dziedzinie lekkoatletyki gniazdo wileńskie zawdzięczało w szczególności pracy dh Jana Balcewicza, kierownika sekcji lekkoatletycznej, który później został zastępcą naczelnika gniazda "Sokoła" w Wilnie. Na mistrzostwach lekkoatletycznych seniorów Polski w Warszawie w 1932 roku dh Leon Wojtkiewicz zdobył złoto w rzucie oszczepem. W 1932 roku do czeskiej Pragi wyjechał reprezentant gniazda dh J. Żylewicz, mistrz Wilna w biegu na 1500 metrów: w Mistrzostwach Polski w Białymstoku w 1935 roku zdobył brąz w biegu na 1500 m i brąz w biegu na 800 m, w Wilnie w 1936 srebro w biegu na 1500 m i brąz w biegu na 800 m, w Warszawie brąz w biegu na 800 m. Dh Kazimierz Kucharski w 1936 roku brał udział w olimpiadzie w Berlinie, zajmując 4 miejsce w biegu na 800 m, a dh Józef Dziadul był świetnym oszczepnikiem - w Mistrzostwach Polski w Wilnie w 1936 roku zdobył srebro. Dh Józef Żylewicz był tak wspaniałym sportowcem najpierw w Wilnie, a po wojnie w Gdańsku, że w tym mieście od 1973 roku organizowane są zawody o "Memoriał Żylewicza". Dh Tekla Putrymówna została mistrzynią okręgu wileńskiego w biegach na 500 i 800 metrów.

Propagowaniem sportu w Wilnie zajmowało się również liczne i dobrze działające harcerstwo polskie skupione w Stanicy Harcerskiej przy ul. Kamiennej -okazałym budynek, będącym Domem Harcerstwa, zbudowanym wysiłkiem społecznym z darów i składek. Przy słynnej drużynie Czarna Trzynastka Drużyna Harcerzy im. Zawiszy Czarnego powstał klub sportowy. Żeńska drużyna harcerska Szafirowa Piątka wraz z męską drużyną harcerską Błękitną Jedynką Żeglarską uprawiały żeglarstwo.

W Wilnie działały oddziały ogólnopolskich organizacji sportowych: Wileński Okręgowy Związek Lekkoatletyczny będący oddziałem Polskiego Związku Lekkoatletycznego w Warszawie, jak również Związek Bokserski, Związek Hokejowy, Związek Narciarski, Związek Cyklistów (Kolarzy). Najbardziej zasłużonym działaczem sportowym w Wilnie do 1939 roku był Jarosław Nieciecki. Był on sekretarzem Związku Narciarskiego, wiceprezesem okręgowego Związku Lekkoatletycznego, Bokserskiego i Hokejowego, referentem sportowym Polskiego Radia w Wilnie i prezesem Związku Dziennikarzy Sportowych. Po wojnie był zasłużonym działaczem i redaktorem sportowym w Łodzi.

Z kolei najwybitniejszym sportowcem polskim związanym z Wilnem w latach 1920-25 - z jej lekkoatletyką był Władysław Dobrowolski (1896-1969 Warszawa), major Wojska Polskiego, instruktor i wykładowca Centralnej Wyższej Szkoły Gimnastyki i Sportu oraz Centralnego Instytutu Wychowania Fizycznego w Warszawie, lekkoatleta i szermierz, trener, działacz sportowy, olimpijczyk z Paryża (1924). 15-krotny rekordzista Polski i 11-krotny mistrz Polski w konkurencjach lekkoatletycznych (100 m, 200 m, 110 m przez płotki, rzut oszczepem, skok w dal, sztafeta 4x100 m). W latach 30. zaczął uprawiać szermierkę i 2-krotnie wystąpił jako szermierz w Igrzyskach Olimpijskich (1932, 1936), zdobywając brązowy medal w szabli drużynowo (1932). Był też brązowym medalistą mistrzostw Europy (1934 - szabla drużynowo). Kariera sportowa Władysława Dobrowolskiego dzieli się na dwie wyraźne części: lekkoatletyczną (1921-1929) i szermierczą (1930-1939). Lekkoatletyczna jest związana z Wilnem, gdzie jako sprinter i wieloboista reprezentował barwy: Strzelca Wilno (1922), 6 pp. Legionów Wilno (1923) i Wilii Wilno (1924) i budował swą karierę jako uznany lekkoatleta, a od 1925 roku AZS Warszawa. Podczas pobytu w Wilnie był sekretarzem Wileńskiego Okręgowego Związku Lekkoatletycznego. - Można wspomnieć tu także lekkoatletę, miotacza Mieczysława Łomowskiego (1914-1969), zawodnika klubów wileńskich (KPW Ognisko, WKS Śmigły, AZS), w 1939 roku reprezentanta Polski w lekkoatletycznym meczu z Litwą, po wojnie trzykrotnego mistrza Polski w pchnięciu kulą w latach 1947-1949 i pięciokrotnego w rzucie dyskiem (1947-1949, 1951, 1953).

W 1928 i 1931 roku odbyły się w Wilnie międzynarodowe zawody lekkoatletyczne z udziałem kilku państw tego regionu Europy (Polska, Łotwa, Estonia, Finlandia).
W 1928 roku odbyły się w Wilnie Mistrzostwa Polski w dziesięcioboju.
10 października 1931 roku w Wilnie zostały rozegrane Mistrzostwa Polski w chodzie na 50 kilometrów mężczyzn.
W 1933 odbyły się w Wilnie Mistrzostwa Polski w biegu maratońskim.
W dniach 26-27 września 1936 roku na wileńskim na stadionie sportowym na Pióromoncie odbyły się 17. Mistrzostwa Polski seniorów mężczyzn w lekkoatletyce.

Lekkoatleci polscy z Wilna zdobyli wiele medali na lekkoatletycznych Mistrzostwach Polski seniorĂłw:
Warszawa 1922: bieg na 400 m Alfons Krumbholz WKS Wilno - srebro;
Warszawa 1923: skok w dal Franciszek Herhold 5pp Wilno - srebro, bieg na 100 m Władysław Dobrowolski 6pp Wilno - brąz;
Warszawa 1924: rzut młotem Jan Nawojczyk 3 psap Wilno - srebro;
Kraków 1925: 400 m przez płotki Wacław Halicki Pogoń Wilno - brąz;
Warszawa 1927: skok o tyczce Jan Wieczorek 3 psap Wilno - brąz;
Poznań 1929: bieg na 400 m Stefan Gniech 3 psap - złoto, bieg na 200 m Stefan Gniech 3 psap Wilno - srebro, skok o tyczce Jan Wieczorek 3 psap Wilno - srebro;
Królewska Huta (Chorzów) 1931: bieg na 1500 m Wacław Sidorowicz AZS Wilno - brąz;
Warszawa 1932: 110 m przez płotki Jan Wieczorek 3 psap Wilno - brąz;
Białystok 1933: 110 m przez płotki Jan Wieczorek 3 psap Wilno - brąz;
Poznań 1934: 110 m przez płotki Jan Wieczorek Śmigły Wilno - złoto;
Białystok 1935: bieg na 1500 m Józef Żylewicz Śmigły Wilno - brąz, 110 m przez płotki Jan Wieczorek Śmigły Wilno - brąz, skok wzwyż Witold Gerutto AZS Wilno - brąz, pchnięcie kulą Leonid Fiedoruk PPW Wilno - brąz, rzut dyskiem Witold Gerutto AZS Wilno - brąz;
Wilno 1936: rzut oszczepem Leon Wojtkiewicz Śmigły Wilno - złoto, rzut oszczepem Józef Dziadul Strzelec Wilno - srebro, bieg na 1500 m Józef Żylewicz Ognisko Wilno - srebro;
Lublin 1937: pięciobój Aldona Czarnocka AZS Wilno - brąz.

W Mistrzostwach Polski w dziesięcioboju Polacy z Wilna zdobyli następujące medale:
Warszawa 1929: Jan Wieczorek Śmigły Wilno -srebro;
Kraków 1930: Jan Wieczorek 3psap Wilno - złoto, Leon Wojtkiewicz Sokół Wilno - brąz;
Lwów 1931: Jan Wieczorek 3psap Wilno - srebro, Leon Wojtkiewicz Sokół Wilno - brąz;
Królewska Huta (Chorzów): Jan Wieczorek 3psap Wilno - złoto;
Warszawa 1933: Leon Wojtkiewicz Sokół Wilno - srebro;
Lwów 1934: Jan Wieczorek Śmigły Wilno - srebro.

W Wilnie, które leży nad Wilią, u ujścia Wilejki bardzo popularne było wioślarstwo i w ogóle sporty wodne. Bardzo aktywnym było Wileńskie Towarzystwo Wioślarskie, Liga Morska i Kolonialna, która miała Sekcję Żeglarską, a młodzież szkolna korzystała ze Szkolnej Przystani Wioślarskiej. W koszarach 3 Batalionu Saperów został zbudowany basen zimowy dla wioślarzy.

Tenis czy raczej wyższej klasy tenis był związany głównie z wileńskim Akademickim Związkiem Sportowym. Do klubu tenisowego należało kilkadziesiąt osób - głównie mężczyzn i kilkanaście kobiet, z czego do elity należały: Anna Dowborowa, Leokadia Siedziukiewicz-Grabowiecka, Zofia Florczakowa, Joanna Piekarska, Jadwiga Wojewódzka, Jadwiga Reissowa i H. Hohendlingerówna. Latem rozgrywany był turniej o puchar wileńskiego czołowego dziennika "Słowo", a we wrześniu Turniej Targów Północnych. W czerwcu 1931 roku odbyły się I Mistrzostwa Wilna w tenisie. Turniej zgromadził zaskakująco dużo uczestników. H. Hohendlingerówna wygrała w konkurencji pań i tak znalazła się w annałach jako pierwsza tenisowa mistrzyni Wilna. Chociaż grającej młodzieży w tenisa było sporo jak również i kortów tenisowych, nie było wśród niej wybitnych talentów. Kolejne Mistrzostwa Wilna zdobywali tenisiści i tenisistki z Grodna i Białegostoku. Mistrzostwa Wilna 1933 odbywały się w międzynarodowej obsadzie. W 1935 roku Wilno gościło legendę tenisa polskiego Jadwigę Jędrzejowską. Wileńskie tenisistki, rzecz jasna, z nią przegrały, ale H. Hohendlingerówna jako jedyna zdołała urwać mistrzyni gema w partii bezpośredniej i dwa gemy w mikście, grając w parze z Janem Grabowieckim. Z tym samym partnerem stoczyła wspaniałą partię z parą łotewską w przegranym meczu Wilno - Ryga.

Już od czasów starożytnych sport był zarezerwowany tylko dla mężczyzn. Twórca nowożytnych igrzysk olimpijskich - Pierre de Coubertin - także był przeciwny rywalizacji kobiet. Oficjalnie, panie zostały dopuszczone do rywalizacji dopiero w 1912 roku. Toteż w latach międzywojennych udział kobiet w sporcie w całej Europie znajdował się ciągle w powijakach. Także w Polsce. Kobiety jednak nie tylko zaistniały w przedwojennym polskim sporcie, szczególnie w Akademickich Związkach Sportowych, ale szereg z nich odniosło sukcesy, jak np. Halina Konopacka, która zdobyła złoty medal w rzucie dyskiem na Olimpiadzie w Amsterdamie w 1928 roku - pierwsza polska sportsmenka zdobywczymi medalu na Olimpiadzie, Stanisława Walasiewicz - zdobywczyni złotego medalu biegu na 100 m na Olimpiadzie w Los Angeles w 1932 roku i srebrnego na Olimpiadzie w Berlinie w 1936 roku, Jadwiga Wajsówna - zdobywczyni brązowego medalu na Olimpiadzie w Los Angeles w 1932 roku i srebrnego w Berlinie, Maria Kwaśniewska - zdobywczyni brązowego medalu w rzucie oszczepem na Olimpiadzie w Berlinie w 1936 roku czy tenisistka Jadwiga Jędrzejowska - finalistka Wimbledonu w grze pojedynczej z 1937 roku.

Polskie sportsmenki były obecne także w sporcie wileńskim. Ich osiągnięcia nie były aż tak spektakularne jak wyżej wspomnianych polskich olimpijek, lecz nie były też bez żadnego znaczenia. Zdobycie kilku tytułów mistrzostw Polski w lekkoatletyce, wioślarstwie i tenisie ulokowało reprezentantki Wilna w annałach polskiego sportu. Do najbardziej znanych sportsmenek wileńskich należały:

Wilnianka z urodzenia Kamilla Plewakowa (1906-1992) wioślarka, zdobywczyni tytułu mistrza Wilna i mistrza Polski na regatach o Mistrzostwo Polski do Bydgoszczy w 1933, 1934 i 1935 roku. W latach 1933-1935 "nie było przeciwniczki dla Plewakowej [...] która pozostawała wciąż "królową"- pisały gazety. Jej rodzinne miasto uhonorowało ją nagrodą im. płk. Z.Z. Wendy dla najlepszego sportowca Wilna.

Sonia Lewinówna (1909-1987), która była latach 1927-35 najlepszą lekkoatletką Wilna i swoimi wynikami zaznaczyła obecność Wilna na sportowej mapie międzywojennej Polski. Na Mistrzostwach Polski w 1928 roku w pchnięciu kulą zdobyła 2 brązowe medale, a w 1929 roku medal srebrny. Na międzynarodowych zawodach w Wilnie w 1928 roku rywalizowała udanie z "olimpijkami": Sarą Teitelbaum z Estonii i Anną Daukšą z Łotwy. Powołana do kadry Polski, w 1929 roku wystąpiła w meczu Polska - Austria, przekraczając barierę 10 m, a jesienią tego roku pobiła rekord Polski należący do Haliny Konopackiej, osiągając wynik 11,07 m, który uplasował ją wówczas na 13. miejscu na świecie. W 1930 roku w Białymstoku znów pobiła rekord Polski wynikiem 11,46 i na Mistrzostwach Polski zdobyła złoty medal, pokonując Halinę Konopacką i Wandę Jasieńską. W 1931 roku reprezentowała Polskę w meczu z Czechosłowacją w Pradze (III Igrzyska Kobiece), zajmując IV miejsce, startując z kontuzją. Jej drugie miejsce za Wandą Jasieńską z Poznania dały drużynie cenne punkty do końcowego zwycięstwa. Na Mistrzostwach Polski zdobyła tylko brązowy medal, ale udanie rywalizowała z dobrymi zawodniczkami z Łotwy na międzynarodowych zawodach w Wilnie (Waldemar Wołkanowski). Wanda Jasieńska (1910-1988 Warszawa) wyszła za mąż za Władysława Komara (1910-1944, pochowany na wileńskiej Rossie), ziemianina polskiego na Litwie Kowieńskiej, sportowca (reprezentant Polski w biegu przez płotki na 110 m), a podczas wojny żołnierza podziemia w Wilnie; mieli syna Władysława Komara (1940-1998), który był jednym z najlepszych polskich miotaczy kulą w historii tej konkurencji, złotym medalistą olimpijskim z Monachium w 1972 roku (w dzieciństwie związany był z Wilnem).

Halina Hohendlingerówna (1894-1962), tenisistka z AZS Wilno, która w rozegranych w czerwcu 1931 roku I Mistrzostwach Wilna w tenisie wygrała w konkurencji pań i tak znalazła się w annałach jako pierwsza tenisowa mistrzyni Wilna.

Jadwiga Krużanka-Reissowa (1891-1980 Warszawa) należąc do sekcji strzeleckiej Drużyny "Rodziny Wojskowej" w 1934 roku wygrała zawody międzyklubowe (broń małokalibrowa) w konkurencji pań. Była najlepsza w swoje drużynie, zajmując indywidualnie drugie miejsce w klasyfikacji generalnej. Należąc także do sekcji jeździeckiej tego klubu w 1938 roku, startując w Biegu Świętego Huberta na Pośpieszce, wygrała licznie obsadzone zawody (50 jeźdźców i 10 amazonek) - odnalazła "lisa", zdobywając główną nagrodę.

Tour de Pologne - po polsku Wyścig Dookoła Polski, to wieloetapowy szosowy wyścig kolarski, organizowany od 1928 roku po dziś dzień na terenie Polski, będący jedną z najbardziej prestiżowych międzynarodowych imprez sportowych w Polsce organizowanych regularnie, który w swej historii ma również wątki kresowe. W 1933 roku Tour de Pologne miał wyjątkowo kresowy charakter: III etap (3 września) prowadził z Ostrołęki do Grodna (202 km) - zwyciężył Stanisław Wasilewski a liderem był Jerzy Lipiński, IV etap (4 września) z Grodna do Wilna (183 km) wygrał Wiktor Olecki, a liderem był Jerzy Lipiński, V etap (6 września) z Wilna do Lidy (115 km) wygrał Stanisław Wasilewski a liderem był Jerzy Lipiński.

W niepodległej Polsce stał się popularny sport balonowy. W latach 1925-39 odbywały się krajowe zawody balonowe o nagrodę płk A. Wańkowicza. W 1932 roku odbyły się loty balonów na trasie Lwów-Wilno i Wilno-Lwów.

Od 1929 roku w Wilnie działał Aeroklub Wileński - instytucja sportowo-lotnicza. Prowadził m.in. szkolenia szybowcowe na podwileńskim szybowisku w Grzegorzewie. To na tym szybowisku szkolenie lotnicze rozpoczął w czerwcu 1934 roku Tadeusz Góra (1918-2010), jeden z najlepszych polskich szybowników, pilot Dywizjonu 316, podpułkownik Wojska Polskiego, w 2007 roku awansowany do stopnia generała brygady w stanie spoczynku. W 1938 roku Tadeusz Góra na szybowcu PWS-101 uzyskał najlepszy szybowcowy wyczyn roku 1938. Lot Tadeusza Góry odbył się z Bezmiechowej Górnej w Bieszczadach do podwileńskich Solecznik Małych (577,8 km) i za wyczyn ten jako pierwszy pilot szybowcowy na świecie otrzymał medal Lilienthala, przyznany 8 stycznia 1939 roku przez Międzynarodowy Związek Lotniczy.

W przedwojennej Polsce rozwijało się znakomicie narciarstwo biegowe, w którym Polska odnosi dzisiaj duże sukcesy w zawodach międzynarodowych. Zagłębiem przyszłych mistrzów Polski stało się także Wilno i Wileńszczyzna ze względu na dogodny (pagórkowaty) teren do uprawiania tego sportu. Sport ten rozpowszechnili w Wilnie przybyli tu Polacy ze Lwowa i Małopolski Wschodniej, a przede wszystkim przybyły z Krakowa w 1919 roku polski oficer Aleksander Bobkowski, zapalony narciarz i autor podręcznika narciarskiego. W Wilnie organizował odczyty i urządzał pokazowe zjazdy z wileńskich wzgórz. Wkrótce założono Wileńskie Towarzystwo Sportów Zimowych i oddział Towarzystwa Tatrzańskiego. Początkowo co roku przeszkalano ok. 30-40 amatorów narciarstwa. Pod koniec lat 20. co roku kursy narciarskie kończyło ponad 100 osób (Adrianna Błaszkiewicz). Towarzystwo założyło schronisko narciarskie i wypożyczalnię sprzętu, a w 1924 roku wybudowało skocznię narciarską na wieleńskiej Górze Trzykrzyskiej (112 m n.p.m.), która umożliwiała skoki na odległość 40 metrów. W rozgrywanych na niej zawodach uczestniczyli m.in. Stanisław Marusarz (1913-1993), polski skoczek narciarski, czterokrotny olimpijczyk, siedmiokrotny uczestnik narciarskich mistrzostw świata, pięciokrotny rekordzista Polski oraz były dwukrotny rekordzista świata w długości skoku narciarskiego (skocznia była używana także po wojnie). Najbardziej prestiżowym biegiem narciarskim w Polsce w latach 30. był 67-kilometrowy bieg na trasie Zułów koło Święcian (miejsce urodzenia marsz. J. Piłsudskiego) - Wilno (jego ukochane miasto).

Urodzona w Wilnie Halina Korolec-Bujakowska (1907 - 1971 USA), polska sportsmenka, podróżniczka i reportażystka 23 sierpnia 1934 roku wspólnie z mężem Stanisławem Bujakowskim na motocyklu B.S.A W 19-484 PL wyruszyła z Druskienik-Wilna do Chin przez kraje Europy, Turcję, Syrię, Irak, Persję, Indie, Birmę, Indochiny do Szanghaju w Chinach, dokąd dotarli w 1936 roku. Jej reportaże z podróży drukowane były między innymi w "Kurierze Wileńskim". Jej dziennik podróży pt. Mój chłopiec, motor i ja ukazał się w Warszawie w 2011 roku. Syn Haliny Korolec-Bujakowskiej, Jarema Bujakowski (1939 Druskieniki - 2010 USA), narciarz alpejski, reprezentował Indie w biegu zjazdowym i slalomie gigancie na zimowych igrzyskach olimpijskich w 1964 i 1968 roku. Przeszedł do historii jako pierwszy reprezentant Indii na olimpiadzie zimowej.

W Wilnie od 1927 roku mieszkał Ludwik Szweykowski (1877 - 1965), żeglarz sportowy, który odbył wyprawy żeglarskie do Sztokholmu, do Kopenhagi, na wyspę Bornholm w 1932 roku, autor książek: Krótki podręcznik żeglarski (1929) i Żeglarz śródlądowy (1933) oraz tłumacz książek żeglarskich z języka angielskiego i francuskiego, 1926-29 prezes Polskiego Związku Żeglarskiego. W 1928 roku kierownik ekipy żeglarskiej (Władysław Krzyżanowski i Adam Wolff) na igrzyska olimpijskie w Amsterdamie (lipiec-sierpień).

Mieszkańcem Wilna był również Janusz Żuławski (1885-1937 Wilno), major kawalerii Wojska Polskiego, taternik, pracownik Polskiego Radia (Lwów, następnie Wilno), pisarz. Za młodu był zamiłowanym narciarzem, alpinistą i taternikiem. Wspinał się w Tatrach i Alpach. Wraz z bratem Jerzym 28 sierpnia 1909 roku dokonał pierwszego letniego wejścia na Przełączkę pod Kopą Popradzką i Smoczą Grań w Tatrach Wysokich, a z Mariuszem Zaruskim w 1911 roku dokonał pierwszego zimowego wejścia na Rohacz Ostry i Rohacz Płaczliwy w Tatrach Zachodnich. Taternikiem był również Jerzy Władysław Lande, prawnik, w latach 1925-29 profesor i kierownik Katedry Teorii i Filozofii Prawa na Uniwersytecie Stefana Batorego. Uprawiał taternictwo od 1909 roku. W 1913 roku z Janem Małachowskim i Mariuszem Zaruskim uczestniczył w pierwszym zimowym wejściu na Kozie Czuby (2266 m) w Tatrach.

Zanim rodzice Jerzego Russodowskiego (1914-1944) pochodzący spod Mińska Białoruskiego nie przenieśli się wraz z nim do Warszawy, mieszkali w Wilnie. Jerzy był członkiem reprezentacji Polski w koszykówce, która na turnieju o mistrzostwo Europy w Kownie (Litwa Kowieńska) w 1939 roku zdobyła brązowy medal.

Jeśli chodzi o polskie czasopisma sportowe wydawane w Wilnie, to w związku z tym, że sport był tu czymś zupełnie nowym (za Rosji carskiej mniej niż w powijakach) i nie był uprawiany na masową, czy chociażby dużą skalę, nie było więc zapotrzebowania na osobne czasopisma poświęcone tylko sportowi. Tym bardziej, że wszystkie dzienniki wileńskie prowadziły kroniki sportowe - "Słowo" obszerną i na wysokim poziomie dziennikarskim. Były podejmowane jednak próby zakładania czasopism sportowych. I tak w latach 1921-22 ukazywał się "Ilustrowany Tygodnik Sportowy", w 1924 roku "Wileński Kurier Sportowy. Pismo poświęcone wychowaniu fizycznemu młodzieży i sportom" i w latach 1927-29 "Express Sportowy". Wychodziły także jednodniówki wydawane przez kluby, jak np. "Wioślarz Wilii. Jednodniówka" (1930) czy "Komunikat Informacyjny. Liga Morska i Kolonialna. Wileński Obwód Miejski. Sekcja Żeglarska" (1937).

W Wilnie urodzili się: Zenon Ważny (ur. 6.12.1929), teoretyk sportu, działacz sportowy, absolwent Akademii Wychowania Fizycznego w Warszawie i w latach 1971-83 jej docent: 1971-72 dyrektor Instytutu Sportu, 1973-77 kierownik Laboratorium naukowego Instytutu Sportu, 1977-80 prorektor ds. nauki, 1981-83 kierownik Zakładu Teorii Sportu, 1984-87 docent i profesor (od 1986) Akademii Wychowania Fizycznego w Katowicach: 1984-87 kierownik Katedry Teorii i Praktyki Sportu, 1984-87 prorektor ds. dydaktyki, od 1987 roku profesor Akademii Wychowania Fizycznego w Warszawie: zastępca dyrektora Instytutu Sportu, 1965-67 członek Zarządu i 1980-83 wiceprezes ds. szkolenia Polskiego Związku Lekkiej Atletyki, 1983-86 członek Prezydium Rady Wyższego Szkolnictwa i Kultury Fizycznej, 1974-77 prezes i 1977-79 wiceprezes Oddziału Warszawskiego Towarzystwa Naukowego Kultury Fizycznej, od 1973 roku członek Executive Committee International Track and Field Coaches Association; autor prac i książek, m.in.: Sprawność specjalna w lekkiej atletyce (1970), Teoretyczne podstawy treningu sportowego 1975, Trening siły mięśniowej (1977), Sistem sportskog treninga (Belgrad 1978), Współczesny system szkolenia w sporcie wyczynowym (1981); Wiktor Iwanowski (1925-2014), trener pływania, twórca sferosomatografu określającego krzywizny kręgosłupa, profesor Uniwersytetu Szczecińskiego, kierownik Zakładu Pływania; Andrzej Minkiewicz (1943-2014), jeden z czołowych dziennikarzy sportowych, wieloletni korespondent ogólnopolskiej prasy sportowej w tym warszawskiego "Przeglądu Sportowego", katowickiego "Sportu" i krakowskiego "Tempa" oraz redakcji sportowej Radia Olsztyn (1999-2013), współzałożyciel Komitetu Olimpijskiego Powiśla, Warmii i Żuław.

W Wilnie, właśnie dlatego że było to etnicznie polskie miasto, urodziło się także wielu znanych polskich sportowców, jak np.: Józef Auksztulewicz (1930-2010), lekkoatleta: pchnięcie kulą i rzut dyskiem, dwanaście razy wystąpił w finale mistrzostw Polski seniorów (2 razy w rzucie dyskiem) zdobywając siedem medali (jeden złoty i po trzy srebrne oraz brązowe), w 1956 roku halowy mistrz kraju; Henryk Czyż (1923-2014), kolarz szosowy, przełajowy mistrz Polski (1948); Andrzej Dąbrowski (ur. 1938), kierowca rajdowy, wicemistrz Polski w rajdach samochodowych w 1957; Jerzy Hausleber (1930-2014), lekkoatleta: chodziarz, mistrz Polski w chodzie na 10 km - 1954 i 1955, na 30 km - 1955 i na 20 km - 1959, ustanawiał rekordy kraju; Władysław Maleszewski (1921-1983), koszykarz, obrońca, trener reprezentacji Polski i klubów ligowych, zdobywca dwóch tytułów mistrza Polski w koszykówce jako zawodnik (1947, 1948) i pięciu tytułów mistrza Polski jako trener, mistrz Polski w siatkówce (1946); Romuald Markowski (1922-2006), koszykarz i siatkarz, reprezentant Polski w obu tych dyscyplinach, brązowy medalista mistrzostw Polski w siatkówce (1947) i koszykówce (1950); Władysław Markowski (ur. 1920), przed wojną drużynowy 14 Drużyny Hufca Wileńskiego, mistrz Polski w wioślarskiej czwórce ze sternikiem; Romuald Mazurek (1929-2013), siatkarz, reprezentant Polski, brązowy medal mistrzostw Polski w 1952, 1955 i 1960, na mistrzostwach świata w 1956 (4 miejsce) i mistrzostwach Europy w 1958 (6 miejsce). Zbigniew Podlecki (1940-2009), żużlowiec, reprezentant Polski, w 1964 wraz z Andrzejem Wyglendą i Antonim Woryną zdobył tytuł drużynowego mistrza świata w zawodach rozgrywanych w Kempten (Allgäu) (Niemcy), a w 1967 osiągnął tytuł drużynowego wicemistrza świata na zawodach w szwedzkim Malmö, stadion żużlowy w Gdańsku nosi jego imię.

Wilno jest jednak przede wszystkim miastem polskich olimpijczyków. Urodzili się tu olimpijczycy: Izabella Antonowicz-Szuszkiewicz (ur. 1942), kajakarka: IO Tokio 1964, IO Meksyk 1968 i IO Monachium 1972 - 6 miejsce (dwójki 500 m); Krzysztof Białynicki (1944-2014), hokeista: Zimowe Igrzyska Olimpijskie Sapporo (Japonia) 1972; Lech Felicjan Boguszewicz (ur. 1938), długodystansowiec: IO Tokio 1964 - 4 miejsce (5000 m); Zygmunt Ginter (1911-1964), hokeista: Zimowe IO St. Moritz 1948 - drużyna 6 miejsce; Bronisław Karwecki, wioślarz: IO Berlin 1936 - 5 miejsce (czwórka ze sternikiem); Jan Zbigniew Kuczyński (ur. 1935), zapaśnik (waga lekka 67 kg): IO Rzym 1960; Bohdan Stanisław Liszko (1940-1993), koszykarz: IO Tokio 1964 - drużyna 6 miejsce i IO Meksyk 1968 - drużyna 6 miejsce; Mieczysław Łomowski (1914-1969), kulomiot, 3-krotnie zdobywał tytuł mistrza Polski w pchnięciu kulą (1947-49) i 5-krotnie w rzucie dyskiem (1947-49, 1951-53), 2 razy ustanawiał rekordy Polski: kula - 16.15 (1952) i dysk - 47.46 (1948, olimpiada w Londyn 1948 - 4 miejsce; Jerzy Młynarczyk (ur. 1931), koszykarz: IO Rzym 1960 - drużyna 7 miejsce; Andrzej Osiecimski-Czapski (1899-1976), wioślarz: IO Paryż 1924; Marek Petrusewicz (1934-1992), pływak: IO Helsinki 1952; Lech Poklewski (ur. 1937), żeglarz (klasa Dragon): IO Monachium 1972; Antoni Rosołowicz (ur. 1933), wioślarz (czwórka bez sternika): IO Rzym 1960; Elwira Seroczyńska (Potapowicz) (ur. 1931), łyżwiarka: Zimowe IO Squaw Valley 1960 - srebrny medal (1500 m), 500 m - 6 miejsce, Zimowe IO Innsbruck 1964; Władysław Szuszkiewicz (ur. 1938), kajakarz: IO Tokio 1964, IO Meksyk 1968 - 4 miejsce (jedynka 1000 m) i IO Monachium 1972 - brązowy medal (dwójka 1000 m); Zenon Romuald Ważny (ur. 1929), tyczkarz: IO Helsinki 1952 i IO Melbourne 1956 - 6 miejsce; Stanisław Wołodko (ur. 1950), dyskobol: IO Montreal 1976; Władysław Zawadzki (1911-1996), wioślarz: IO Berlin 1936.

Jedną z dziedzin sportu jest wspinaczka wysokogórska- taternictwo, alpinizm i himalaizm. I w tej dziedzinie nie zabrakło wilnian. W Wilnie - dawnej drugiej stolicy Rzeczypospolitej urodziło się trzech znanych taterników i alpinistów polskich: Krzysztof Cielecki (1935-1993), który dokonał przejść kilku nowych dróg w Tatrach oraz kilku przejść zimowych, dokonał I wejścia północnym filarem Eigeru (Szwajcaria), w 1969 roku uczestniczył w radziecko-polskiej wyprawie w Pamiro-Ałtaj (pierwsze wejścia na trudne szczyty), w 1971 roku w polskiej wyprawie na Kunyang Chhish w Karakorum, a w 1979-80 w polskiej wyprawie na Mount Everest w Himalajach; Władysław Cywiński (1939-2013), który intensywnie eksplorował Tatry i uchodził za jednego z największych współczesnych znawców ich topografii, w 1975 roku dokonał samotnego przejścia Grani Głównej Tatr zaledwie w trzy i pół dnia, zdobył wszystkie nazwane szczyty i turniczki w Tatrach, jest też autorem wielu nazw mało wybitnych elementów krajobrazu tatrzańskiego, autorem przewodników tatrzańskich i książki autobiograficznej "Góral z Wilna. Tatry, seks, polityka" (2002); Jerzy Mitkiewicz (ur. 1927), który w 1962 roku uczestniczył w wyprawie alpinistycznej w Hindusz (I wejście na Nadir Szach 6814 m), a 1975 roku w góry Darwazu Afgańskiego (I wejście na Kohe Haram 5212 m).

Do uprawiania zawodów sportowych potrzebne są stadiony. Nie było żadnego stadionu sportowego w Wilnie za okupacji rosyjskiej Wilna. Jedynie niektóre place wokół koszar wykorzystywali Rosjanie (głównie do wyścigów konnych) i podczas I wojny światowej Niemcy, szczególnie ci ostatni, do uprawiania niektórych dyscyplin sportowych. Toteż pierwszy prawdziwy stadion sportowy w Wilnie był dziełem Polaków, a konkretnie Wojska Polskiego. O tam jak powstawał pierwszy stadion w Wilnie i o tym jak następnie służenia sportowi polskiemu przed wojną podał garść informacji Waldemar Wołkanowski w Internetowej Wilnotece.lt (17.11.2017), skąd czerpię szereg informacji.

Uprawianie sportu w wojsku podczas pokoju miało mieć korzystny wpływ na tężyznę fizyczną żołnierzy, co podkreślał wielokrotnie Józef Piłsudski. Idąc za słowem naczelnika, większość wyższych oficerów stało się protektorami zakładania drużyn, kół i klubów wojskowych. Ambicją każdego z dowódców licznych jednostek stacjonujących w Wilnie było urządzenie placu sportowego, głównie do gry w piłkę nożną. Od 1921 roku wileńskie pułkowe drużyny rozgrywały ze sobą liczne mecze.

Porucznik Bolesław Waligóra, który wówczas objął stanowisko referenta kulturalno-oświatowego Wileńskiego Pułku Piechoty, otrzymał rozkaz utworzenia wzorcowego placu sportowego. Jego pułk miał swój duży plac do piłki tuż za uliczką Pióromont. I właśnie te tereny stać się miały bazą dla powstającego w lipcu 1921 roku Wojskowego Klubu Sportowego "Wilno". Waligóra sam był sportowcem - dobrym piłkarzem wileńskich wojskowych drużyn sportowych i był znany jako "straszliwy fanatyk sportu". Z niezwykłym zapałem rozpoczął budowę obiektu, do czego przydzielono mu sporą liczbę żołnierzy. Był energicznym kierownikiem budowy, a przydzieleni mu żołnierze pracując ochoczo niczym robocze woły niwelowali teren i urządzali stadion. WKS rozpoczął wkrótce rozgrywanie swoich meczów w ramach mistrzostw Wilna. Na jednym z towarzyskich spotkań WKS,u obecni byli generałowie: Lucjan Żeligowski i Daniel Konarzewski, którzy z uznaniem wyrażali się o postępach dzieła wznoszenia stadionu. Obiekt faktycznie piękniał w oczach z każdym nowym tygodniem. 15 sierpnia rozegrany na nim został mecz piłkarski WKS - TS Strzelec. Na trybunach był sam Naczelnik Państwa - Józef Piłsudski, który do Wilna przyjechał na uroczystość wręczenia sztandaru 23 Pułkowi Strzelców Grodzieńskich. Marszałek z dużą uwagą obserwował zmagania piłkarzy. Porucznik B. Waligóra grał w tym meczu i dzięki jego dobrej grze WKS zwyciężył 3:1. Uroczyste otwarcie stadionu nastąpiło 22 sierpnia 1922 roku.

Jak pisze Waldemar Wołkanowski "Obiekt wpisał się w sportowy krajobraz miasta. Wojsko udostępniało obiekt potrzebom reprezentacyjnym. Drużyna TS Strzelec, która została mistrzem Wilna na Pióromoncie rozgrywała swój pierwszy mecz w ramach Mistrzostw Polski, podejmując Polonię Warszawa i odnosząc sensacyjne zwycięstwo 3:2. Na wniosek Wileńskiego Okręgowego Związku Lekkiej Atletyki, w 1923 roku boisko piłkarskie otoczone zostało bieżnią, co zmieniło jego charakter w obiekt ogólnosportowy. Uwzględniono też boisko treningowe, boiska do gier sportowych (zimą zamieniane w lodowisko), skocznie i rzutnie, a przy boisku powstał kort tenisowy. Za Wilią odbywało się odtąd większość ważniejszych imprez sportowych. Tysiące metrów sześciennych drzewa zużyto na wzniesienie ogromnych trybun, które powstały w 1924 roku, kiedy Wilno było organizatorem Zlotu Dzielnicy Mazowieckiej Towarzystwa Gimnastycznego "Sokół". W ten sposób boisko stało się stadionem z prawdziwego zdarzenia". Niebawem WKS "Wilno" przemianowany został w WKS "Pogoń", a dalszymi pracami przy rozbudowie stadionu kierował z ramienia klubu kpt. Tadeusz Kawalec.

Niestety, w 1926 roku dowódca Okręgu Korpusu Nr III w Grodnie, do którego należał garnizon Wilno, generał Leon Berbecki, człowiek niedoceniający ważności sportu w wojsku, wydał rozkaz rozebrania drewnianych trybun na stadionie wileńskim, gdyż ponoć próchniały, a klub WKS "Pogoń" uległ likwidacji. Stadion został przekazany w zarząd 3 Pułkowi Artylerii Ciężkiej i przez jego dowódcę, płk Karola Schroettera zamknięty dla imprez sportowych. Uważał, że ważniejsza dla artylerzystów jest umiejętność dobrego strzelania z armat niż gra w piłkę.

Szczęśliwie dla sportu wileńskiego, od 1927 roku wychowanie fizyczne i przysposobienie wojskowe objęte zostało patronatem państwa. We wszystkich większych miastach powstały wówczas Ośrodki Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego (WFiPW), jako agendy terenowe Państwowego Urzędu WFiPW. Ośrodek "Wilno" (Ośrodek WF na ulicy Ludwisarskiej 4), stać się miał wiodącym na obszarach północno-wschodniej Polski. W kwietniu 1927 roku zapadła decyzja władz wojskowych o przekazaniu na Stadion Reprezentacyjny w Wilnie terenów byłego "Stadionu na Pióromoncie".

Odbudowa i rozbudowa obiektu trwała intensywnie w latach 1928-29. Jak pisała prasa, po jej zakończeniu stworzone zostały w Wilnie idealne warunki do rozwoju lekkoatletyki: "Nowy stadion przedstawia się imponująco, a bieżnia i skocznie były ponad wszelkie pochwały. Stadion posiada sześciotorową bieżnię żużlową długości 420 metrów, boisko piłki nożnej, korty tenisowe, boiska do gier sportowych, rzutnie i skocznie oraz niewykończony jeszcze tor kolarski i ogromną trybunę". Nietypowa długość bieżni stawiała obiekt wileński w szeregu nielicznych tego typu w Europie. Sześciotorową bieżnię miało tylko kilka stadionów w Polsce. Uroczyste otwarcie stadionu nastąpiło 15 czerwca 1929 roku. Poświęcenia dokonał biskup Władysław Bandurski, a po przemówieniach wojewody Władysława Raczkiewicz i generała Aleksandra Litwinowicza, przecięto wstęgę i rozpoczęto dwudniowe, międzynarodowe zawody lekkoatletyczne. W zespołach Finlandii, Łotwy i Estonii byli olimpijczycy, podobnie jak w ekipie polskiej. Mniej liczny udział pań również okazał się emocjonujący. Wschodzącą gwiazdą była Sonia Lewin z wileńskiego żydowskiego klubu "Makkabi". Jej walka z olimpijkami: Sarą Teitelbaum (Estonia) i Anna Daukšą (Łotwa) była porywająca. Efektem całych zawodów były m.in. trzy rekordy krajowe i rekordy okręgowe.

Stadion Reprezentacyjny na Pióromoncie był ciągle rozbudowywany. Korty tenisowe wykończono w lipcu 1929 roku. Kolejnymi obiektami zbudowanymi w kompleksie obiektu były: stumetrowa strzelnica małokalibrowa (1929), boiska do gier sportowych (1930) i tor kolarski (1932). W 1932 roku na wniosek PUWFiPW, dowództwo wojskowe zgodziło się włączyć do stadionu jeszcze kilka sąsiednich działek i obszar terenów sportowych na Pirómoncie wzrósł do prawie 30 ha. W ten sposób powstała koncepcja stworzenia na Pióromoncie wielkiego Parku Sportowego, w którym obok stadionu zbudowany miał zostać kryty basen (zasilany ciepłą wodą z elektrowni), przystań wioślarska nad Wilią oraz Pałac Sportu z krytą halą i szeregiem lokali dla wszystkich organizacji sportowych Wilna. Nowym kierownikiem Ośrodka WF został w 1934 roku por. Józef Pawłowicz. Do 1935 roku opracowano plany rozbudowy Stadionu Reprezentacyjnego, czyli do realizacji wielkiego Parku Sportowego na europejską skalę" - jak informowała prasa, w czym miało uczestniczyć wojsko, PUWFiWP i Magistrat m. Wilna. W przypadku otrzymania kredytów, miasto było gotowe wybudować nowy most na wprost ulicy Derewnickiej obok elektrowni. Niestety, władze PUWFiWP w Warszawie wycofywał się z obietnicy subsydiowania realizacji projektu. Wówczas Wojewódzki i Miejski Komitet WFiPW przeznaczyły swoje fundusze na ten cel na modernizację stadionu. Poszerzono boisko treningowe i zasiano trawę. Rozkopywać zaczęto wał, aby przygotować miejsce pod betonowe trybuny oraz tzw. "małą trybunkę" z dachem o długości 60 metrów. Cały stadion został solidnie "oparkaniony". Wilno nie zrezygnowało jednak z budowy Parku Sportowego. W 1937 roku Miejski Komitet WF zlecił bardzo znanemu architektowi polskiemu Romualdowi Guttowi opracowania nowych planów Parku Sportowego. Kryty basen i Dom Sportu były nadal uwzględniane, ale R. Gutt skupił więcej uwagi na obiektach położonych bezpośrednio na stadionie. Dwupoziomowa kryta dachem trybuna na 2000 widzów, miała pod częścią z ławkami zostać wykorzystana na wszystkie niezbędne dla sportowców pomieszczenia (szatnie, łazienki, salki treningowe, kuchnie, magazyny) oraz na biura Ośrodka WF. Prace rozpoczęto w połowie 1937 roku, prowadzono je w ciągu całego 1938 i planowano zakończyć w lecie następnego roku. Za kierowanie robotami odpowiedzialny był kpt. Janusz Żmudziński, nowy komendant Ośrodka WF. Wojna przerwała dalsze etapy rozbudowy (W. Wołkanowski).

Litwini korzystali ze stadionu do niedawna i najpierw nosił on nazwę "Spartak", a od 1961 roku "Žalgiris". Jego przebudowa w latach 60. dokonana została z wykorzystaniem niektórych polskich przedwojennych planów (m.in. lokalizacja basenu i Pałacu Sportu). Dzisiaj bardzo zaniedbany stadion postanowiono w 2017 roku zlikwidować.
Stadion zaczął odgrywać wielką rolę w życiu sportowym Wilna. Już przed oficjalnym otwarciem Stadionu Reprezentacyjnego, bo w maju 1929 roku, rozegrano na nim Lekkoatletyczne Mistrzostwa Wilna. Na oddanych do użytku kortach tenisowych rozegrano Mistrzostwa Garnizonu. Wielkim świętem była organizacja Mistrzostw Polski w Pięcioboju Kobiet. Na stadion przybyły nieprzebrane tłumy, głównie po to, aby zobaczyć na żywo polską legendę kobiecej lekkoatletyki Halinę Konopacką - pierwszą polską złotą medalistkę olimpijską (Amsterdam 1928). Oprócz niej startowała też cała czołówka Polski. Wilno reprezentowała Sonia Lewin, która zajęła 12. miejsce. Oprócz startu w zawodach zawodniczkom zorganizowano wycieczkę do Werek, a wieczorem były w Teatrze "Lutnia" na występie popularnej w całej Polsce Hanki Ordonówny. W dniach 28-29 czerwca 1931 roku na Pióromoncie rozegrano wielką imprezę, jaką był lekkoatletyczny Trójmecz Bałtycki (Polska-Łotwa-Estonia). Zawody te rozgrywano co roku naprzemiennie w każdym z tych państw. Wilno miało tym razem szansę zobaczenia kolejnych olimpijczyków, a przede wszystkim kolejną gwiazdę polskiej lekkoatletyki: Janusza Kusocińskiego. W zawodach startowało dwóch wilnian: Wacław Sidorowicz i Stefan Gniech, przy czym ten drugi stał się największym bohaterem. Uznano, że dzięki niemu Polska zwyciężyła. Ostatnią konkurencją była sztafeta 4x400m. "Sztafeta triumfu. Niezapomniany finał trójmeczu bałtyckiego w Wilnie" - zatytułował swoja relację z zawodów Wojciech Trojanowski, znany sprawozdawca sportowy. Wydano okolicznościowy znaczek tego Trójmeczu Bałtyckiego. Na żużlowej nawierzchni nowo otwartego toru kolarskiego rozegrano we wrześniu 1932 roku wspaniałe zawody. Oprócz kolarzy ścigali się wtedy również motocykliści. Aż do września 1939 roku stadion był miejscem wielu ciekawych imprez nie tylko sportowych. Np. we wrześniu 1936 roku na stadionie odbyły się Lekkoatletyczne Mistrzostwa Polski seniorów. Uczestnicy w dzień przed mistrzostwami byli w Zułowie, na Rossie przy Mauzoleum i na nabożeństwie w Ostrej Bramie.

© Marian Kałuski

Wersja do druku

• Strona główna
• Powitanie
• Napisz artykuł
• Redakcja
• Działy
• Bannery Kworum
• Współpraca
• Linki
• Kontakt